गाउँ टेक्ने बित्तिकै पाहुनाको स्वागतमा गाउँलेहरू हातमा फूलमाला लिएर बस्छन् । उनीहरूको मीठो आतिथ्य, सत्कार, रहनसहन र मनोरम दृश्यले यहाँ पुग्ने जोकोही पुलकित हुन्छन् । यो हो – अयरपानी सामुदायिक होमस्टे । 

फेदीखोला कास्की र स्याङ्जाको सीमा क्षेत्र हो । पोखराबाट पश्चिम दिशामा पर्ने फेदीखोला गाउँपालिका–१ मट्टिखानमा पर्दछ, अयरपानी गाउँ । 

शहरबजार कोरोना महामारीले आक्रान्त बन्दा यो गाउँ भने यतिखेर दिनहुँ पाहुनाको स्वागतमा व्यस्त छ । 

अयरपानी सामुदायिक होमस्टेका सचिव राजकुमार गुरुङ भन्छन्, ‘कोरोना महामारी शुरू भएकै वर्षदेखि हामीहरूले होमस्टे शुरू गरेका हौं । बजार कोरोना महामारीका कारण लकडाउन र निषेधाज्ञामा हुँदा हामीहरूलाई पाहुनाको स्वागतमा भ्याइँनभ्याइँ छ ।’

पोखरा बजारदेखि नजिकै रहेको अयरपानी पुगेपछि जोकोहीलाई तत्काल त्यो ठाउँ छोड्न मन लाग्दैन । निकै उचाइमा रहेको यो ठाउँबाट पोखरा बजार तल पारेर हेर्नुपर्छ । उत्तरमा मनोरम हिमश्रृंखला, चारैतिर हरियाली वन, गाउँले परिवेश, मीठामीठा परिकार, रहनसहन, परम्परा, शान्त र सौम्य यहाँका विशेषता हुन् ।

पछिल्लो समय आन्तरिक एवं बाह्य पर्यटकको गन्तव्य बन्दै गएको आयरपानीबाट २–३ किलोमिटर दूरीमा नुवाकोट दरबार, मट्टिखान भ्यू टावर, गोर्खा स्मारक पर्दछन् ।

गाउँमा खासगरी गुरुङ, बाहुन, क्षेत्रीको बसोबास छ । पोहोर ८ घरदेखि शुरू गरेको होमस्टे अहिले १३ घरमा फैलिइसकेको छ । गाउँका कूल ३६ घरधुरीले बिस्तारै होमस्टे अँगाल्ने तयारी गरेका छन् । होमस्टेका अध्यक्ष सपना गुरुङका अनुसार पाहुनाको आकर्षण बढेकाले अब केही समयमै १३ घरबाट बढाएर २२–२३ घरमा होमस्टे शुरू गरिने छ । 

होमस्टेका कारण आयआर्जनमा समेत वृद्धि भएको उनले बताइन् । पाहुनाको स्वागत तथा सत्कारमा खटिनु पर्दा आफूहरू व्यस्त हुने गरेको उनको भनाइ छ । एक पटक आएको मानिस फेरि फर्कीफर्की आउने गरेका छन् । 

यसअघि सबैभन्दा बढी ७० जना मानिसको ग्रूप समेत राखेकाले एकैपटक १०० जना पाहुना आए पनि बन्दोबस्त गर्न सक्ने क्षमता रहेको उनी बताउँछिन् । गत महिना मात्रै कलेजको एक ग्रूप (७० विद्यार्थीसहित) स्थानीय रहनसहन जान्न अध्ययनका लागि आएको थियो ।

होटल प्रतिनिधि समाज पोखराका निवर्तमान अध्यक्ष समेत रहेका होमस्टे सचिव राजकुमार गुरुङ पोखरामा होटल चलाउँथे । लकडाउनका कारण होटल व्यवसायबाट हात धोएर उनी आफ्नै गाउँठाउँमा होमस्टे व्यवस्थापनमा खटिएका हुन् । उनको अनुभवमा विगतमा गाउँ छाडेकाहरू पनि अहिले परिस्थितिका कारण गाउँमै फर्किएका छन् ।

यहाँ छाडेर पोखरा, काठमाडौं, युके, हङकङ जहाँ–जहाँ गएको भए पनि अहिले उनीहरूले आफ्नो गाउँठाउँलाई महत्त्व दिएका उनको बुझाइ छ । शहरबजार तथा विदेशमा गएर बसेकाहरूका सन्तान आफ्नो पुर्खा हुर्की बढेको गाउँको ‘रियल लाइफ’ जान्न एकरात भए पनि बसेर जाने गरेका छन् । 

होमस्टेमा आउनेहरूलाई सुविधा दिन निकै सस्तो दररेट तोकिएको छ । १ हजार रुपैयाँको प्याकेजमा साँझ लोकल कुखुराको मासुसहित खाना, तीनपाने रक्सी, राति सुत्ने व्यवस्था, बिहान उठेपछि कोदो तथा गहुँका रोटीको नास्ता र बिहान भेज खाना दिइन्छ । 

पूर्वतर्फ करीब ३ किमी दूरीमा पर्दछ नुवाकोट दरबार । यो दरबारको पनि आफ्नै विशेषता छ । यो ठाउँ नै नेपालका शाहहरूको उद्गमस्थल हो । स्थानीयका अनुसार नेपालमा शाहका पुर्खाहरूमध्ये २ भाइ छिरेका थिए । मिर्चा खान र खान्चा खानमध्ये मिर्चा खान स्याङ्जा भीरकोटमा बसे भने अर्का खान्चा खान मट्टिखान बसे । खान्चाखानका सन्तानमध्ये कास्कीका राजा कुलमण्डन खाँ हुन् । उनी कास्कीको कास्कीकोटमा बसे । उनैका सन्ततिमध्ये यहोब्रम्हा शाह, कालु शाह, द्रव्य शाह, पृथ्वीनारायण शाह हुन् ।

मट्टिखान भ्यू टावर चढेपछि कास्कीसहित छिमेकी जिल्लाहरू देख्न सकिन्छ । धौलागिरीदेखि गणेश हिमालसम्मको हिमालको मनोरम दृश्यले मानिसको मन लोभ्याउँछ । घरपालुवा जनावर मात्र नभई जंगली जनावर पनि यहाँ भेटिन्छन् । रतुवा, मृग, कालिज, बाघ गाउँ नजिकैको जंगलमा पाइने गाउँले बताउँछन् । अधिकांश गुरुङ बस्ती रहेको यो ठाउँमा लोप हुँदै गएको सोरठी, घाटु नाच संरक्षण गर्दै पाहुनालाई देखाइन्छ । 

पश्चिम दिशामा ३ किमी दूरीमा पर्दछ गोर्खा स्मारक । गोर्खा स्मारक ट्रस्टले हालसम्म २५ करोड रुपैयाँ खर्च गरेर गोर्खा स्मारक निर्माण गरिरहेको छ । नेपाली भूपू गोर्खाहरू जो विदेशमा विभिन्न नामका लडाइँमा वीरगति प्राप्त गरे, उनीहरूको स्मृतिमा भूतपूर्व गोर्खाहरूको संगठन गेसोले २०६८ सालदेखि फेदीखोला गाउँपालिका–१ मा गोर्खा स्मारक बनाइरहेको हो । आगामी दिनमा विश्वभरका लागि पर्यटकीय गन्तव्य बन्न सक्ने यो स्मारक घुम्न आउनेहरूलाई लक्षित गरेर पनि आफूहरू सोही अनुसारको तयारीमा लागेको अयरपानी होमस्टेका सदस्यहरू बताउँछन् ।