वि. स. २०७८ भदौमा नेकपा (माओवादी केन्द्र)का एक नेता हाल क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट पार्टी नेपालका महासचिव रहेका मोहन वैद्य ‘किरण’ समक्ष पार्टी एकताको प्रस्ताव लिएर गएका थिए । किरणले उनको प्रस्ताव ठाडै अस्वीकार मात्रै गरेनन्, प्रचण्डलाई अस्थिर नेताको उपमा दिएर फिर्ता पठाई दिए। ‘कहाँ एकताको कुरा गर्नुहुन्छ, दक्षिणपन्थी अवसरवादसँग हुँदै हुँदैन भन्नुस् । उहाँ (प्रचण्ड)को लहड र उत्तेजनाले विश्वास टुटिसक्यो, एकताको सम्भावनै छैन,’ वैद्यले ती नेतालाई प्रतिउत्तर दिएर पठाए । वैद्यको भनाइको अर्थ थियो दक्षिणपन्थी अर्थात् ‘भारत परस्त नेता ।’ कम्युनिष्टलाई चलायमान बनाउन र माओवादी युद्धलाई रणनीतिक हिसाबले अघि बढाउने सन्दर्भमा वैद्य नेपालका एक वामपन्थी गुरु मानिन्छन् । माओवादी युद्धका सहयात्री रहेका वैद्यले प्रचण्डप्रति करिब एक दशक यता अविश्वासको दुरी बढाउँदै लगेका छन् । यसको कारण हो, पछिल्ला दिनहरूमा भारतको सत्ता राजनीतिसँग प्रचण्डको निकटता । उनका स्खलित अभिव्यक्ति पनि यसैसँग धेरै जोडिएका छन् । 

प्रचण्डले यही साता (गत सोमवार) एक कार्यक्रममा भारतका ट्रक व्यवसायी प्रितम सिंहको तारिफ गर्ने क्रममा यति उत्तेजक अभिव्यक्ति दिएका उनको त्यो बोली आफ्नै लागि आत्मघाती सावित भएको छ । सिंहले आफूलाई प्रधानमन्त्री बनाउन निकै मिहिनेत गरेको, दिल्ली धाएको र भारतका नेताहरूसँग छलफल गरेको भन्ने प्रचण्डको गैरजिम्मेवारी भाषणले अहिले उनलाई नै संकट परेको छ । सामाजिक सञ्जालदेखि सञ्चार माध्यम र संसद्मा समेत यसले हंगामा भएको छ । प्रचण्डको अभिव्यक्तिको चौतर्फी आलोचना भइरहेको छ । यही अभिव्यक्तिलाई लिएर संसदमा एमालेसहित रास्वपा र राप्रपाले प्रचण्डको राजीनामा मागिरहेका छन् । 

प्रधानमन्त्री प्रचण्डको सचिवालयले प्रितम सिंहको परिवारसँग निकट सम्बन्ध रहेको र त्यहीअनुसार प्रचण्डको भावना प्रस्फुटन भएको प्रष्टीकरण दिएको छ । प्रचण्डको नियत सही भएको र बाहिर आएका हल्लाजस्तो आसय गलत नभएको सचिवालयको दाबी छ । यही आलोचनालाई स्वयं प्रचण्डले पनि खण्डन गर्दै अन्य कार्यक्रममा उही भनाइलाई थप पुष्टि हुनेगरी बोल्दै आएका छन् । तर, प्रचण्डको जिकिरमा कोही पनि विश्वस्त हुन सकिरहेका छैनन् । 

प्रचण्ड किन भारततिर लहसिए ?
तत्कालीन नेकपा माओवादीले जनयुद्ध अवधिभर कार्यकर्ता र लडाकुको दिमागमा भारतीय विस्तारवाद र अमेरिकी साम्राज्यवाद शब्द रचना गरेर विरोधको मूलमन्त्र तयार गरिदिएको थियो । अध्यक्ष प्रचण्डले कार्यकर्तालाई प्रशिक्षण दिँदा भारतको विरोध गर्न उक्साउने भाषण गरिदिन्थे । उनको यो आदेशलाई कार्यकर्ताले पालना गरेर खुब भारतको विरोध गर्दै आए । तर, स्वयं प्रचण्ड भने युद्धको रणनीति तयार गर्न भारतीय भूमि पुग्थे । त्यतिबेला युद्धमा प्रयोग गर्ने हतियार नै भारतीय विभिन्न सशस्त्र समूहबाट ल्याउँथे । माओवादी युद्धको पृष्ठभूमि केलाउँदा यी तमाम कुरा स्वयं माओवादी नेताहरूले बताउँदै आएका छन् ।

