चीनको चेतावनीलाई बेवास्ता गर्दै अमेरिकी संसद्की सभामुख न्यान्सी पलोसीले ताइवान भ्रमण गरेपछि आक्रोशित चीनले ताइवान क्षेत्र नजिक सैन्य अभ्यास जारी राखेको छ । 

आइतवार (७ अगस्ट) सम्म भएको अभ्यास अब नियमित अन्तरमा चिनियाँ सेनाले गरिरहने खबर आएको छ । ताइवानको मुख्य टापुमा आक्रमणको तयारी गर्ने किसिमको (सिमुलेटेड अट्याक) अभ्यास पनि चिनियाँ सेनाले गरेको ताइवानको रक्षा मन्त्रालयले जनाएको छ । त्यसक्रममा चीनका अनेकौं जहाज र विमानहरू ताइवान जलसन्धि (स्ट्रेट) मा अभ्यास गरिरहेका छन् । 

चीनले आफ्नो अभीष्ट स्पष्ट पार्नका लागि चिनियाँ मुख्यभूमि र ताइवान टापुबीचमा रहेको मध्यवर्ती रेखा (मिडियन लाइन) लाई समेत उल्लंघन गरेको छ । उक्त अनधिकारिक बफर जोनलाई यसअघि चिनियाँ र ताइवानी विमान तथा जहाजले उल्लंघन गर्दैनथिए ।

सन् १९५५ मा अमेरिकी सैन्य जनरल बेन्जामिन ओलिभर डेभिस जुनियरले ताइवान जलसन्धिको ठीक बीचमा उक्त मध्यवर्ती रेखा कोरेका थिए । त्यसपछि अमेरिकाले रिपब्लिक अफ चाइना (ताइवान) र पिपुल्स रिपब्लिक अफ चाइना (चीन) लाई त्यो रेखाको सम्मान गर्न दबाब दिएको थियो । 

तर अहिले चिनियाँहरूको नजरमा अमेरिकाले क्रमशः एक चीन नीति परित्याग गर्दै ताइवानलाई अलग राष्ट्र बनाउने स्वरहरूलाई समर्थन गर्न थालेको छ । त्यसैले अमेरिकाले कोरेको मध्यवर्ती रेखाको कुनै औचित्य नरहेको चिनियाँहरूमा सोच आउन थालेको देखिन्छ । 

ताइवानलाई घेराबन्दी गर्ने उद्देश्यले चिनियाँ विमान र जहाजहरूले आक्रामक अभ्यास गरिरहेका छन् । तर ताइवान वरपरको जलक्षेत्रीय आवागमनमा खासै समस्या आएको छैन । 

संसारको सबभन्दा व्यस्त जलक्षेत्रमध्ये एक ताइवान जलसन्धिमा मालवाहक जहाजहरूको आवागमन ठप्प भएमा विश्वव्यापी आपूर्ति शृंखलामा नकारात्मक असर पर्नेछ । त्यसले ल्याउने दुष्परिणामको भयावह हुनेछ । 

तर चीनले विश्वलाई असर पर्ने गरी गैरजिम्मेवार काम गर्दैन । अहिले पनि ताइवानका बन्दरगाहहरूमा जहाजहरूको सहज पहुँच छ । चीनले अभ्यासका लागि छुट्ट्याएका क्षेत्रमा चाहिँ मालवाहक जहाजहरू गएका छैनन् । 

ताइवानको समाचार संस्था सीएनएले दिएको खबरअनुसार (गूगल ट्रान्सलेसन गरी बुझ्दा), चीन र ताइवानबीच लडाइँ भइहालेमा कस्तो परिदृश्य विकसित होला भन्ने कुरा अहिले चीनले गरिरहेको अभ्यासबाट झलक पाइन्छ । 

पलोसी ताइवानबाट गएपछि चिनियाँ सेनाले जलआवागमनका विषयमा चेतावनी जारी गरेको छ । त्यस्तै पीत सागर (येल्लो सी) मा चिनियाँहरूले लगातार १० दिनसम्म गोलीगट्ठा प्रहार गर्ने भएका छन् । 

