माघ १८, २०८०
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
मंसिर ७, २०७८
युक्रेनमाथि रुसले आक्रमण गर्न लागेको भन्दै अमेरिकाले केही दिनअघि चेतावनी दिएलगत्तै पश्चिमी शक्तिहरूले कृष्णसागर (ब्ल्याक सी) र बेलारुस सीमा नजिक सैन्य गतिविधि बढाएपछि रुस र पश्चिमबीच युद्ध हुने सम्भावना बढेर गएको छ ।
त्यसो त अप्रिल महिनामै रुसले विशाल संख्यामा आफ्ना सैनिकहरू युक्रेन सीमा नजिक तैनाथ गरेको थियो । युक्रेनी सेनाले पूर्वी क्षेत्रमा रहेको डोनबासमा रुससमर्थक पृथक्तावादीहरूमाथि ड्रोन आक्रमण गरी आर्टिलरी इकाइलाई ध्वस्त पारेपछि रुसले युक्रेन सीमाभन्दा १५० किलोमिटर वर आफ्नो भूमिमा सैनिक तैनाथ गरेको थियो ।
तीमध्ये केही सैनिक आफ्नो अड्डामा फर्केका भए पनि अधिकांश सीमा नजिक बसिरहे । अहिले ९० हजारजना रुसी सैनिकहरू त्यस क्षेत्रमा तैनाथ रहेको बताइएको छ । त्यसलाई युक्रेनमाथि आक्रमणको पृष्ठभूमिका रूपमा पश्चिमले लिएको हो ।
यससँगै रुसको सहयोगी मुलुक बेलारुसले आफ्नो भूमिमा अफ्रिकी र एसियाली शरणार्थीहरू ल्याएर पोल्यान्ड र युरोपेली संघ (ईयू) का सदस्य अन्य मुलुकमा प्रवेश गराउन खोजेको आरोप छ । बेलारुसी भूमि हुँदै शरणार्थीहरू पठाएर ईयूमा अशान्ति मच्चाउन रुसले षड्यन्त्र गरेको आरोप ईयू अधिकारीहरूले लगाएका छन् । एकथरीले चाहिँ बेलारुस सीमामा तनाव चर्काएर संसारको ध्यान त्यतै आकर्षित गर्दै युक्रेनमा आक्रमण गर्ने रणनीति पुटिनले बनाएको तर्क गरेका छन् ।
तर बेलारुस भन्दा पनि युक्रेनको तनाव महत्त्वपूर्ण छ । युक्रेनको भौगोलिक अखण्डतालाई रुसको आक्रमणबाट सुरक्षित गर्नका लागि नेटोले प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छ । नेटो सदस्यहरूले युक्रेनलाई अत्याधुनिक हातहतियार समेत उपलब्ध गराइरहेका छन् ।
त्यसलाई रुसी नेताहरूले रुसको सार्वभौमसत्तामाथिको प्रहारको बहानाका रूपमा लिएका छन् । रुसी आक्रमणको हौवा पिटाएर युक्रेनले रुसमाथि आक्रमणको पृष्ठभूमि निर्माण गर्न खोजेको आरोप रुसी नेताहरूले लगाइरहेका छन् ।
रुसी सरकार (क्रेमलिन) का प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले सोमवार सञ्चारकर्मीहरूसँग कुरा गर्दै युक्रेनलाई मस्कोले थर्काइरहेको भन्ने भाष्य स्थापित गरी पश्चिमी सञ्चारमाध्यमले रुसलाई आक्रान्ताका रूपमा प्रस्तुत गर्न खोजेको आरोप लगाए । त्यसरी रुसलाई नकारात्मक रूपमा प्रस्तुत गरेर युक्रेनको आक्रामक कदमलाई ढाकछोप गर्न खोजिएको उनको भनाइ छ ।
रुसको विदेशी गुप्तचरी सेवाले सोमवार सार्वजनिक बयान जारी गर्दै अहिलेको परिस्थिति सन् २००८ मा जर्जियामा भएको घटनाक्रम जस्तै भएको बताएको छ । त्यतिखेर रुसले जर्जियाविरुद्ध छोटो युद्ध गरेको थियो । जर्जियाका तत्कालीन राष्ट्रपति मिखाइल साकशभिलीले पश्चिमको पक्षधरता लिँदै गएपछि जोखिम अनुभव गरेको रुसले युद्ध गरेको थियो ।
सोमवार नै रुसको सुरक्षा परिषद्का उपप्रमुख अलेक्जेन्डर ग्रेबेनकिनले कृष्णसागर, पूर्वी युरोप र आर्कटिक क्षेत्रमा नेटोले सैन्य गतिविधि बढाइरहेको आरोप लगाए । सीमामा युद्ध हुन सक्ने सम्भावना झन् झन् बढिरहेको उनको भनाइ छ ।