माओवादीका यी क्रियाकलाप नजिकबाट नियालेको चीन प्रचण्डको भारतसँगको हिमचिमप्रति रुष्ट हुँदै आएको थियो । गणतन्त्र आउँदा पहिलो पटक प्रधानमन्त्री भएपछि प्रचण्डले चीनलाई मनाउन भरमग्दुर प्रयास गरे । तर, चीनले पत्याएन । उल्टो उनलाई चीनले माओवादी पार्टी नाममा आपत्ति जनायो । माओको मार्गदर्शन पछ्याएर पार्टीको नाम नै माओवादी राखेका प्रचण्डले चिनियाँ महान कम्युनिष्ट नेता माओत्सेतुङको नाम भजाएको आरोप खेपेका छन् ।२०६३ साल मंसिर ५ गते भएको विस्तृत शान्ति सम्झौताको ड्राफ्ट नै दिल्लीमा भएको प्रचार बाहिरिएपछि चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी प्रचण्डसँग रुष्ट हुँदै आएको थियो । सम्झौता नेपालमा भए पनि दिल्लीले मध्यस्थता निभाएको घटना बाहिरिएपछि प्रचण्डले माओको नाम भजाएर राजनीति स्वार्थ पूरा गर्न खोजेको चीनले आरोप लगाउँदै आएको छ । तर यो कुरा माओवादी नेताहरूले इन्कार गर्दै आएका छन् ।

जब प्रचण्ड पहिलो पटक ०६५ साउनमा प्रधानमन्त्री भएपछि चीनले पटक–पटक माओको नाममा आपत्ति प्रकट गर्दै आयो । त्यसपछि प्रचण्ड चीनभन्दा बढी भारतको संस्थापन राजनीतितिर झन् बढी नजिकिन पुगे । यहींबाट प्रचण्डको भारतीय संस्थापन राजनीतिप्रतिको निकटता यति धेरै बढ्यो कि पछिल्लो पटक ‘प्रधानमन्त्री हुन दिल्ली जानू’को चर्चा प्रचण्डको शिरमाथि बर्सियो । पछिल्ला दिनहरूमा भारत परस्त नेताको आशंकाबाट घेरिएका प्रचण्ड आफूमाथि लागेको आरोप चिर्न असफल भएका छन् । उनले न सिमाना विवादको प्रसंगमा कहिल्यै बोलेका छन्, न भारतले जारी गरेको अखण्ड भारतको नक्सामा आपत्ति जनाएका छन् । यही आशंका बढिरहेका बेला भारतीय नागरिक प्रितम सिंहले प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनाउन दिल्ली धाएको विषयमा सबैलाई गम्भीर बनाएको हो । प्रचण्ड बहकिए वा वास्तविक बकेका हुन्, गम्भीर बहसको विषय बनेको छ ।

ताली नपाउँदै गाली !
नक्कली भुटानी शरणार्थीदेखि ललिता निवास प्रकरणमा मुछिएका व्यक्तिको अनुसन्धान शुरू गर्दा सरकारप्रति जनताको विश्वास जाग्दै थियो । सरकार प्रमुखको नाताले यसको जस प्रचण्डले पाउनेवाला थिए । उनको प्रशंसा शुरू भइसकेको पनि थियो । तर, जब सार्वभौम मुलुकको प्रधानमन्त्री अन्यत्र कतैबाट सञ्चालित भएजस्तो आचरण प्रचण्डमा देखियो, तब सरकारले गरेका राम्रा कामहरू ओझेलमा पर्ने अवस्था सृजना भयो । यसै त नेपाल बेलाबेलामा भूराजनीतिक चेपुवामा पर्दै आएको छ । त्यसमाथि सार्वभौम मुलुकको सरकार प्रमुखको ढुलमुले प्रवृतिले धेरैलाई हैरान बनाएको छ ।