पहिलोपटक चिनियाँ सेना ताइवानको एकदमै नजिक पुगेका छन् । चिनियाँ सेनाले कतिपय अभ्यास ताइवानको तटबाट जम्मा २० किलोमिटरको दूरीमा गरिरहेको छ । 

अभूतपूर्व रूपमा चिनियाँ सेनाले ताइवानको पूर्वतर्फको समुद्र र हवाईक्षेत्रमा समेत अभ्यास गरिरहेको छ । उक्त क्षेत्र ताइवानी सैनिकहरूका लागि रणनीतिक महत्त्वको छ । त्यहाँ नै उनीहरूले सैन्य आपूर्ति प्राप्त गर्न र सम्भावित अमेरिकी सैन्य सहयोग लिन पाउँछन् ।

ताइवानलाई झुकाउनका लागि चीनले नाकाबन्दीकै उपाय अपनाउने सैन्य विश्लेषकहरू बताउँछन् । ताइवान टापुलाई पूर्ण रूपमा घेराबन्दी गर्ने अनि कुनै पनि व्यापारिक र सैन्य जहाजलाई ताइवान प्रवेश गर्न वा निस्कन नदिने चिनियाँहरूको उद्देश्य रहनेछ । चिनियाँ सैन्य विश्लेषक सोङ चोङपिङले चिनियाँ सेनासँग यस्तो किसिमको घेराबन्दी गर्ने सैन्य क्षमता रहेको बताउँछन् । 

ताइवानलाई घेराबन्दी गर्ने क्षमताका साथै आफ्ना ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रहरूको तारोमा पार्ने खुबी पनि चीनसँग छ । चीनले त्यसरी क्षेप्यास्त्रहरूमार्फत गरेको घेराबन्दीलाई तोड्न सहज नरहेको सैन्य विश्लेषकहरूको कथन छ । 

पश्चिमी विश्लेषकहरूले चिनियाँ सेनालाई अझै पनि हलुका रूपमा लिने गरेका छन् । पंक्तिकारको अघिल्लो लेखमा पश्चिमाहरूको त्यही मूल्यांकनको चर्चा थियो । 

पढ्नुहोस् यो पनि :

 

ताइवान संकटको चौथो संस्करण– युद्धमै परिणत होला चिनियाँ सैन्य अभ्यास ?

तर चीनलाई हलुकामा लिने गल्ती गर्न मिल्दैन । चिनियाँ सेनाको क्षमतालाई बुझेरै अमेरिकाले तत्कालै सैन्य अभ्यास रोक्न आग्रह गरेको छ । ह्वाइट हाउसका एक प्रवक्ताले चिनियाँ अभ्यास उत्तेजनात्मक र गैरजिम्मेवार रहेको अनि यसले गलत कदमको जोखिम बढाएको बताए । यस अभ्यासमार्फत तनावलाई चर्काउने काम भइरहेको उसको भनाइ छ । 

अमेरिका समेत झस्किने गरी चीनले गरिरहेको शक्तिप्रदर्शन प्रभावशाली रहेको अस्ट्रेलियन नेसनल युनिभर्सिटीमा अन्तर्राष्ट्रिय सुरक्षा विषयका प्राध्यापक जोन ब्लाक्सल्यान्डले बताएका छन् । सिन्ह्वा समाचार संस्थाले प्रकाशित गरेको सामग्रीमा उनले बताएअनुसार, चिनियाँहरूलाई कम अनुभवी र कमजोर शक्ति भएका सैनिक भनी अवमूल्यन गर्न मिल्दैन । 

उनीहरू स्थल र जल सैन्य कारवाहीको समन्वय गर्न सक्षम छन् । त्यस्तै उनीहरू क्षेप्यास्त्र प्रणाली उपयोग गर्न र आफूलाई प्रभावकारी साबित गर्न पनि सक्षम छन् । 

चिनियाँ सेनाको अभ्यासले ताइवान, अमेरिका र जापानलाई दह्रो सन्देश दिएको ब्राक्सल्यान्ड बताउँछन् । आफूले गर्ने भनेको काम गरेरै देखाउन सक्ने क्षमता चिनियाँ सेनामा देखिएको उनको भनाइ छ । 

