काठमाडौं – २०७२ सालको वैशाख १२ गतेको त्रासदीपूर्ण भूकम्पलाई नजिकबाट नियाल्ने र पदीय दायित्वका हिसाबले आफैं सक्रिय भएर पीडितका लागि खटेको अनुभव छ काठमाडौंका तत्कालीन प्रमुख जिल्ला अधिकारी एकनारायण अर्यालको ।

त्यो दिन ११ बजेर ५६ जाँदा जब भूकम्पले आफ्नो शक्ति देखाउन थाल्यो, एकाएक चारैतिर कोलाहल मच्चियो । भागदौड मच्चियो । 

अर्याल पनि भुइँचालो, भुइँचालो भन्दै भाग्नेहरूबीच उभिएका एउटा पात्र हुन् । सर्वसाधारण आफ्नो ज्यान जोगाउने विकल्पबारे सोच्दै थिए । तर जमिनको त्यो कम्पनलाई जित्ने सामर्थ्य न त आम जनतामा थियो, न त पदीय दायित्वसहित प्रमुख जिल्ला अधिकारी अर्यालसँग नै थियो ।

‘त्यतिखेर म कोटेश्वरमा थिएँ, कोटेश्वरको टंक प्रसादको सालिक नजिक थिएँ,’ अर्याल भन्छन्, ‘त्यतिबेला सिन्धुलीको सीडीओ सा’प मसँगै हुनुहुन्थ्यो । निकैबेरसम्म हामी गाडीबाट झर्न सकेनौं । गाडीको ढोका हामीले खोल्न सकेनौं । कसो–कसो गरेर ढोका खोलेपछि हामी झर्‍यौं । त्यसपछि हामी हिँड्न सक्ने वातावरण थिएन र भुइँमा बस्यौं । नजिकैको फलामको बारमा समात्यौं । त्यतिबेला केही सोच्न सकिएन । त्यतिखेर मैले मेरो परिवारको बारेमा मात्र सोचें ।’

जिल्ला प्रकोप उद्दार समितिको अध्यक्षको हैसियतमा उनले आफ्नो कर्तव्य निभाउन बाँकी थियो । लगातारको परकम्पले उनलाई अघि बढ्न रोकिरहेको थियो । उनी सरोकारवालासँग सम्पर्क गर्दै अघि बढे ।

‘हामी हिँड्न पनि सकेनौं, गाडी चलाउन सक्ने वातावरण पनि थिएन,’ त्यो त्रासदीपूर्ण समयलाई अर्याल यसरी सम्झन्छन्, ‘सर्वप्रथम त्यतिखेर मैले आफ्नो सचिवज्यूलाई फोन गरें, धन्न फोन लाग्यो र उहाँ सकुशल भएको थाहा पाएँ । हामी अलि अगाडि बढ्यौं । घरमा पनि फोन लाग्यो, घर परिवार ठीक छ भन्ने थाहा पाएँ । करीब १ बजेको समयसम्म म मेट्रो पुलिस रानीपोखरीमा पुगें ।’

त्यतिबेला सम्पत्तिको मोह अर्यालले कसैमा नदेखेको जिकिर गर्छन् । ‘काठमाडौंका २०–२५ लाख मान्छेहरू सडकमा आउने अनुमान मैले गरेको थिएँ र त्यही अनुसारका मान्छे सडकमा आइरहेका थिए,’ अर्याल भन्छन्, ‘कोटेश्वरबाट रानीपोखरीसम्म पुग्दा जमिन हल्लिरहेको थियो । कसैले को हरायो भन्दै रोइरहेका थिए भने कसैले घाइतेलाई अस्पताल लैजाने तयारी गर्दै थिए ।’

त्यतिबेला एम्बुलेन्स, खानेपानी बोकेको ट्यांकर र सुरक्षा निकायका सवारीबाहेक केही नचलेको अर्याल स्मरण गर्छन् । ‘तिनै सवारीसाधन पनि निकै थोरै चलिरहेको अवस्था थियो,’ अर्याल स्मरण गर्छन्, ‘त्रासदी थियो, एउटा डरलाग्दो स्थिति थियो । तर पनि एउटा जिम्मेवारी लिएको हिसाबले मैले के गर्ने भन्ने प्लान गर्न जरुरी थियो । यो त्रासदीपूर्ण अवस्थाको व्यवस्थापन त्यतिबेलैदेखि गर्न जरुरी थियो, जतिबेला भूकम्प जान शुरू भएको थियो ।’

१ बजेतिर महानगरीय प्रहरी कार्यालयमा आकस्मिक बैठक बस्यो । त्यसपछि क्षतिको जानकारी बिस्तारै आउँदै गयो । तत्काल मानवीय क्षतिको अनुमान लगाउन कठीन थियो । न कोही सडकमा सुरक्षित थियो, न कोही घरमा सुरक्षित थियो । शहर ढलेको थियो, गाउँ पनि ढलेको थियो । 

‘बालाजुमा यति मान्छेको मृत्यु भयो, त्यहाँ रेस्क्यु गर्दिनुपर्‍यो । सीतापाइलामा यति घटना घट्यो त्यहाँ आएर हेर्दिनुपर्‍यो जस्ता धेरै अनुरोध आएका थिए,’ उनी सम्झिन्छन्, ‘धरहरा कोल्याप्स भएको थियो, साँखुमा त्यस्तै समस्या थियो । धेरै मान्छेहरू रुँदै चिच्याउँदै मलाई फोन आइरहेको अवस्था थियो । त्यतिबेला उद्दारका लागि प्रहरी परिचालन भइसकेको थियो । हामीले हामीसँग उद्दारका लागि के–के उपलब्ध छन्, कति जनशक्ति छ भनेर हेर्‍यौं र जहाँ–जहाँ आवश्यक छ त्यहाँ परिचालन गर्‍यौं ।’

त्यतिबेलाको त्रासदीबाट काठमाडौंलाई मुक्त गराएर आम जनतालाई सरकार अन्तिम घडीसम्म जनतालाई उद्धार र राहत दिइरहेको आभाष अर्यालले गरेका थिए ।

हेर्नुहोस् भिडियो :-