माघ १, २०८०
काकाकुल काठमाडौंको सपना र विकासको विद्रूप नमूना बनेको मेलम्ची खानेपानी आयोजना फेरि एकपटक उद्घाटन गरिएको छ । सिंहदरबारस्थित प्रधानमन्त्री कार्यालयमा बनाइएको धारो खोलेर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रच...
जेठ १६, २०७८
केही जनपक्षीय कार्यक्रमसहित अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ को लागि शनिवार १६ खर्ब ४७ अर्ब ५७ करोड बराबरको बजेट सार्वजनिक गरेका छन् ।
आगामी आर्थिक वर्षमा सबै नेपालीलाई खोप लगाएर जनजीवन सामान्यीकरण हुने अपेक्षासहित ६ दशमल ५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिको अपेक्षा बजेटमा राखिएको छ ।
कोरोना महामारीको विषम परिस्थितिमा आएको बजेटले केही नीतिगत सुधारको कुरा गरेको छ भने केही विवादास्पद कार्यक्रम खारेज गरेको छ ।
सबै नेपालीलाई कोरोनाविरुद्धको खोप उपलब्ध गराउने र स्वास्थ्य क्षेत्रलाई सबलीकरण गर्ने बजेटको मुख्य विशेषता देखिन्छ । कोभिडविरुद्धको खोप खरिदका लागि २६ अर्ब ७५ करोड विनियोजन गरिएको छ ।
स्वास्थ्य मन्त्रालयका लागि मात्र १ खर्ब २२ अर्ब ७७ करोड विनियोजन गरिएको छ । यसबाट बजेटले सर्वसाधारणको स्वास्थ्यलाई महत्त्व दिएको झल्किन्छ ।
महामारीको चपेटामा रहेका र महामारीले आहत बनेका जनताको घाउमा मलम लगाउने उद्देश्य बजेटले बोकेको स्पष्ट देख्न सकिन्छ ।
बजेटमार्फत सरकारले सबै स्थानीय तहमा स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम सञ्चालनका लागि ७ अर्ब ५० करोड विनियोजन गरेको छ ।
शैक्षिक प्रमाणपत्र धितो राखेर २५ लाखसम्म ऋण दिने बजेटको अर्को विशेषता हो । यसले विश्वविद्यालयको डिग्री हासिल गरेर बेरोजगार युवालाई उच्च शिक्षा या उद्यमशीलतामा लाग्न प्रेरित गर्नेछ ।
शिक्षा क्षेत्रमा १ खर्ब ८० अर्ब बजेट बिनियोजन गरिएको छ । प्रधानमन्त्री युवा स्वरोजगार कार्यक्रम मार्फत १२ लाख युवालाई रोजगारी दिने प्रतिबद्धता बजेटले गरेको छ ।
पूर्वाधार विकास तर्फ पनि सरकारले फड्को मार्ने कार्यक्रम बजेटमा समावेश गरेको छ । काठमाडौं–तराई फाष्ट ट्र्याकका लागि ८ अर्ब १८ करोड, हुलाकी राजमार्गका लागि ६ अर्ब ३९ करोड र ३ सय पुल निर्माणको लागि ११ अर्बको बजेट छुट्याइएको छ ।
सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमतर्फ वृद्धभत्ताको रकम ३३ प्रतिशतले वृद्धि गरी ४ हजार पुर्याइएको छ ।
नेकपा एमालेको अल्पमतको सरकारले २०५१ सालमा १ सय रुपैयाँबाट शुरू गरेको वृद्धभत्ता बढेर ४ हजार पुगेको छ ।
यसअघि २०७३ सालमा अर्थमन्त्री रहेको समयमा पनि पौडेलले वृद्ध भत्तामा उल्लेख्य वृद्धि गरेका थिए । यो लोकप्रिय कार्यक्रममार्फत देशभरका लाखौं जेष्ठ नागरिक लाभान्वित भएका छन् ।
