माघ १५, २०८०
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
भदौ २७, २०७८
अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडनले चीनका राष्ट्रपति सी चिनपिङसँग बिहीवार राति टेलिफोनमा कुराकानी गर्नुलाई चीनको कूटनीतिक विजयका रूपमा व्याख्या हुन थालेको छ ।
यी दुई नेताबीच सात महिनामा पहिलोपटक फोनवार्ता भएको हो । बाइडन राष्ट्रपति निर्वाचित भएदेखि सीसँग फेब्रुअरी महिनामा एकपटक मात्र कुराकानी भएको थियो भने बाइडनले यसबीचमा रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग आमनेसामने भेटवार्ता गरिसकेका छन् । चीन र रुसबीच बनिरहेको घनीभूत साझेदारी तोड्न उक्त भेटवार्ताले प्रयास गरेको भनेर समेत केही अतिउत्साही विश्लेषकले टिप्पणी गरेका थिए ।
वास्तवमा बाइडनले पूर्ववर्ती प्रशासनको नीतिलाई निरन्तरता दिनु नै त्रुटिपूर्ण कदम हो । अमेरिकाका पूर्व राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पले चीनसँगको सम्बन्ध बिगार्ने गरी व्यापारयुद्ध चर्काएका थिए । त्यस्तै उनले कोरोनाभाइरस उत्पत्तिका विषयमा चीनको कटु आलोचना गर्ने गरेका थिए ।
बाइडन राष्ट्रपति भएपछि ट्रम्पको त्यही आक्रामक शैलीलाई निरन्तरता दिए । अझ बाइडनका अधिकारीले त चिनियाँ अधिकारीहरूसँग बाझाबाझ नै गरे । अमेरिकाको अलास्का र चीनको थ्यानचिनमा भएका वार्तामा दुई पक्षबीच ठाडोठाडो कुरा भएको थियो । वास्तवमा भन्ने हो भने बाइडनका अधिकारीहरूलाई चिनियाँ अधिकारीहरूले ती भेटहरूमा काँचै खाइदिएका थिए ।
अधिकारीहरूबीचको वार्ताले सार्थक परिणाम नदिएकाले शीर्ष तहकै नेताबीच कुराकानी हुनुपर्ने निष्कर्षमा अमेरिका पुगेको देखिन्छ । त्यसैले बाइडनले आफैं पहल गरी सीसँग कुराकानी गरेका हुन् ।
दुई देशले प्रतिस्पर्धा गरे पनि द्वन्द्वमा नजाने स्थिति सुनिश्चित गर्नका लागि बाइडनले अमेरिका र चीनबीचको सम्बन्ध स्थिर बनाउने अनि सुरक्षा संयन्त्र (गार्डरेल्स) निर्माण गर्ने हेतुका साथ फोनवार्ता गरेको ह्वाइट हाउसले सार्वजनिक गरेको फोनवार्ताको पाठमा उल्लेख छ ।
विश्लेषक टम फाउडीका अनुसार, चीनले निकै चतुरतापूर्वक तल्लो तहको कूटनीतिलाई कठिन बनाउँदै अमेरिकाको आक्रामकतालाई उस्तै भाषामा जवाफ फर्काएकाले बाइडन सीसँग सीधै कुरा गर्न बाध्य भएका हुन् । यसले चीनलाई कूटनीतिक पूँजी र वैधता दुवै दिएको छ र सी आफूबराबरको हैसियतका नेता हुन् भनी स्वीकार गर्न बाइडनलाई बाध्य बनाएको छ । वाशिङटनको प्रशासनतन्त्रलाई छलेर सीसँग सीधै कुरा गर्न बाइडन धेरै इच्छुक थिएनन् तर अस्थिरता बढ्ने डरले उनी यसका लागि बाध्य भए ।
यस प्रकरणले चीनको आत्मविश्वास बढेको अनि अमेरिकाको चाहिँ घटेको देखिएको छ ।
त्यसको उदाहरण त माथि संकेत गरिएबमोजिम बाइडनका सहयोगीहरूलाई शीर्ष चिनियाँ अधिकारीहरूले बेवास्ता गर्ने र पाठ पढाउने काम गरेबाटै दिन सकिन्छ ।
अमेरिकी रवैयाप्रति असन्तुष्टिको सन्देश दिने क्रममा वरिष्ठ चिनियाँ अधिकारीहरूले आफ्नो देश आइपुगेका केरीसँग भिडियो कलमा मात्र कुराकानी गरे । केरीसँग भेटका लागि उनीहरूले कनिष्ठ अधिकारीलाई पठाए ।
