कोभिड–१९ रोग (कोरोनाभाइरस)को महामारीका कारण अहिले विश्व अर्थतन्त्र नाजुक स्थितिमा पुगेको छ ।

महामारीका कारण विश्वको अर्थतन्त्र एक शताब्दी पहिलेको अवस्थामा पुगेको विभिन्न अनुसन्धानहरूले देखाएका छन् । 

थलिएर रहेको अर्थतन्त्रलाई माथि उकास्नका लागि संक्रमण कायमै रहे पनि विभिन्न मुलुकहरूले कारोबार शुरू गर्न थालिसकेका छन् ।

तर कारोबार शुरू नै भए पनि अर्थतन्त्र तत्कालै माथि उठ्न नसक्ने विश्लेषकहरूको भनाइ छ ।

कोभिड–१९ महामारीका कारण शिथिल बनेको अर्थतन्त्रलाई उकास्न ठूला अर्थतन्त्र भएका मुलुक लगायत अधिकांश मुलुकमा यतिखेर स्टिमुलस प्याकेज सार्वजनिक गर्ने क्रम बढेको छ ।

भारत, चीन, अमेरिका, जापान, जर्मनी, फ्रान्सलगायतका मुलुकहरूले अर्थतन्त्रलाई उकास्नका लागि ठूलो मात्रामा बजेट विनियोजन गरेका छन् ।

यो सिलसिला अन्य मुलुकहरूमा पनि लागू भइरहेको छ । अर्थतन्त्र उकास्नका लागि ‘स्टिमुलस प्याकेज’मा ती मुलुकहरू केन्द्रित भएका छन् ।

कुन देशमा कस्तो प्याकेज ? 

भारत
भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले कोरोनाभाइरस (कोभिड–१९) बाट शिथिल बनेको अर्थतन्त्र उकास्न २० लाख करोडको मेगा स्टिमुलस प्याकेज घोषणा गरेका छन् । उनले घरेलु तथा साना व्यवसायलाई कर छुट (ट्याक्स ब्रेक) दिने घोषणा गरेका छन् । 

समग्रमा प्याकेज भारतीय जीडीपीको १० प्रतिशत रहेको छ । २० लाख करोडमध्येबाट १.७ लाख करोडको प्याकेज विपन्न तथा गरीब वर्गमा राहत तथा खाद्यान्नका लागि छुट्ट्याइएको  छ । यस्तै रिजर्भ बैंकले तरलता र ब्याजदरमा व्यापक छुट दिएको छ । करिब ६.५ लाख करोड ब्याजदर छुट तथा तरलता व्यवस्थापनका लागि छुट्याइएको छ । 

चीन

चीनले अर्थतन्त्र उकास्नका लागि ४ खर्ब युआनको प्याकेज घोषणा गरेको छ । देशकै इतिहासको सबभन्दा ठूलो आर्थिक उद्धार प्याकेजले कोभिडका कारण गुमेको रोजगारी पुनः दिलाउने लक्ष्य लिएको छ । 

यसक्रममा करछुट दिइएको छ, बैंकको ब्याजदर घटाइएको छ अनि सामाजिक करकट्टीमा रोक लगाइएको छ भने बिजुलीको महसुल घटाइएको छ । 

अमेरिका

अमेरिकाले ३ खर्ब डलरको प्याकेज सार्वजनिक गरेको छ । जसमध्ये २.२ खर्ब डलर कोरोना संक्रमितको उद्धारका लागि विनियोजन गरेको छ । यस्तै बन्दाबन्दीका कारण प्रभावित भएका साना व्यवसायलाई उकास्नका लागि ऋण दिन १० अर्ब डलर विनियोजन भएको छ । 

प्याकेज अन्तर्गत दोस्रो चरणमा प्रति परिवारका लागि ६ हजार डलर अमेरिकी सरकारले दिनेछ । कोरोनाभाइरसका कारण रोजगार गुमाएकाहरूलाई उक्त राहत ल्याइएको हो । झण्डै १ खर्ब डलर प्रदेश तथा स्थानीय तहलाई विनियोजन गरिएको छ भने मजदूरहरूका लागि २०० अर्ब डलर छुट्ट्याइएको छ । अमेरिकी सरकारले भाडा, मोर्टगेज तथा अन्य कुराहरूका लागि १ सय ७५ अर्ब डलरको कोष खडा गरेको छ ।

स्पेन

कोरोनाले शिथिल अर्थतन्त्र ब्युँताउन स्पेन सरकारले २०० अर्ब युरो बराबरको प्याकेज सार्वजनिक गरेको छ । स्पेनको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी)को २० प्रतिशत बराबरको प्याकेज सार्वजनिक गरेको हो । यस्तै कोरोनाभाइरसको महामारीबाट प्रभावित भएकाहरूका लागि १७ अर्ब युरो विनियोजन गरिएको छ ।  

स्पेन सरकारले तरलता प्रवाह तथा पब्लिक ग्यारेन्टीका लागि १०० अर्ब युरोभन्दा बढीको बजेट विनियोजन गरेको छ ।  यस्तै ३ करोड युरो कोरोनाविरुद्धको खोप तथा खोपको खोज तथा अनुसन्धानका लागि छुट्ट्याइएको छ ।  

जापान

जापान सरकारले ४ अर्ब डलरभन्दा बढीको स्टिमुलस प्याकेजको घोषणा गरेको छ ।  कोरोनाभाइरसको महामारीबाट उत्पन्न संकट समाधान गर्न उसले ४ अर्ब १० करोड डलर (४ खर्ब ३० अर्ब ८० करोड येन) बराबरको दोस्रो स्टिमुलस प्याकेज ल्याएको हो । यसले साना तथा मझौला आकारका कम्पनी (एसएमई) लाई टेवा दिनेछ । 