सरकारले कोरोना कहर र स्रोतको सीमितताका बीच सरकारी कर्मचारीको तलबमा २ हजार वृद्धि गरेको छ भने सुरक्षाकर्मीको रासन भत्तामा १५ प्रतिशत वृद्धि गरेको छ । अर्थमन्त्री पौडेलले सञ्चार क्षेत्र र नेपालका पत्रकारहरूका लागि पनि स्वास्थ्योपचार लगायतका कार्यक्रम बजेटमा समावेश गरेका छन् ।
सरकारले पेट्रोलियम पदार्थबाट चल्ने गाडीको विस्थापन गर्दै स्वच्छ ऊर्जा प्रबर्द्धनका लागि विद्युतीय गाडीमा कर छूटको घोषणा गरेको छ । गत वर्षको बजेटमा विद्युतीय गाडीमा करवृद्धि गर्दा सरकारको चौतर्फी आलोचना भएको थियो । यो दूरगामी निर्णयले आगामी वर्षमा विद्युत् उत्पादन भएर खपत नहुने समस्यालाई अन्त्य गर्दै स्वदेशमै विद्युतको खपत बढ्ने र इन्धन आयात कमी भई विदेशी मुद्रा सञ्चिती बढ्ने छ ।
सरकारले बजेटमार्फत सर्वाधिक विवादमा रहेको स्थानीय पूर्वाधार साझेदारी विकास कार्यक्रम खारेज गरेको छ । सांसद विकास कोषका नामबाट परिचित यो कार्यक्रम भ्रष्टाचारको अखडा बनेको थियो । प्रत्यक्ष निर्वाचित सांसदको तजबिजी चल्ने यो कार्यक्रम राजनीतिक दलका कार्यकर्ता पोस्ने र भ्रष्टाचार बढाउने माध्यम बनेको थियो ।
यो कोष खारेजीसँगै मौलाइरहेको भ्रष्टाचार रोकिने निश्चित छ । त्यसैले बजेटले सुशासनका लागि पहिलो पाइला चालेको रूपमा पनि यसलाई लिन सकिन्छ । सरकारले गरीबी निवारण कोष नामक ‘सेतो हात्ती’लाई पनि खारेज गरेर प्रशंसनीय काम गरेको छ ।
अर्थमन्त्री पौडेलको यो दोस्रो बजेट हो । उनले यस अघि २०७३ मा ल्याएको बजेटले पनि प्रशंसा पाएको थियो । पौडेल स्वदेश या कुनै विदेशी विश्वविद्यालयबाट अर्थशास्त्र विषय पढेर आएका सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञ मानिस त होइनन् । तर, हिजो उनले सार्वजनिक गरेको बजेट लगत्तै सामाजिक सञ्जालमा व्यक्त प्रतिक्रिया थियो, पोहोर साल विद्यावारिधि गरेका युवराज खतिवडाले ल्याएको भन्दा यस पटकको बजेट धेरै व्यावहारिक र राम्रो ।
अपवादलाई छाडेर सामाजिक सञ्जालमा व्यक्त हुने विचारहरूलाई मूल्यांकन गर्ने हो भने त्यहाँ जनताका निर्दोष आवाज पनि भेटिन्छन् । त्यसैले त्यहाँ व्यक्त हुने प्रतिक्रियालाई पूरै नजरअन्दाज गर्न मिल्दैन ।
युवराज खतिवडा सम्बन्धित विषयका विज्ञ थिए । तर उनले ल्याएका हरेक बजेट विवादित रहे । पौडेल सम्बन्धित क्षेत्रका विज्ञ होइनन् तर उनले ल्याएका दुईवटै बजेटले प्रशंसा पाए ।
बजेट सामाजिक परिवेश, हाम्रो धरातलीय यथार्थ र जनताका दुःख-सुखसँग प्रत्यक्ष जोडिएको विषय हो । यस्तो विषय जनमतकै बीचबाट उठेको, व्यवहार र अनुभवले परिपक्व व्यक्तिले मात्र बुझ्न सक्छ भन्ने सन्देश पनि हो यो । यस अर्थमा अर्थमन्त्रीका रूपमा विष्णु पौडेलले दोस्रो परीक्षा पनि उत्तीर्ण गरेको बुझ्न सकिन्छ ।
