मंसिर १९, २०८०
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
असोज ५, २०७९
युक्रेनको पूर्वी भागमा रुसी नियन्त्रणमा रहेका डोनबासका दुई क्षेत्र र दक्षिणी भागमा रहेका खर्सन तथा जापोरिजा क्षेत्रका रुससमर्थक अधिकारीहरूले जनमतसंग्रह गराउने निर्णय सार्वजनिक गरेपछि पश्चिमविरुद्ध रुसको प्रत्याक्रमण रणनीति स्पष्ट भएको छ ।
मंगलवार (सेप्टेम्बर २०) स्वघोषित डोनेत्स्क जनगणतन्त्र, लुगान्स्क जनगणतन्त्र, खर्सन र जापोरिजा क्षेत्रका अधिकारीहरूले रुससँग मिसिने विषयमा जनमतसंग्रह गराउने घोषणा एकैपटक गरेका हुन् । शुक्रवार (सेप्टेम्बर २३) देखि सेप्टेम्बर २७ सम्मको अवधिमा जनमतसंग्रह गराइने भएको हो ।
यी चारैवटा क्षेत्रका प्रशासकीय प्रमुखहरूले रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनलाई अनुरोधपत्र पठाएका छन् । त्यसमा उनीहरूले जनमतसंग्रहको परिणाम आएलगत्तै ती भूमिहरू रुसमा मिसाउन अनुरोध गरेका छन् । अर्थात्, उनीहरू जनमतसंग्रहको परिणामका बारेमा अहिले नै ढुक्क छन् ।
नियन्त्रित क्षेत्रका रुसीभाषीहरूलाई युक्रेनी सेना र लडाकूहरूको आक्रमणबाट जोगाउने गरी जनमतसंग्रहको प्रबन्ध मिलाइएको रुसी सञ्चारमाध्यमहरूले खबर दिएका छन् ।
पहिलो चार दिन मानिसहरूले आफ्नै घरमा र मतदान केन्द्रबाहिर मत खसाउन पाउनेछन् । पाँचौं दिन चाहिँ सामान्य तरिकाले मतदान केन्द्रमा मत दिनेहरूका लागि छुट्ट्याइएको छ ।
डोनेत्स्क र लुगान्स्कका मतपत्रमा यस्तो प्रश्न सोधिनेछ : ‘तपाईं आफ्नो जनगणतन्त्रलाई रुसी महासंघमा मिसाएर रुसी प्रजा बन्न चाहनुहुन्छ ?’ खर्सन र जापोरिजामा चाहिँ यस्तो प्रश्न सोधिनेछ ः ‘तपाईं युक्रेनबाट अलग्गिएर आफ्नो क्षेत्रलाई स्वतन्त्र बनाउने अनि पछि रुसी महासंघमा मिसाउने विषयको पक्षमा हुनुहुन्छ ?’
यी प्रश्नहरू रुसी र युक्रेनी दुवै भाषामा राखिनेछ । यसमा अन्लाइन मतदानको व्यवस्था छैन ।
रुसी सञ्चारमाध्यमहरूले जनमतसंग्रहमा रुसको केन्द्रीय निर्वाचन आयोग संलग्न रहने खबर दिएका छन् । आयोगले नै रुसनियन्त्रित क्षेत्रहरूको मतदान केन्द्रको व्यवस्थापन गर्नेछ ।
रुसी संसद्को तल्लो सदन डुमाका सभामुख भ्याचेस्लाभ भोलोदिनले डोनेत्स्क, लुगान्स्क, जापोरिजा र खर्सन क्षेत्रका मानिसको निर्णयलाई समर्थन गर्ने बताएका छन् । ती क्षेत्रका रुसीभाषीहरू रुसमा मिसिन तयार रहेको कुरामा उनी ढुक्क छन् । खासमा रुसको इशारा पाएपछि नै ती क्षेत्रका अधिकारीहरूले जनमतसंग्रहको घोषणा गरेका हुन् ।
उता युक्रेन सरकारले रुसनियन्त्रित क्षेत्रका जनतालाई कुनै पनि हालतमा जनमतसंग्रहमा सहभागी नहुनका लागि चेतावनी दिएको छ । युक्रेनकी उपप्रधानमन्त्री इरिना भेरेश्चुकले जनमतसंग्रहमा सहभागी हुने युक्रेनीहलाई १२ वर्षसम्मको कैद सजायको व्यवस्था गरिएको बताइन् ।
