कर्णाली प्रदेश सभाले आइतवार सुखद इतिहास रचेको छ । नेपालको इतिहासमा कर्णालीकी नन्दा गुरुङले प्रदेश सभाको पहिलो महिला सभामुख निर्वाचित भएर कीर्तिमान कायम गरिन् ।

नेकपा एमालेकी प्रदेशसभा सदस्य गुरुङलाई सत्ताको नेतृत्व गरिरहेको माओवादी केन्द्रले समर्थन गरेको थियो । सत्ता गठबन्धनको २४ मत प्राप्त गरी उनी कर्णाली प्रदेशको दोस्रो सभामुख र नेपालको इतिहासमै पहिलो महिला प्रदेशसभा सभामुख बन्न सफल भइन् ।

प्रदेश सभाको पहिलो कार्यकालमा ७ वटै प्रदेशमा सभामुख पुरुष र उपसभामुख महिला मात्र चुनिएका थिए । गुरुङ सभामुखमा निर्वाचित भएपछि महिला सांसदहरूले ‘समावेशी अभ्यासको सुन्दर नमूना’ भनेका छन् ।

सभामुख निर्वाचित भएलगत्तै उनले आइतवार प्रदेश प्रमुखबाट पद तथा गोपनीयताको शपथ लिनुका साथै प्रदेशसभा सचिवालयमा पदबहाली गरेकी छन् । 

सत्ता साझेदार दलहरूबीच कर्णाली प्रदेशमा मुख्यमन्त्री र उपसभामुख पद माओवादी केन्द्र तथा सभामुख एमालेले लिने सहमति भएको थियो । एमालेमा सभामुखका आकांक्षी अरु पुरुष सांसदहरू पनि थिए । दलभित्रका अन्य आकांक्षीलाई पन्छाउँदै गुरुङले कांग्रेसका खड्गबहादुर पोखरेलसँग प्रतिस्पर्धा गरिन् । अन्ततः एमाले, माओवादी केन्द्र र राप्रपाको मतबाट गुरुङ सभामुख पदमा निर्वाचित भइन् ।

सभामुख निर्वाचित भएपछि उनले सहमति, सहकार्य र संवादको माध्यमबाट साझा व्यक्तिको रूपमा भूमिका निर्वाह गर्ने प्रतिबद्धता जनाइन् । ‘सभामुख प्रदेश सभाको साझा व्यक्ति हो, त्यही भएर यसको गरिमा उच्च छ,’ उनले भनिन्, ‘मैले सन्तुलित भएर पदको गरिमा बचाउनेछु, प्रदेश सभामा आइपर्ने जटिलताहरूलाई आपसी संवादबाट समाधान गर्न नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्नेछु ।’

विगतमा थुपै्र दिन भोको पेटमा पार्टी काममा खटिएको बताउँदै उनले पार्टीले सही समयमा सही मूल्यांकन गरेको बताइन् । उनले भनिन्, ‘जनजाति समुदाय, त्यसमा पनि एकल महिलालाई घरबाट बाहिर निस्कन सजिलो थिएन, धेरै कठिन र संघर्षका दिन गुजारेर यहाँसम्म आइपुगेकी छु ।’ 

गुरुङ प्रदेशको इतिहासमै पहिलो महिला सभामुख बन्दा कर्णालीका नेत्रीहरू पनि खुशी छन् । यसबाट आफूहरूलाई सकारात्मक पे्ररणा मिलेको उनीहरूको भनाई छ । राप्रपाकी सांसद सन्तोषी शाही गुरुङले सभामुखमा महिला निर्वाचित हुनुलाई ऐतिहासिक अवसर बताइन् । माओवादी केन्द्रकी सांसद यशोदा न्यौपानेले महिलाले राजनीतिमा गरेको निरन्तरता, योगदान र इमान्दारिताको कदर भएको भन्दै यसले आम महिलाहरूमा ऊर्जा थप्ने विश्वास व्यक्त गरिन् ।

वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाकी प्रमुख मोहनमाया ढकालले यसले सिंगो महिला र जनजाति समुदायप्रति ठूलो न्याय मिलेको बताइन् । ‘व्यक्तिगत रूपमा नन्दा गुरुङको मात्र होइन, आम महिला, त्यसमा पनि जनजाति समुदायका महिलाको ठूलो सफलता हो,’ उनले भनिन् । 

को हुन् गुरुङ ? 

२०२३ फागुन २ गते दैलेखको नारायण नगरपालिका–७ नयाँगाउँमा जन्मिएकी गुरुङको परिवार त्यहाँबाट सुर्खेतको वीरेन्द्रनगर बसाइँ सर्‍यो । उनको बाल्यकाल भने बर्दियाको बढैयातालमा बित्यो । प्रतिबन्धित अनेरास्ववियु छैठौंमा आबद्ध भएकी उनले २०४८ सालदेखि एमालेको राजनीति शुरू गरेकी थिइन् । एमालेको प्रारम्भिक कमिटीदेखि वडा, नगर, ईलाका, क्षेत्रीय हुँदै उनले ३ कार्यकाल जिल्ला कमिटी सदस्यका रूपमा काम गरिन् ।

२०५४ सालको स्थानीय निर्वाचनमा उनी साविक उत्तरगंगा गाविस–४ को वडा सदस्य निर्वाचित भएकी थिइन् । वीरेन्द्रनगर–२ निवासी उनी हाल पार्टी प्रदेश कमिटीको सचिवालय सदस्य र अखिल नेपाल महिला संघको जिल्ला अध्यक्ष हुन् ।

मंसिर ४ गते सम्पन्न आम निर्वाचनमा गुरुङलाई एमालेले प्रदेश सभामा समानुपातिक उम्मेदवार बनाएको थियो । उनी आदिवासी जनजाति महिला कलस्टरबाट छानिएकी हुन् । एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली दोस्रोपटक प्रधानमन्त्री भएका बेला गठन गरेको राष्ट्रिय भूमि आयोगमा उनले सुर्खेत जिल्लाको सदस्य भएर काम गरिन् । 

बाल्यकालमा पढ्न नपाएकी गुरुङले २०६५ सालमा खुला शिक्षातर्फबाट एसएलसी उत्तीर्ण गरेकी हुन् । वीरेन्द्रनगर–१२ स्थित अमर ज्योति माविमा उनले खुला शिक्षा तर्फबाट एसएलसी दिएकी थिइन् । त्यसपछि उनले जनमाविबाट प्लस टु र सुर्खेत क्याम्पस (शिक्षा) बाट स्नातक अध्ययन पूरा गरिन् । २०५४ सालमा अल्पायूमै श्रीमान् गुमाएकी उनी त्यसयता एकल महिलाहरूको हकहितका लागि पनि क्रियाशील छिन् । उनी मानव अधिकारका लागि एकल महिला समूह सुर्खेतको कोषाध्यक्ष पनि हुन् ।

पार्टी र पारिवारिक जिम्मेवारी एकैसाथ सम्हालेकी गुरुङले अध्ययनलाई पनि उत्तिकै प्राथमिकता दिइन् । उनी हाल सुर्खेत क्याम्पस (शिक्षा) मा स्नातकोत्तर अध्ययनरत छिन् ।