नयाँ प्याकेजले मेडिकल सुविधा सुधार्नुको साथै विद्यालय बन्द भएर छोराछोरी हेर्न कार्यालयबाट बिदा लिन बाध्य अभिभावकलाई समेत सहुलियत दिनेछ । जापानले भाइरसका कारण मारमा परेका एसएमईका लागि ल्याएको विशेष कोषको आकार समेत यसअघिको ५ खर्ब येनबाट बढाएर १६ खर्ब येनमा पुर्‍याउने भएको छ ।

यसका साथै भाइरसका कारण बिक्रीमा कमी आएका साना कम्पनीहरूलाई टेवा दिन सरकारसँग सम्बन्धन प्राप्त बैंकहरूले ब्याज र धितोविनै कर्जा समेत दिने बताइएको छ ।

जर्मनी

जर्मनीले १३० अर्ब युरो बराबरको स्टिमुलस प्याकेज सार्वजनिक गरेको छ । जर्मनले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ४ प्रतिशत बराबरको प्याकेज ल्याएको हो । जर्मनीले भ्याट १९ प्रतिशतबाट १६ प्रतिशतमा झारेको छ ।

यस्तै ६ महिनाका लागि ७ प्रतिशतबाट ब्याजदर ५ प्रतिशतमा झारिएको छ । एकल परिवार र उनीहरूको बच्चाहरूका लागि प्रतिपरिवार ३ सय युरो दिने व्यवस्था गरेको छ  । 

जर्मनीले इलेक्ट्रिक र हाइब्रिड सवारी साधनहरूलाई प्रोत्साहन लगायतका कार्यक्रम समेत ल्याएको छ । 

फ्रान्स

फ्रान्सले ४५ बिलियन युरोको स्टिमुलस प्याकेज सार्वजनिक गरेको छ । उसले अर्थतन्त्रको हिस्सा बनेका ठूला कम्पनीहरूका लागि २० अर्ब युरोको प्याकेज ल्याएकोे  छ ।  यस्तै साना कम्पनीका लागि न्यूनतम १ हजार ५ सय युरोदेखि बढीमा ५ हजार युरोसम्म सहायता दिइनेछ । यस्तै कोरोना उद्धार कोषमा ७ अर्ब युरो विनियोजन गरेको छ ।

अस्ट्रेलिया

अस्ट्रेलियाले अर्थतन्त्रलाई माथि उठाउन पहिलो चरणमा विभिन्न क्षेत्रमा स्टिमुलस प्याकेज घोषणा गरेको छ । अस्ट्रेलियाले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ३.५ प्रतिशत बराबरको स्टिमुलस प्याकेज घोषणा  गरेको हो । उसले व्यवसायमा १७.६ अर्ब डलरको प्याकेज ल्याएको छ भने स्वास्थ्य सेवा क्षेत्रमा २.४ अर्ब डलर विनियोजन गरेको छ । 

यस्तै राज्यहरूका लागि ५ अर्ब डलरको स्टिमुलस प्याकेज सार्वजनिक गरिएको छ ।  अस्ट्रेलियाले मध्यम तथा साना व्यवसायलाई आवश्यक नगद प्रवाहका लागि २० अर्ब डलर लोन ग्यारेन्टीको घोषणा गरेको छ । उसले तीन वर्षका लागि ब्याजदर घटाएको छ । 

सरकारले तेस्रो सहायता प्याकेजका रूपमा १३० अर्ब डलर छुट्ट्याएको छ । त्यसअन्तर्गत कर्मचारीहरूलाई काममा राखिरहनका लागि रोजगारदाताहरूलाई पाक्षिक रूपमा १५ सय डलर सरकारले दिएको छ र त्यो पैसा कर्मचारीलाई हस्तान्तरण गर्नुपर्ने हुन्छ । 

श्रीलंका

श्रीलंकाले बैंकहरूका लागि २ सय ५० मिलियन डलर बराबरको रिफाइनान्सिङ प्याकेज ल्याएको छ । यस्तै व्यवसायका लागि ४० हजार करोड भारतीय रुपैयाँ बराबरको प्याकेज घोषणा गरेको छ भने कर्जामा ब्याजदर घटाई ४ प्रतिशतमा झारेको छ ।

साना तथा मझौला व्यवसायीलाई करमा राहतको व्यवस्था गरिएको छ । अघिल्ला वर्षमा जानाजान करछली गरिएको छैन भन्ने विषयमा आन्तरिक राजस्व विभाग सन्तुष्ट भएमा आयकरमा छुट दिइएको छ । 

क्यानडा

क्यानडाले कोभिडका कारण थिलथिलो बनेको अर्थतन्त्र उकास्न ५२ अर्ब क्यानेडियन डलर बराबरको स्टिमुलस प्याकेज बनाएको छ । 

कोभिड–१९ का कारण काममा जान नपाएका वा पूर्णकालीन समय काम गर्न नपाएका कामदारका लागि २४ हप्तासम्म २ हजार डलर नगद दिइएको छ ।

क्यानडा सरकारले कोभिडका कारण बेरोजगारीको समस्या नआओस् भन्नका लागि लगभग १ लाख १६ हजार जागिर सिर्जना गर्ने अनि विद्यार्थीहरूलाई रोजगारी पाउन तथा क्षमता आर्जन गर्नका लागि तालिमको व्यवस्था गर्ने काम पनि सरकारले गरेको छ । 

व्यापारिक संस्थाहरूलाई आयकर तिर्नका लागि थप समय बढाइएको छ । ब्याजरहित ऋण दिने व्यवस्था पनि मिलाइएको छ ।