जनमतसंग्रहको घोषणा भएसँगै रुसी संसदमा देशको अपराध संहितामा संशोधन गर्ने प्रस्ताव पेश गरिएको छ । सेना परिचालन, सैन्य कानूनको बहाली तथा युद्धको समयमा स्वेच्छाले आत्मसमर्पण गर्ने, लुटपाटमा संलग्न हुने र सैन्य आदेशको पालन नगर्ने व्यक्तिको कैद सजाय अवधि संशोधित कानूनले बढाउने प्रस्ताव छ ।
सेनाका लागि सरसामान उत्पादन गर्न नमान्ने कम्पनीहरूलाई पनि दण्ड दिइनेछ । संशोधित कानून संसद्ले आजै पारित गर्ने सम्भावना छ । यसले अब रुस विशेष सैन्य कारवाहीबाट एक कदम अघि बढेर युक्रेनविरुद्ध युद्धको घोषणा गर्ने स्थितिमा पुगेको विश्लेषकहरू बताउँछन् ।
यसैबीच आजै पुटिनले निकै महत्त्वपूर्ण सम्बोधन गरेका छन् । उनले जगेडा सैनिकहरू परिचालन गर्नका लागि रक्षा मन्त्रालयबाट सल्लाह आएकाले आंशिक रूपमा परिचालन गरिने घोषणा गरे ।
तालिमप्राप्त ती जगेडा सैनिकहरूलाई युद्धस्तरीय थप प्रशिक्षण दिएर युक्रेन पठाइनेछ । त्यस्ता ३ लाख सैनिक परिचालन गर्न खोजिएको रुसका रक्षामन्त्री सर्गे शोइगुले जानकारी दिएका छन् ।
त्यसका साथै पुटिनले रुसनियन्त्रित क्षेत्रमा हुने चारवटा जनमतसंग्रहलाई सम्मान गर्ने अनि मतदान प्रक्रियामा सुरक्षा पुर्याउने पनि जानकारी दिए ।
युक्रेनका चारवटा क्षेत्रमा नियन्त्रण कायम गरेको यत्तिका समयसम्म पनि जनमतसंग्रहका लागि नतातिएको रुस अहिले आएर किन यसका लागि राजी भयो त ? अनि किन उसले अपराध संहितामा संशोधन गरेको हो ? यसका पछाडि रणनीतिक कारण जोडिएको छ ।
रुसनियन्त्रित क्षेत्रहरूले आफू रुसको एक अंग बन्ने भनी मत दिएमा अनि रुसले त्यसलाई स्वीकार गरेमा ती क्षेत्रमाथि युक्रेनको कुनै पनि आक्रमण रुसविरुद्धको आक्रमण मानिनेछ । त्यसपछि अहिले युक्रेनको सैन्य संरचनामाथिको आक्रमणमा सीमित विशेष सैन्य कारवाही थप गम्भीर मोडमा प्रवेश गर्नेछ । माथि पनि भनिएअनुसार रुसले युद्धको घोषणा गर्न सक्नेछ ।
त्यस्तो स्थितिमा रुसले युक्रेनका महत्त्वपूर्ण गैरसैन्य संरचनालाई समेत तारो बनाउनेछ । त्यसको झलक उसले खार्किभको विद्युतीय संरचनामा क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेर दिइसकेको छ ।
साथसाथै रुसले थप सैनिक परिचालन गर्नेछ । आफ्ना सबै जगेडा सैनिकहरूलाई उसले उपयोग गरी पूर्ण बलबुताका साथ आक्रमण गर्नेछ । त्यसको घोषणा आज पुटिनले गरिसकेका छन् । अहिलेसम्म एक हात बाँधेको जसरी रुसले फौजी कारवाही चलाइरहेकोमा अब ऊ फुक्काफाल हुनेछ ।
कतिपयले त युक्रेनलाई हतियार तथा युद्ध सामग्री सहयोग गर्नेहरूमाथि पनि रुसले आक्रमण गर्न सक्ने अनुमान गरेका छन् । तर नेटो सदस्यहरूमाथि रुसले तत्कालै आक्रमण नगर्न सक्छ भलै परिस्थिति प्रतिकूल बनेमा ऊ त्यसका लागि पनि तयार रहन्छ ।