पश्चिमी मुलुकहरूका बमवर्षक जहाजहरूले घातक हतियार बोकेर रुसी सीमा नजिक उडान गरिरहेको आरोप रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले गत साता लगाएका थिए । रुसले खिचेको लक्ष्मणरेखालाई पश्चिमले हलुका रूपमा लिइरहेको उनले गुनासो गरे ।
यसरी आरोपप्रत्यारोपको सिलसिला चलिरहँदा भवितव्य युद्ध (एक्सिडेन्टल वार) को सम्भावना प्रबल बन्दै गएको भनी विज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।
यसैक्रममा पश्चिमका सुरक्षा विश्लेषकहरूले भूउपग्रहीय तस्वीर, सामाजिक सञ्जालमा गरिएका पोस्ट तथा अन्य स्रोतबाट रुसी सैनिकहरू कहाँ छन् र तिनीहरूले कस्तो योजना बनाइरहेका छन् भनी अध्ययन गरिरहेका छन् ।
पुटिनले युक्रेन सीमा नजिक रुसी सैनिक तैनाथ गर्नुमा के कारण छ ? टाइम पत्रिकामा अमेरिकी भूराजनीतिक विश्लेषक इयन ब्रेमरले गरेको विश्लेषणअनुसार, युक्रेनमाथि आक्रमणको तानाबुना बुनेर पुटिनले आफूप्रति रुसी जनताको बफादारितालाई थप बलियो बनाउन खोजेका हुन् ।
युक्रेनको कुरा आउँदा पुटिनले तर्कसंगत सोच राख्दैनन् भनी रुसका लागि अमेरिकाका पूर्वराजदूत अलेक्जेन्डर भर्शबोले भोइस अफ अमेरिकासँगको कुराकानीमा बताएका छन् । उनका अनुसार, पुटिनले युक्रेनलाई पश्चिमी गठबन्धनमा सहभागी हुनबाट रोक्नका लागि थप जोखिम उठाउनुपरे उठाउने सोच राखेका हुन सक्छन् । त्यसैले पुटिनले रुसी भूमिहरू फिर्ता लिने व्यक्तिका रूपमा आफ्नो छवि चम्काउनका लागि सैन्य कारवाही गर्न सक्छन् भन्ने तर्क भर्शबो गर्छन् ।
हुन पनि युक्रेन र बेलारुसलाई पुटिनले रुसी साम्राज्यकै हिस्सा मान्ने गरेका छन् । गत जुलाई महिनामा उनले एउटा आलेख प्रकाशन गर्दै रुसी र युक्रेनी एउटै हुन् भनी तर्क गरेका थिए ।
क्रेमलिनको वेबसाइटमा प्रकाशित उक्त लेखमा पुटिनले रुसी, युक्रेनी र बेलारुसीहरू सबै प्राचीन रुसका सन्तति भएको लेखे । उक्त प्राचीन रुस युरोपको सबभन्दा ठूलो राज्य थियो र स्लाभिक तथा अन्य जातिका मानिसहरू विशाल रुसी साम्राज्यमा फैलिएर बसेका थिए भन्ने दाबी पुटिनले गरे ।
समय बित्दै जाँदा प्राचीन रुसको केन्द्रीय सत्ता कमजोर हुँदै गयो र रुस साम्राज्य पनि छिन्नभिन्न हुँदै गयो । शताब्दियौंसम्मको विभाजन र विभिन्न राज्यमा जीवन बिताउँदै जाँदा भाषामा विभिन्नता आउँदै गयो । तर जति भिन्न भए पनि प्राचीन रुसका सन्ततिहरू समान संस्कृति र रुसी अर्थोडक्स धर्मको बन्धनमा बाँधिएको पुटिनले तर्क गरेका छन् ।
सन् १९२२ मा सोभियत संघ निर्माण गरिँदा युक्रेन र बेलारुस पनि त्यसको अंग थिए । लेनिनले ती देशहरूलाई रुसी संघमा रहेका समान हैसियतको गणराज्यको दर्जा दिएका थिए । पुटिनका अनुसार, सोभियत संघभित्रका गणराज्यहरूलाई सीमा सहितका राज्यको रूपमा हेरिँदैनथियो, बरू संघको एक इकाइका रूपमा हेरिन्थ्यो ।
सोभियत संघको पतनपछि युक्रेन, बेलारुस तथा अन्य इकाइहरू स्वतन्त्र राज्य बनेको भए पनि प्राचीन धरोहरका सन्ततिका रूपमा उनीहरू रुसी नै भएको पुटिन लेख्छन् । यस्तो ऐतिहासिक पृष्ठभूमिका आधारमा पुटिनले युक्रेन रुसकै एक अंग भएको र ऊ पश्चिमसँग नजिकिनु उचित नहुने तर्क गरेका छन् । तर युक्रेनीहरू पुटिनको यस तर्कलाई खारेज गर्छन् ।
