काठमाडौं– गत आर्थिक वर्ष २०७५÷०७६मा गहुँ, मकै, आलु र फलफुल उत्पादन लक्ष्य अनुसार हुन सकेको छैन । कृषि तथा पशुपञ्छि विकास मन्त्रालयले गत आर्थिक वर्षमा लिएको लक्ष्य अनुसार गहुँ, मकै, आलु र फलफुलको उत्पादन हुन नसकेको हो ।

मन्त्रालयले गत आर्थिक वर्षमा गहुँको उत्पादन लक्ष्य भन्दा १ लाख ८२ हजार मेट्रिक टनले कम उत्पादन भएको हो । मन्त्रालयले आफ्नो वार्षिक कार्यक्रम अन्तरगत २२ लाख १९ हजार मेट्रिक टन गहुँ उत्पादन गर्ने लक्ष्य राखेको थियो । तर, बिहीवार सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्क अनुसार गहुँको उत्पादन २० लाख ३७ हजार मेट्रिक टन मात्रै हुन सकेको छ ।

त्यस्तै सो आर्थिक वर्षमा मकैको उत्पादन लक्ष्य भन्दा ५२ हजार मेट्रिक टनले कम भएको छ । २६ लाख ९६ हजार मेट्रिक टन मकै उत्पादन गर्ने मन्त्रालयको लक्ष्य भएपनि २६ लाख ४४ हजार मेट्रिक टन मात्रै उत्पादन भएको मन्त्रालयको तथ्याङ्क छ ।

त्यस्तै आलुको उत्पादन ३० हजार मेट्रिक टन र फलफुलको उत्पादन ३ लाख २७ हजार मेट्रिक टनले लक्ष्य भन्दा कम उत्पादन भएको छ ।
आलुको उत्पादन ३२ लाख ५० हजार मेट्रिक टन उत्पादन गर्ने लक्ष्य भएपनि ३२ लाख २० हजार मेट्रिक टन मात्रै उत्पादन हुन सकेको छ ।

त्यस्तै फलफुलको उत्पादन १४ लाख ८० हजार मेट्रिक टन उत्पादन गर्ने लक्ष्य भएपनि ११ लाख ५३ हजार मेट्रिक टन उत्पादन भएको मन्त्रालयको तथ्याङ्क छ । त्यस्तै दलहनको उत्पादन पनि लक्ष्य भन्दा ७५ हजार मेट्रिक टनले कम उत्पादन भएको मन्त्रालयको तथ्याङ्क छ ।

सरकारले कृषिका लागि स्थानीय सरकारलाई जिम्मेवार बनाएर लैजानुपर्नेमा त्यस्तो नगरेका कारण उत्पादन लक्ष्य अनुसार नभएको कृषि विश्लेषकहरुले बताएका छन् । कृषि विश्लेषक सोमत घिमिरेले कृषि क्षेत्रका लागि स्थानीय तहलाई जिम्मेवार बनाएर लैजान नसकेको र केन्द्रिकृत कार्यक्रम मात्रै गरेका कारण उत्पादन लक्ष्य अनुसार नभएको बताए ।

त्यस्तै सरकारले दिने अनुदान समेत वास्तविक किसानकहाँ नपुग्ने भएकाले सरकारी लक्ष्यमा धक्का लागेको उनको भनाई थियो । ‘स्थानीय सरकारलाई जिम्मेवार बनाएर लैजान सकेन । केन्द्रिकृत कार्यक्रमहरु मात्रै भए’ उनले भने, ‘पकेट क्षेत्रहरु पनि व्यवस्थित छैनन् र अनुदान पनि वास्तविक किसानले पाउँदैनन् । म आफैंले गरेको अध्ययनबाट ९२ प्रतिशत गैरकिसानले अनुदान लिने र ८ प्रतिशत मात्रै वास्तविक किसानले अनुदान पाउने गरेको भेटिएको थियो, ।’

समग्रमा सरकारी लक्ष्य हावादारी रहेका र लक्ष्य अनुसार सरकारको नीति, रणनीतिहरु नभएकाले उत्पादन लक्ष्य अनुसार नभएको घिमिरेको भनाई थियो । ‘लक्ष्य अनुसारको नीति चाहियो । रणनीति चाहियो । त्यही अनुसारका प्राविधिक कुराहरु चाहियो’ घिमिरेले भने, ‘हावा मात्रै होइन । यो त महाहावा छ, ।’

धान र तरकारी लक्ष्य भन्दा बढि उत्पादन

मन्त्रालयका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा धान, तरकारी तेलहन र उखुको उत्पादन लक्ष्य भन्दा बढि भएको मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ ।
तरकारी उत्पादनको लक्ष्य ४० लाख मेट्रिकटन रहेकोमा ४१ लाख ७५ हजार मेट्रिकटन उत्पादन भएको छ । त्यस्तै तेलहन उत्पादनको लक्ष्य २ लाख ३६ हजार मेट्रिकटन भएकोमा २ लाख ५३ हजार मेट्रिकटन भएको छ । त्यसैगरी उखु उत्पादनको लक्ष्य ३४ लाख मेट्रिकटन रहेकोमा ३९ लाख ५० हजार मेट्रिकटन उत्पादन भएको मन्त्रालयको तथ्याङ्क छ ।
कृषि विश्लेषक घिमिरेले उखुको उत्पादन कमर्सिलाइज हिसावले बढेको र त्यसरी बढेको उखुले नथेग्ने बताए ।

त्यस्तै मौसमले साथ दिएका कारण धानको उत्पादनमा वृद्धि भएपनि सरकारी कार्यक्रमले उत्पादन नबढेको उनले  बताए । ‘उखु चाँही कमर्सिलाइज हिसावले अलिकति बढेको छ । चिनी उद्योगीहरुसँगको लफडाले यो थेग्दैन । धान चाँही पानी परेर मौसमका कारणले बढ्छ कहिलेकाँही र नेपालीहरुले धानखेत चाँही अलि बाँझो पनि कम राख्छन्’ उनले भने, ‘धान चाँही सरकारी लक्ष्य अनुसार उत्पादन भएपनि स्वभाविक प्रयासले बढेको हो । सरकारी प्रयासले होइन । नेपालमा सरकारी प्रयासले काँहीपनि एउटा काउली पनि फल्दैन, ।’