त्यसअघि जुलाई महिनाको अन्त्यतिर अमेरिकाकी परराष्ट्र राज्यमन्त्री वेन्डी शरम्यानले चीनको थ्यानचिनमा चिनियाँ परराष्ट्रमन्त्री वाङ यीसँगको भेटमा चिनियाँहरूको आक्रोशको सामना गरिन् । चिनियाँ पक्षले उक्त भेटमा चीनको राजनीतिक प्रणालीलाई कमजोर बनाउन खोज्ने, चीनको आर्थिक वृद्धिलाई रोक्न खोज्ने र चीनको सार्वभौमसत्तामा दखल दिन खोज्ने बाइडन प्रशासनको प्रयासलाई कडा शब्दमा भर्त्सना गरेका थिए । त्यस भ्रमणमा पनि अमेरिका चीन सम्बन्ध द्वन्द्वमा नजाओस् भनी सुरक्षा संयन्त्र निर्माणमा जोड दिइएको थियो ।
बाइडनका अधिकारीहरूले चीनसँगको सम्बन्ध अमेरिकाअनुकूल हुनुपर्ने सोच राखेको भए पनि चिनियाँहरूले त्यस्तो सुविधा उपलब्ध नगराउने संकेत स्पष्ट रूपमा दिएका छन् । चीनसँग परेमा प्रतिस्पर्धात्मक, सम्भव भएमा सहकार्यात्मक तथा आवश्यकता देखिएमा शत्रुवत सम्बन्ध राख्ने बाइडन प्रशासनको सोच देखिएको थियो ।
तर चिनियाँ अधिकारीहरूले अमेरिकी समकक्षीहरूलाई सौहार्द्रपूर्ण तथा सिर्जनात्मक सम्बन्ध राख्न चाहेमा बेइजिङको आलोचना गर्न छोड्नुपर्ने बताएका छन् । जलवायु परिवर्तनमा चीनसँग सहकार्य गर्न खोज्ने अनि ताइवान, सिन्ज्याङ र हङकङका विषयमा चीनको आलोचना गर्ने अमेरिकाको दोहोरो मापदण्ड चीनलाई सह्य नहुने कुरा चिनियाँहरूले स्पष्ट रूपमा राखेका छन् ।
त्यसैले केरीले चीनको भ्रमण गर्दा वरिष्ठ चिनियाँ अधिकारीहरूले मतभेदका अन्य विषयलाई थाती राख्दै जलवायुका विषयमा सहकार्य गर्ने बाइडनको प्रस्तावलाई ठाडै अस्वीकार गरेका थिए ।
अनि गत मार्च महिनामा अमेरिकाको अलास्कामा भएको शिखर सम्मेलनमा चीनका शीर्ष अधिकारीहरू याङ जिची र वाङ यीले अमेरिकाका परराष्ट्रमन्त्री एन्टोनी ब्लिन्केन र राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सलिभानलाई प्रोटोकलको समेत वास्ता नगरी ठाडै हप्काएका थिए । यसबाट पनि चीन अब अमेरिकाको आलोचनालाई सहेर हस्, हजुर भन्दै बस्ने पक्षमा नरहेको स्पष्ट भएको छ ।
अमेरिकाले चीनलाई लगभग समकक्षी प्रतिस्पर्धी (नीयर पीयर कम्पिटिटर) मान्ने भए पनि यी प्रकरणहरू र अहिले बाइडन आफैं सीसँग कुराकानी गर्न बाध्य भएको स्थितिले गर्दा समकक्षी नै मान्नुपर्ने देखिएको छ ।
चीनसँग जोरी खोजेर पार पाइँदैन भन्ने कुरा बाइडनले बुझेको संकेत पनि यसबाट पाइन्छ । लोकतान्त्रिक मुलुकहरूको बृहत् साझेदारी बनाएर चीनको सामना गर्ने बाइडनको योजना भए पनि यसलाई सार्थक रूपमा अघि बढाउन बाइडन सफल भएका छैनन् ।
विश्व अर्थतन्त्रमा चीनको गहिरो प्रवेश तथा अमेरिकाको विपरीत अर्को देशको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप नगर्ने बेइजिङको चरित्रका कारण चीनसँग अनावश्यक दुश्मनी मोल्न कुनै पनि देश तयार देखिँदैन । त्यसैले बाइडन प्रशासन आफैं चीनसम्बन्धी रणनीतिको समीक्षा गर्न बाध्य भएको अमेरिकी अधिकारीहरूलाई उद्धृत गर्दै सञ्चारमाध्यमहरूले लेखेका छन् ।