देशभित्र भ्रष्टाचार विरुद्धको कार्यलाई अघि बढाएका प्रचण्ड स्याबासीको भागिदार छन् नै । तुलनात्मक रूपमा अघिल्ला सरकारभन्दा सुशासनको पक्षमा काम भएका संकेत पनि बाहिर आएका छन् । जनताले यी मात्र हेरेका हुँदैनन् । हाम्रा प्रधानमन्त्री कतिको राष्ट्रवादी छन् भन्ने पनि नियालिरहेका हुन्छन् । भारत भ्रमणमा इपीजी प्रतिवेदन प्रचण्डले उठाउलान् भनेर नेपाली जनताले हेरिरहेका थिए । तर, उनले सिमाना विवादको विषय नै उठाएनन् । नेपाल भारतबीच देखिएका सिमाना विवादका विषय इपीजी प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । भारत यो प्रतिवेदनप्रति वास्तै गर्दैन । भारत सरकारले जारी गरेको अखण्ड भारतको नक्साप्रति बंगलादेश र पाकिस्तान सरकार प्रमुख बोल्दा नेपाल भने चुपचाप बस्दा नेपाली जनताको प्रधानमन्त्री प्रचण्डप्रति हेर्ने दृष्टिकोणमा बदलाव आएको छ । फलस्वरूप भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा ताली आउन नपाउँदै भारत रिझाउन शिर झुकाएको आरोपको गाली प्रचण्डमाथि बर्सिन थालेको छ । 

प्रचण्डको हुस्सु बोली !
आफ्नो नेतृत्वमा भएको तत्कालीन माओवादी युद्ध सही भएको पुष्टि गर्न पाँच हजार नेपाली जनता मारेको जिम्मेवारी म लिन्छु भनेर प्रचण्ड चरम विवादमा तानिए । स्वयंले अपराध कबोल गर्दा किन प्रचण्डलाई कारवाही नगरेको भन्ने आवाज चौतर्फी उठ्यो । चार वर्षअघि उनले १२ हजार तत्कालीन राज्य र पाँच हजार जना जनता आफूले मारेको जिम्मा लिनुपर्ने बताएर थेगिनसक्नु विरोधको सामना गरे । आफ्नै बोलीका कारण यही विषयमा सर्वोच्चमा मुद्दा चलिरहेको छ । कुन दिन अदालतले उनको बोलीलाई प्रमाणको आधार बनाएर फैसला गर्ने हो टुंगो छैन ।

२०७९ साउन १ गते जापान पुगेर यस्तै अनियन्त्रित बोलेका थिए । जापानका तत्कालीन प्रधानमन्त्री सिन्जो आबेले नेपाल भ्रमण गरेको र आफूले भेटेको बताएर प्रचण्डले आफूलाई हुस्सु सावित गरेका थिए । आबेले नेपालको भ्रमण कहिल्यै गरेका थिएनन् । तर, पनि प्रचण्डले बेहोसीमै यस्तो अनेक बोलेर धेरैलाई स्तब्ध बनाएका थिए । यी र यस्ता कयौं प्रचण्ड बोली छन्, जुन बोलीले धेरै पटक प्रचण्डलाई हुस्सु सावित गरिदिएको छ । 

प्रचण्ड हतारमा बोल्छन् र फुर्सदमा मजाले पछुताउँछन् । तुरुन्त क्षमा मागिहाल्छन् । क्षणभरमै मुड परिवर्तन गर्न सक्ने र तुरुन्त बदलिने उनको बानी अद्भुत छ । शेरबहादुर देउवासँग मुर्मुरिंदै एक्कासि बालकोट पुगेका प्रचण्ड केपी ओलीसँग अंगालो मारेरै प्रधानमन्त्री पद प्राप्त गरेका थिए । युवा अवस्थामा जुरुक्क हुनेगरी कुम हल्लाउँदै बोल्ने उनको शैली अहिले पनि उस्तै छ । उनी बोल्दा भावनामा मात्रै बहकिँदैनन्, चरम उत्तेजनात्मक अभिव्यक्ति दिन्छन् । उनको उत्त्तेजक शैलीले कयौं पटक आफूप्रतिको भरोसा टुटाइसकेका छन् । कयौं पटक वामपन्थी विश्लेषकहरू उनीमाथि भरोसा स्खलित नेताको रूपमा चित्रण गर्दै आएका छन् । पुराना कम्युनिस्ट नेता मोहन वैद्यले भने झैं के प्रचण्ड दक्षिणपन्थी अवसरवादी नेता नै हुन त ? यो आरोप प्रचण्डले कसरी चिर्न सफल हुन्छन् ? वैद्यले मात्र नभई अहिले चौतर्फी रूपमा उठेको यो प्रश्नको उत्तर प्रचण्डले कसरी देलान् ? दिन प्रतिदिन आफ्नै बोलीले गलपासो बनाएको भारत परस्त आरोपको गाँठो फुकाउन प्रचण्डलाई थप समस्या हुने देखिएको छ । पछिल्लो समय प्रितम सिंह रूपी अर्को डोरीको पारिदिएको गाँठो फुकाउन प्रचण्डलाई ‘फलामको चिउरा चपाए’ सरह कठिन हुने संकेत देखिएको छ ।