असारमा बजेट सक्ने चटारो, एघार दिनमै १० अर्ब भुक्तानी !

काठमाडौं, १३ असार – चालू आर्थिक वर्षको असार मसान्त नजिकिँदै गर्दा पछिल्ला ११ दिनमा झण्डै १० अर्ब रुपैयाँ पूँजीगत बजेट भुक्तानी भएको छ ।

चालू आर्थिक वर्षका लागि सरकारले ३ खर्ब ३५ अर्ब १७ करोड ५९ लाख ७० हजार रुपैयाँ पूँजीगत बजेट विनियोजन गरेको थियो । जसमध्ये हालसम्म ५१ प्रतिशत बजेट निकासा भएको महालेखा नियन्त्रकको कार्यालयले जनाएको छ ।

महालेखा नियन्त्रकको कार्यालयको असार ११ गतेको तथ्याङ्क अनुसार ५१ दशमलव ३० प्रतिशत पूँजीगत बजेट निकासा भएको छ । जेठ मसान्तसम्म भने ४८ दशमलव ३२ प्रतिशत खर्च भएको थियो । असारको ११ दिनमा मात्रै कूल पूँजीगत बजेटकोे २ दशमलव ९८ प्रतिशत रकम निकासा भएको छ । असारको ११ दिनमा मात्रै कूल पूँजीगत बजेटको ९ अर्ब ९८ करोड ८२ लाख ४३ हजार रुपैयाँ खर्च भएको छ ।

काम सम्पन्न भइसकेको अवस्थामा पनि कतिपयले भुक्तानी पाउन नसकेको हुँदा खर्च बढी नै भएपनि तथ्याङ्कमा कम देखिएको अर्थ मन्त्रालयका प्रवक्ता झक्कप्रसाद आचार्य बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘काम सम्पन्न भएका धेरै हुन्छन्, भुक्तानीका लागि आएका निवेदन ‘एपु्रफ’ भइरहेका छन् । यो भुक्तानी भइसकेको तथ्याङ्क मात्रै भएकाले अन्तिमसम्म खर्च ६० प्रतिशतभन्दा बढ्ने छ ।’

असारमै खर्च

वर्षौंदेखि असार मसान्त नजिकिएसँगै जबर्जस्तरुपमा हुने विकासलाई गाउँदेखि शहरले नजिकैबाट हेर्न पाउँछ । हरेक वर्ष समयमै पूँजीगत खर्चको गति र विकासको गुणस्तर बढाउने रटान पनि सरकारले लगाइ नै रहन्छ । तर, अवस्था ज्यूँकात्यूँ नै छ ।

पछिल्ला आर्थिक वर्षको पूँजीगत खर्चको अवस्था हेर्दा औसतमा एकतिहाइभन्दा बढी विकास खर्च असार महिनामा मात्रै भइरहेको देखिन्छ । वर्षभरिका बाँकी ११ महिनाको खर्च बराबर असारमै खर्च हुने गरेको तथ्याङ्कमा छ ।

नेपालमा आर्थिक वर्षको अन्तिम महिनाका रुपमा रहेको असारमा मात्रै कूल विनियोजित वार्षिक बजेटको ३५ प्रतिशतदेखि ५० प्रतिशतसम्म खर्च हुने गरेको तथ्याङ्कले देखाउँछ । महालेखा परीक्षकको कार्यालयको तथ्याङ्क अनुसार आर्थिक वर्ष २०७३/७४ विनियोजित पूँजीगत खर्च ३ खर्ब ११ अर्ब ९४ करोडमध्ये वास्तविक खर्च २ खर्ब ८७ अर्ब ४ करोड ८३ लाख मात्रै भएको छ । जसमध्ये जेठ मसान्तसम्म १ खर्ब २० अर्ब अर्थात् वास्तविक खर्चको ४९ प्रतिशत मात्रै खर्च भएको तथ्याङ्कले देखाउँछ ।

यसैगरी, अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा सरकारले पूँजीगत खर्चवाफत २ खर्ब ८ अर्ब ८७ करोड रुपैयाँ विनियोजन गरेको थियो । विनियोजित पूँजीगत खर्चमध्ये १ खर्ब २३ अर्ब २५ करोड १४ लाख मात्रै वास्तविक खर्च भएको थियो । जसमध्ये असार महिनामा मात्रै ९५ अर्ब ९४ करोड १३ लाख अर्थात् विनियोजित बजेटको ७७ प्रतिशत रकम खर्च भएको महालेखाको प्रतिवेदनले देखाएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७१/७२ मा विनियोजित पूँजीगत खर्चमध्ये १ खर्ब १६ अर्ब ७५ करोड वास्तविक खर्च भएकोमा यसको ३२ प्रतिशत अर्थात् २८ अर्ब ७४ करोड २३ लाख रकम असार महिनामा मात्र खर्च भएको तथ्याङ्क छ ।

यसअघिका आर्थिक वर्षको अवस्था पनि उस्तै छ । आर्थिक वर्ष २०७०/७१ र आर्थिक वर्ष २०६९/७० गरी २ वटै आर्थिक वर्षमा विनियोजित पूँजीगत रकमको ३७ प्रतिशत हिस्सा असार महिनामै खर्च भएको थियो भने आर्थिक वर्ष २०६८/०६९ मा पनि ३३ प्रतिशत रकम असार महिनामा खर्च भएको थियो । 

आर्थिक वर्षको अन्तिम महिनामा सबै मन्त्रालय तथा विभागको निन्द्रा खुलेझैं छिटो–छिटो विकास गर्ने प्रवृत्तिले बजेट खर्च बढेपनि यस्तो प्रवृत्तिले वित्तीय अराजकता तथा आर्थिक अनुशासनहीनता बढेको विश्लेषकहरू बताउँछन् ।