विशेषगरी खार्किभ र खर्सन क्षेत्रमा युक्रेनले सेप्टेम्बर महिनाको पहिलो साताबाट थालेको प्रत्याक्रमण कारवाही सफल भएपछि रुसले सुस्त गतिको विशेष सैन्य कारवाहीबाट अघि बढ्नुपर्ने स्थिति आएको हो । खर्सनमा त युक्रेनी सैनिकहरूले खासै केही गर्न सकेनन् तर खार्किभका अधिकांश रुसनियन्त्रित क्षेत्रलाई उनीहरूले मुक्त गरे ।
अझ त्यसमाथि उनीहरूले खार्किभबाट अघि बढी लुगान्स्क क्षेत्रमा रहेको बिलोहोरिव्का गाउँ पनि नियन्त्रणमा लिएपछि रुस जागरुक भएको हो । सम्पूर्ण लुगान्स्क क्षेत्रमाथि रुसको नियन्त्रण रहेकोमा बिलोहोरिव्का गाउँ गुम्नु रुसका लागि धक्का लागेसरह हो किनकि लुगान्स्क र डोनेत्स्क क्षेत्रलाई युक्रेनको दमनबाट मुक्त गर्ने उद्देश्यले नै विशेष सैन्य कारवाही चलाइएको पुटिनले घोषणा गरेका थिए ।
अनि युद्ध चाँडो टुंग्याउनका लागि पुटिनलाई दबाब पर्दै गएको पनि छ । उज्बेकिस्तानको समरकन्दमा गत साता आयोजित शांघाई कोअपरेसन अर्गनाइनेसनको शिखरबैठकका साइडलाइनमा चीन र भारतले युक्रेन युद्धका विषयमा पुटिनसँग चिन्ता व्यक्त गरेका थिए । उनीहरूलाई यो युद्ध चाँडै टुंग्याउनका लागि पहल गरिरहेको पुटिनले बताएका थिए ।
त्यही एससीओको साइडलाइनमा टर्कीका राष्ट्रपति रेचेप तैयिप एर्दोआनले पुटिनसँग कुरा गरेका थिए । उक्त कुराकानीका विषयमा एर्दोआनले सीबीएस टीभीसँगको अन्तर्वार्तामा जानकारी दिएका छन् । पुटिन यो युद्ध सकेसम्म चाँडो टुंग्याउन चाहन्छन् र उल्लेख्य कदम चाल्न खोज्दैछन् भनी एर्दोआनदले खुलासा गरेका हुन् ।
युद्ध लम्बिरहँदा रुस र युक्रेन दुवैलाई घाटा लागिरहेको छ ।
अहिले युक्रेनले युद्धलाई आंशिक रूपमा आफ्नो पक्षमा पार्न सफल भएको त छ तर रुसले नियन्त्रणमा लिएका चारवटा क्षेत्रलाई उसले मुक्त गराउन सक्ने प्रत्याभूति दिन गाह्रो छ । अनि युद्ध लम्बिँदा युक्रेनका युरोपेली समर्थकहरूलाई ऊर्जा संकटका कारण जनविद्रोहको लहर उठेर अस्थिरता फैलने पीर छ । अहिले नै युरोपमा ऊर्जाको मूल्य घटाउन र जीवनयापन सहज बनाउनका लागि माग गर्दै विशाल प्रदर्शनहरू भइरहेका छन् तर मिडिया ब्ल्याकआउट भएकाले विश्वभरि खबर पुग्न पाएको छैन ।
उता रुसलाई पनि युद्धले अप्ठ्यारो पार्न थालेको छ । हुन त उसले ऊर्जा बेचेर कीर्तिमान कमाइ गरिसकेको छ । तर युक्रेनमा लगातार आइरहेका पश्चिमी हतियारको प्रवाहलाई रोक्न उसलाई गाह्रो परिरहेकाले युक्रेनले अग्रता प्राप्त गर्ने जोखिम पनि बढेको छ ।
त्यसैले अहिलेको कारवाहीलाई थप तीव्रता दिनका लागि रुस बाध्य भएको छ । त्यसको परिणामस्वरूप युक्रेनी सेना तहसनहस हुने, उसलाई नेटोले उपलब्ध गराएका हातहतियार ध्वस्त हुने अनि युक्रेनमा लड्न गएका विदेशी स्वयंसेवी सैनिकहरू धराशायी हुने पक्का छ ।