बजेट सस्तो लोकप्रियताबाट आएको र कार्यान्वयन हुन नसक्ने भनेर विपक्षी दलबाट प्रतिक्रिया आएको छन् । तर निजी क्षेत्र र सर्वसाधारणले बजेटले कोरोना संकटलाई धेरै हदसम्म सम्बोधन गरेको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।
बजेटको प्रभावकारी कार्यान्वयनले कोरोना महामारीको दोस्रो लहरबाट शिथिल बनेको नेपाली जनजीवन र अर्थतन्त्र चलायमान हुने विश्वास गर्न सकिन्छ ।
चाहे त्यो बजेट होस् या अन्य सरकारी निर्णय, तिनमा जनताप्रति राज्यको उत्तरदायित्व के हो भन्ने विषय झल्किनु आवश्यक हुन्छ ।
राज्यले आफ्ना निर्णय र कार्यक्रममार्फत जनतालाई म सुख दुःखमा तिमीहरूसँगै छु भन्नुपर्छ, त्यो सन्देश दिनुपर्छ । यो बजेटले त्यो सन्देश प्रवाह गरेको स्पष्ट देख्न सकिन्छ । कोरोना महामारीले आक्रान्त पारेको बेलामा बजेटले स्वास्थ्य क्षेत्रका लागि बढी प्राथमिकता दिएका कारण सरकारले बजेटमार्फत दुःखमा रहेका नागरिकलाई सम्झेको ठान्नुपर्ने हुन्छ ।
कतिपयले उठाएको जस्तो कार्यान्वयनको चुनौतीका सन्दर्भमा भने सरकार स्वयंले पहल लिनु जरुरी छ । बजेट कार्यान्वयनका सन्दर्भमा कहाँ-कहाँ कस्ता चुनौती छन् भनेर सरकारले सुक्ष्म अध्ययन र विश्लेषण गर्नु जरुरी छ ।
त्यस बारेमा विज्ञसित राय लिन सक्छ । कार्यान्वयनमा देखिएका चुनौति र समस्या पहिचान गरेपछि सरकार कडाइका साथ अघि बढ्यो भने घोषणामा मात्र होइन बजेट व्यवहारमै लागू हुने सम्भावना रहन्छ ।
काकाकुल काठमाडौंको सपना र विकासको विद्रूप नमूना बनेको मेलम्ची खानेपानी आयोजना फेरि एकपटक उद्घाटन गरिएको छ । सिंहदरबारस्थित प्रधानमन्त्री कार्यालयमा बनाइएको धारो खोलेर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रच...
काठमाडौं जिल्ला अदालतको एक आदेशका कारण बाँसबारी छालाजुत्ता कारखानाको सरकारी जग्गा घोटाला प्रकरणको अनुसन्धान यत्तिकै रोकिने हो कि भन्ने चिन्ता बढेको छ । जग्गा हिनामिनाबारे नेपाल प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्...
जाजरकोटलाई केन्द्रबिन्दु बनाएर शुक्रवार मध्यरातमा गएको भूकम्पले कर्णाली प्रदेशका जिल्लामा धनजनको ठूलो क्षति पुर्यायो । आइतवार बिहानसम्म १ सय ५७ जनाको मृत्यु भएको छ भने सयौं घाइते भएका छन् । सयौंको संख्याम...
प्रतिनिधिसभाको पहिलो अधिवेशनमा नेता/सांसदको हाजिरी लोकान्तर डट्कमले सार्वजनिक गरिदिएपछि नेताहरूको जवाफदेहिताको बहस शुरू भएको छ । जनप्रतिनिधिको सर्वोच्च थलो संसद्मा ठूला भनिएका दलका शीर्ष न...
लोकान्तर सञ्चार प्रालिद्वारा सञ्चालित लोकान्तर डट्कम (Lokantar.com) स्थापनाको सात वर्ष पूरा गरेर आजदेखि आठौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस अवसरमा सबैभन्दा पहिला हामी हाम्रा समस्त पाठक, विज्ञापनदाता र शुभेच्छुकहरूप्...
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...