विद्यमान अवस्थामा युक्रेन नेटोको सदस्य मुलुक हैन यद्यपि ऊ नेटोको साझेदार भने हो । युक्रेनलाई नेटोको सदस्य बनाउनुपर्ने भनी पश्चिमी विश्लेषकहरूले तर्क गरिरहेका छन् ।
नेटोले पराआन्ध्रीय सुरक्षा (ट्रान्सएट्लान्टिक सेक्युरिटी) का लागि पनि आफूलाई विस्तार गर्दै लग्नुपर्ने र युक्रेन तथा जर्जियालाई समेत सदस्य बनाउनुपर्ने भनी एट्लान्टिक काउन्सिल नामक थिंकट्यांकको वेबसाइटमा एड्रियन होफरले धारणा राखेका छन् । युक्रेनलाई सदस्य नबनाउँदा रुसले उसलाई निल्न सक्ने अनि त्यसबाट थप प्रेरणा पाएर युरोपका अन्य मुलुकलाई पनि आफूसँग मिसाउन सक्ने होफरको दाबी छ ।
रुस र नेटोको द्वन्द्वमा अग्रपंक्तिको मुलुक भएकाले युक्रेनलाई आफ्नो पक्षमा पार्नका लागि दुवै पक्ष मरिमेटेर लागेका छन् । वर्तमान तनावको प्रमुख कारण यही हो ।
तर तनाव चर्केको भए पनि रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण नगर्ने तर्क पनि विभिन्न विश्लेषकहरूले गरेका छन् । फरेन पोलिसी पत्रिकामा जेफ हनले गत साता प्रकाशन गरेको लेखमा रुसले युक्रेन कब्जा गर्नु महंगो, खतरनाक र अर्थहीन हुने भएकाले त्यसो नगर्ने तर्क गरेका छन् ।
टाइम पत्रिकामा इयन ब्रेमरले पनि पुटिनको आक्रामकताका कारण लाखौं युक्रेनीहरूको धारणा मस्कोप्रति नकारात्मक रहेका कारण युद्ध नहुने तर्क गरेका छन् । मस्कोले क्राइमियालाई रुसमा मिसाउँदा क्राइमियामा रहेका बफादार रुसीहरूको साथ पाएका थिए । तर युक्रेनीहरूले त्यसरी मस्कोलाई साथ नदिने भएकाले युद्ध कठिन हुने र युक्रेन कब्जामा आएछ भने पनि त्यसलाई नियन्त्रणमा राखिरहन पुटिनलाई राजनीतिक रूपमा महंगो पर्ने ब्रेमरको दाबी छ ।
त्यस्तै रुसका राजनीतिशास्त्री तथा मस्कोस्थित सेन्टर फर कम्प्रिहेन्सिभ युरोपीयन यान्ड इन्टरनेसनल स्टडीजका उपनिर्देशक दिमित्री सुस्लोभले पनि युक्रेनमाथिको पूर्ण आक्रमणको सम्भावना नरहेको बताए । रेस्पोन्सिबल स्टेटक्राफ्ट नामक वेबसाइटका डेभिड साभेलिएभ र आर्टिन डेरसिमोनियनसँग कुरा गर्दै उनले सोभियत संघको पतनपछि रुसले विशाल स्तरको युद्धमा रुचि देखाएको छैन भने ।
रुसले कम खर्च हुने गरी प्रोक्सी, भाडाका सैनिक, सूचनामा आधारित युद्ध तथा अन्य गैरपरम्परागत प्रविधिमा जोड दिने गरेको सुस्लोभको तर्क छ । उनको भनाइमा विश्वास गर्ने हो भने रुसले युक्रेन सीमा नजिक लगभग एक लाख सैनिक तर्साउनका लागि मात्र राखेको हो, आक्रमणका लागि हैन ।
तर कथंकदाचित् युद्ध भएको स्थितिमा पश्चिमले युक्रेनलाई सहयोग गर्ने कुनै ग्यारेन्टी छैन । कृष्णसागरमा युद्धाभ्यास गरेर रुसलाई दबाबमा राख्न खोजेको अनि बेलायतले युक्रेनलाई युद्धपोत तथा क्षेप्यास्त्र बेच्नका लागि सम्झौता गरेको भए पनि युद्ध भइहालेको खण्डमा नेटोले युक्रेनको पक्षमा आफ्ना सैनिक उतार्ने देखिँदैन ।
ब्रेमरले आफ्नो लेखमा नेटो युद्धमा सहभागी नहुने दाबी गरेका छन् । उनकै जस्तो मत क्विन्सी इन्स्टिच्युट फर रेस्पोन्सिबल स्टेटक्राफ्टका वरिष्ठ अनुसन्धान फेलो एनाटोल लिएभनले व्यक्त गरेका छन् । उनका अनुसार, युद्ध भएमा रुस र पश्चिम दुवैलाई घाँडो हुनेछ । तर युक्रेनको भने बिजोकै हुनेछ किनकि उसले युद्ध हार्नेछ अनि पश्चिमले उसलाई सहयोग गर्ने छैन ।
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...