यो निकै खतरनाक परिस्थिति हो । अमेरिकी विश्लेषक विलियम श्राइभरका अनुसार, रुसले नेटोको छद्मसेना तथा अमेरिकाको कठपुतली युक्रेन सरकारलाई पराजित गरेमा त्यो अमेरिकी प्रभुत्वको नै पराजय भनी विश्वले मूल्यांकन गर्नेछ । यसको भूराजनीतिक परिणाम निकै विशाल हुनेछ ।
त्यो अवस्थामा नेटोलाई विश्वसनीय सैन्य गठबन्धनका रूपमा कसैले पनि नलिने श्राइभर लेख्छन् । अनि अहिलेको स्वरूपमा युरोपेली संघसमेत रहन नसक्ने उनको तर्क छ । पश्चिमी प्रभुत्व यसरी भग्न हुने स्थितिमा पुग्न लाग्दा पश्चिमले त्यसलाई रोक्न हरसम्भव प्रयास गर्ने हुनाले युद्ध खतरनाक मोडमा आइपुगेको हो ।
अझ, आजको सम्बोधनमा पुटिनले आफ्नो भूमिलाई खतरामा पारिएमा सुरक्षाका लागि आणविक हतियार पनि उपयोग गर्न सक्ने र आफूले गफ नदिएको बताए । ‘आफूहरूलाई आणविक हतियारमार्फत ब्ल्याकमेल गर्न खोजिएमा त्यसको हावा उनीहरूतर्फ नै फर्किन सक्छ भनी उनीहरूले हेक्का राख्नुपर्छ’ भनी प्रतीकात्मक रूपमा पुटिनले आणविक हतियार उपयोगको सम्भावना औंल्याएका हुन् ।
आणविक ब्ल्याकमेल भनी उनले केलाई संकेत गरेका हुन्, स्पष्ट छैन । पश्चिमले युक्रेनलाई आणविक हतियार र रुसी भूमिसम्म पुग्न सक्ने लामो दूरीको क्षेप्यास्त्र समेत दिन लागेको सूचना पुटिनले पाएका हुन सक्छन् भनी कतिपयले टिप्पणी गरेका छन् ।
यसबाट के पनि स्पष्ट हुन्छ भने युद्धमा हार पुटिनलाई कदापि स्वीकार्य छैन र उनी जीतका लागि युक्रेनमाथि आणविक हतियार समेत उपयोग गर्न तयार छन् । यस्तो स्थितिमा पश्चिमले त्यसको जवाफ आणविक हतियारले नै फर्काउन सक्छ । बाइडनले गत आइतवार प्रसारित ६० मिनेट्स अन्तर्वार्तामा रुसबाट आणविक हतियार उपयोग भएमा त्यसविरुद्ध अमेरिकाले परिणाममुखी जवाफ फर्काउने भनिसकेका छन् ।
गत मार्च महिनाको अन्त्यमा टर्कीको इस्तानबुलमा रुस र युक्रेनका प्रतिनिधिहरूबीच लगभग सहमति बनिसकेकोमा बेलायतका तत्कालीन प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसनले त्यसलाई भाँडेका थिए । उनले पुटिनलाई युद्धमा हराउन सकिन्छ भनी युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदीमीर जेलेन्स्कीलाई कुनै पनि सम्झौता नगर्न सल्लाह दिएका थिए ।
पुटिन युद्धमा पराजित भएका त छैनन् तर युद्ध चाहिँ डरलाग्दो क्षणमा आइपुगेको छ ।
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...
आत्मिक शुद्धताका पक्षपाती दार्शनिक सुकरात चौबाटोमा उभिएर एथेन्सबासीलाई आह्वान गरिरन्थे– ‘तपाईं नीति, सत्य र आत्माको शुद्धताका लागि किन ध्यान दिनुहुन्न ?’ उनका अर्थमा त्यो जीवन बाँच्न योग्य हुँदैन...