ब्राक्सल्यान्डकै जस्तो भनाइ जर्ज वाशिङटन युनिभर्सिटीका उपप्राध्यापक तथा पूर्वी एसियाका लागि अमेरिकाका पूर्व रक्षा सूचना अधिकारी लोन्नी हेन्लीको छ । पोलिटिको पत्रिकाका पल मकलिएरी र लारा सेलिगम्यानसँग कुरा गर्दै हेन्लीले भियतनाम युद्धपछि कुनै पनि युद्ध नलडेको चिनियाँ सेना अहिले जस्तो किसिमको सैन्य कारवाहीका लागि पनि तयार रहेको बताए । 

सिन्ह्वाका अनुसार, चिनियाँ सेनाले अहिलेको अभ्यासमा १०० भन्दा बढी सैन्य विमान र १० भन्दा बढी जंगी जहाज (फ्रिगेट, डिस्ट्रोयर) तैनाथ गरेको छ । उसका जे–२० स्टेल्थ फाइटर जेट र टाइप ०५५ डिस्ट्रोयर अध्याधुनिक घातक हतियार हुन् ।  

यस अभ्यासमार्फत चिनियाँ सेनाले विभिन्न सैन्य इकाइको समन्वित युद्ध क्षमताको परीक्षण गर्न पाएको छ । स्थल, जल, हवाई तथा रकेट सेनाका साथै साइबरयुद्धका सैनिकहरू पनि परिचालन गर्ने क्षमता चीनले विकसित गरिसकेको देखिन्छ । 

चीनलाई रोक्ने उद्देश्यले अमेरिकाले आफ्नो विमानवाहक युद्धपोत यूएसएस रोनल्ड रेगन ताइवान जलसन्धिमा पठाएको छ । यसले चीन र अमेरिकाबीच भिडन्तको सम्भावना बढाउने कतिपय विश्लेषकहरू बताउँछन् । 

तर ताइवानका विषयमा चीन र अमेरिकाबीच प्रत्यक्ष भिडन्त हुने सम्भावना न्यून छ । अमेरिकाले रुसविरुद्ध युक्रेनमा चलाइरहेको छद्मयुद्ध (प्रोक्सी वार) लाई नै हेर्ने हो भने आणविक हतियार भएको चीनसँग सिधै युद्ध गर्न अमेरिका चाहन्छ जस्तो लाग्दैन । नेटोका महासचिव जेन्स स्टोल्टनबर्गले युक्रेनलाई सहयोग गरिरहने तर नेटो र रुसबीच भिडन्तको स्थिति आउन नदिने भनी अमेरिकी रणनीतिको संकेत दिइसकेका छन् । 

त्यसैले गर्दा अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडनले अमेरिकी सांसदहरूको नयाँ प्रस्तावमा अनिच्छा देखाइरहेका छन् । सिनेटरद्वय लिन्डसे ग्राहम र बब मेनेन्डेजले ताइवानलाई प्रतिरक्षा गर्न अमेरिका अनिवार्य रूपमा जानुपर्ने प्रावधान सहितको ताइवान पोलिसी याक्ट सिनेटमा ल्याएको भए पनि त्यसलाई अगाडि बढाउने विषयमा बाइडन अनिच्छुक देखिएको बताइन्छ । 

तर असावधानीवश दुई देशबीच भिडन्तको स्थिति चाहिँ आउन सक्ने भएको छ । चीनको परराष्ट्र मन्त्रालयले अमेरिकासँग आठवटा विषयमा वार्ता स्थगित गरिएको घोषणा शुक्रवार गरेको छ । 

त्यसमध्ये चीन र अमेरिकाका थिएटर (युद्धक्षेत्र) कमान्डरहरूबीचको वार्ता स्थगित हुनु खतरनाक कुरा हो किनकि उक्त वार्ताले पूर्वचेतावनी दिएर भिडन्तको सम्भावनालाई टार्ने गरेको थियो । त्यसैले अमेरिकी युद्धपोत ताइवान जलसन्धि हुँदै जान खोज्दा अवाञ्छित स्थिति आउने खतरा चाहिँ बढेको छ । 

यसबाट आउन सक्ने अप्रिय स्थिति टार्नका लागि अमेरिकी रक्षा मन्त्रालय पेन्टागनले चिनियाँ रक्षा मन्त्रालयसँग सम्पर्क गर्न खोजेको भए पनि चिनियाँहरूले फोनै नउठाएको खबर आएको छ । चिनियाँहरूको आक्रोश चरमचुलीमा रहँदा अमेरिकाप्रति उनीहरूको बचेखुचेको विश्वास पनि तोडिइसकेको देखिन्छ । 

