खुर्सानी भन्नासाथ सबैको मुखमा पानी ओइरिन थाल्छ । हुन पनि चिज नै त्यस्तो ! खुर्सानी विनाको कुनै पनि परिकार बेस्वादे लाग्छ । अझ नेपालीका लागि त खुर्सानी विना सोच्न पनि गाह्रो हुन्छ ।

डल्ले खुर्सानी, जिरे खुर्सानी या लाम्चो खुर्सानी, जुनसुकै खुर्सानी भए पनि नेपालीको प्यारो हुन्छ ।

चाहे अचार होस् या तरकारी खुर्सानी विना सोच्न पनि सक्दैनन् । खुर्सानी नहुँदा जिब्रो नै लाटो हुने धेरैको अनुमान छ । झन् नयाँ पुस्तामा त चटपटे परिकार धेरैले मन पराउने प्रस्ट छ । 

शहरका घरमा अन्य बाली नलगाए पनि कौसीमा सबैले खुर्सानी रोप्न बिर्सेका हुँदैनन् । हरियो होस् या पाकेको, सुकेको होस् या पाउडर खुर्सानी विना कुनै तरकारी या मासु पाक्दैन ।

पछिल्लो समय भेडे खुर्सानी, माछा खुर्सानी पनि नेपालमा निकै प्रयोग हुन थालेको छ । रातो भेडे खुर्सानी र पहेंलो भने निकै महंगो पर्ने हुँदा व्यावसायिक होटल रेस्टुरेन्ट बाहेक घरायसी रूपमा कमै प्रयोग भएको पाइन्छ । स्वास्थ्यका हिसाबले पनि कलर भेडे खुर्सानी हरियोभन्दा ज्यादा स्वस्थबद्र्धक हुन्छ ।

भिटामिन सीको मात्रा प्रशस्त पाइने हुँदा धेरै देशले खुर्सानी सेवन गरेको पाइन्छ । एन्टीअक्सिडेन्ट त्यतिकै पाइने र कुनै–कुनै क्यान्सर अल्सरका लागि पनि खुर्सानी उपयोगी मानिन्छ । शरीर वार्म अप गर्नका लागि पनि खुर्सानीको प्रमुख भूमिका रहन्छ । रेड ब्लड सेल बढाउन पनि खुर्सानीको सेवन उपयुक्त मानिएको छ ।

खुर्सानीका प्रकार

विश्वभरमा ४ हजार थरिका खुर्सानी पाइन्छन् । त्यसमध्ये कति घरेलुमैत्री छन् भने कतिपय जंगली पनि छन् । चीन पछाडि विश्वमा सबैभन्दा धेरै खुर्सानी फलाउने देश भारतलाई मानिन्छ । अत्यधिक मात्रामा खानामा खुर्सानी प्रयोग गर्ने देशहरूमा सबैभन्दा अगाडि मेक्सिको आउँछ । ५० भन्दा धेरैथरिका खुर्सानी मेक्सिकनहरूले प्रयोगमा ल्याएका छन् । अनाहेइङ, चिलाका, पप्ल्यनो, हबानेरो, जलापेनोमिरासोल, सिरानो, अमारिलो, पेवीन, एन्चो, क्यास्काबेल, अर्बोल, गुवाजिलो, मरिता, मुलाटो, पसिला, पुया लगायतका कैयौं खुर्सानी मेक्सिकन पकवानमा प्रयोग गरिन्छ ।

 
भारतमा भने भूत जोलोकिया, कास्मिरी मिर्च, गुणतुर, ज्वाला, कान्थारी, भ्यागडी, रामनन्ड मुन्डु, धानी, मद्रास पुरी, खोला मिर्च, टम्याटोचिल्ली प्रमुख रूपमा प्रसिद्ध छन् ।

उता चीनले पनि सयौथरिका खुर्सानी प्रयोग गरेको पाइन्छ । सिचवान सेभेन स्टार खुर्सानी, युनान, हाइनान ल्यान्ट्रेन, पोट बराककोपर, चाइनिज रेड पेपर जस्ता खुर्सानी प्रसिद्ध र लोकप्रिय छन् ।

उता थाइ कुकिङमा पनि त्यतिकै खुर्सानीको प्रयोग भएको पाइन्छ । थाइ कुजिङ विना खुर्सानी सोच्न पनि सकिन्न । थाइजिन्डा, यल्लो, थाइप्रिन्क, प्रिन्ककेनो, बर्डस् आइचिल्ली, बेल पेपर सबै प्रसिद्ध छन् ।

यीबाहेक विश्वमा अरु पनि धेरै खुर्सानी प्रयोगमा आउँछन् । तोबास्को पेपर, बनाना पेपर, पेरीपेरी, पाड्रोन पेपर, रेड सभिना, शिसिटो, गुइजिलो, फ्रेस्नोचिले, बुलेट चिली लगायत धेरै खुर्सानी प्रख्यात छन् ।