अमेरिकाले एक चीन नीतिको बर्खिलाप गतिविधि गरेको निष्कर्ष निकालेकाले चीनले अब ताइवानसँग शान्तिपूर्ण पुनरेकीकरणको विकल्प पनि समाप्त भएको धारणा बनाएको प्रतीत हुन्छ । सैन्य विकल्पमार्फत नै ताइवानलाई मुख्यभूमिमा मिसाउनका लागि चीनले प्रयास गर्नेछ तर त्यो तत्कालै नभई केही वर्षभित्रमा हुन सक्छ । आखिर जनगणतन्त्र चीनका प्रथम राष्ट्रपति माओ चतोङले ताइवानलाई चीनमा मिसाउनका लागि १०० वर्षसम्म पनि प्रतीक्षा गर्न सकिने भनेकै हुन् । 

तत्कालका लागि ताइवानमााथि कठोर नाकाबन्दी लगाएर झुकाउने रणनीति चीनले विकसित गर्न सक्छ । अहिलेको अभ्यास पनि त्यही नाकाबन्दी रणनीतिको कार्यान्वयनमा केन्द्रित देखिन्छ । 

वर्ल्ड्स टप एक्सपोर्ट्स डट्कम नामक वेबसाइटमा उल्लेख भएअनुसार, ताइवानले प्राकृतिक ग्यास सबै विदेशबाट आयात गर्ने गर्छ र उसको ४० प्रतिशत विद्युत् त्यही प्राकृतिक ग्यासबाट उत्पन्न हुने गरेको छ । त्यसबाहेक विद्युत् उत्पादनको अर्को स्रोत कोइला पनि ताइवानले आयात नै गर्ने हो । 

सबभन्दा मुख्य कुरा त, ताइवान खाद्यान्नमा आत्मनिर्भर छैन । एसिया प्रशान्त क्षेत्रको खाद्यान्न तथा मलखाद प्रविधि संस्था (एफएफटीसी एग्रिकल्चर पोलिसी प्ल्याटफर्म) को आँकडाअनुसार, ताइवानको कृषियोग्य भूमि जम्मा ५ लाख २० हजार हेक्टर छ जबकि त्यहाँको कृषि मन्त्रालयले कम्तीमा ८ लाख १० हजार हेक्टर भूमि कृषियोग्य भए मात्र ताइवान कृषिमा आत्मनिर्भर हुने बताएको छ ।

यसरी ताइवानको खाद्य आपूर्ति अन्तर्राष्ट्रिय आयातमा निर्भर देखिन्छ । 

त्यसैले चीनले ताइवानको पूर्ण नाकाबन्दी गरेमा ताइवान केही महिनामै घुँडा टेक्न बाध्य हुनेछ । त्यस अवस्थामा चीनले ताइवानको भूमिमा पुगेर आक्रमण पनि गर्नुपर्दैन । खाद्यान्न संकटले आक्रान्त ताइवानीहरू आफैंले स्वतन्त्र राष्ट्रपक्षधरहरूलाई कारवाही गर्नेछन् । 

तर ताइवानमाथि चीनको नाकाबन्दीलाई दण्ड दिन अमेरिकाले चीनलाई मलक्का जलसन्धिमा नाकाबन्दी गर्न सक्ने सम्भावना रहेको पनि कतिपय विश्लेषक बताउँछन् । त्यस्तो अवस्थामा चीनले प्रतिकार गर्दा विश्वव्यापी आपूर्ति शृंखला नै अस्तव्यस्त हुनेछ जसको असर स्वयं अमेरिकालाई पनि पर्नेछ । 

त्यसैले ताइवानरूपी अरिंगालको गोलोमा हात हालेर अमेरिकाले रणनीतिक भूल गरेको कतिपय विश्लेषकको भनाइलाई समर्थन गर्न सकिन्छ । अहिलेको संकटको कूटनीतिक समाधान खोज्नका लागि दुवै पक्ष तयार हुनु जरूरी छ ।