त्यसै पनि चीनका सम्बन्धमा बाइडन प्रशासनका अधिकारीहरूबीच मतभेद रहेको अमेरिकी विश्लेषक ब्रान्डन जे वेचार्ट लेख्छन् । प्रशासनमा विशेषगरी तीनवटा खेमा रहेको उनको भनाइ छ ।
पहिलो खेमामा कठोर दृष्टिकोण अपनाउने कर्ट क्याम्पबेल जस्ता अधिकारी छन् । ह्वाइट हाउसका एसिया संयोजक क्याम्पबेल चीनविरुद्ध कडा सोच राख्नु अमेरिकाको हितमा रहेको बताउँछन् ।
अनि नरम दृष्टिकोण राख्नेहरूको अर्को खेमा छ । सुसन राइस र जोन केरी त्यस खेमाका शीर्ष अधिकारी हुन् । ओबामा प्रशासनमा पनि काम गरेका उनीहरू चीनलाई शान्तिका लागि साझेदार बनाउनुपर्ने धारणा राख्छन् । जलवायु परिवर्तन जस्तो कठिन विश्वव्यापी चुनौतीको सामना गर्न अमेरिकालाई चीनको सहयोग अपरिहार्य रहेको उनीहरूको मान्यता छ ।
जलवायु परिवर्तनका विषयमा ठोस काम गर्नुपर्ने दबाब बाइडनलाई छ किनकि उनले राष्ट्रपति निर्वाचन जित्नका लागि यसलाई प्रमुख विषय बनाएका थिए । बाइडनलाई बहुमत दिलाउनका लागि जलवायु परिवर्तनका विषयमा चिन्ता व्यक्त गर्ने युवाहरूको मत पनि महत्त्वपूर्ण थियो ।
तेस्रो खेमामा चाहिँ राजनीतिक अवसरवादीहरू छन् । उनीहरूको आफ्नै कुनै नीति छैन, बाइडनको छवि जे कुराले सकारात्मक देखिन्छ त्यसैमा जोड दिन उनीहरू पैरवी गर्छन् । तत्कालका लागि चीनविरुद्ध कठोर नीति अपनाउँदा बाइडनलाई सञ्चारमाध्यमले हाईहाई गर्ने देखिएकाले उनीहरू कठोर दृष्टिकोण भएकाहरूसँग सहकार्य गरिरहेका छन् ।
बाइडनलाई चीनविरुद्ध कठोर बनेको जस्तो देखाउन राजनीतिक कारण पनि जिम्मेवार छ । चीनप्रति नरम देखिनेबित्तिकै उनलाई विपक्षी रिपब्लिकनहरूले कठोर आलोचना गर्न थालिहाल्छन् अनि अर्को वर्ष हुने मध्यावधि निर्वाचनमा पनि उनको डेमोक्रेटिक पार्टीलाई घाटा लाग्न सक्छ । यसै पनि अफगानिस्तानबाट बहिर्गमनका क्रममा गरेको अव्यवस्थाका कारण बाइडनलाई रिपब्लिकनहरूले आच्छुआच्छु पारिरहेको बेलामा झन् चीनप्रति नरम रहेको देखाउँदा त अप्ठ्यारै स्थिति आउन सक्छ ।
त्यसैले कम्तीमा मध्यावधि निर्वाचनसम्म बाइडनले चीनप्रति कठोर दृष्टिकोण राखेको देखाउनसक्ने अनि त्यसपछि चाहिँ क्रमशः नरम बन्दै गएको देखाउने सम्भावना रहेको वेचार्टले पनि संकेत गरेका छन् ।
बाइडनले वृद्धावस्थाका कारण शायद अर्को कार्यकालका लागि चुनाव लड्न नचाहलान् । त्यसैले मध्यावधि निर्वाचनपछि चीनप्रति नरम दृष्टिकोण राख्दा पनि उनलाई राजनीतिक घाटा नलाग्ला ।
तर यस अवधिमा चीनसँग सम्बन्ध बिग्रेर द्वन्द्व नहोस् भन्नेमा पनि उनी सचेत छन् । त्यसैले चीनका राष्ट्रपति सीसँग फोनवार्ता गरेर बाइडनले दुई देशको सम्बन्ध प्रतिस्पर्धात्मक रहे पनि द्वन्द्वतर्फ नधकेलियोस् भन्ने सुनिश्चित गराउन खोजेका हुन् । चीनका लागि भने यो कूटनीतिक विजय हो किनकि द्विपक्षीय सम्बन्धमा अमेरिकाको शर्त पालन गर्नुपर्ने बाध्यताबाट ऊ मुक्त भएको छ ।
चीनसँग द्वन्द्व हैन, समन्वय गर्न अमेरिका बाध्य हुनु चीनको स्पष्ट जीत भएको भन्ने किसिमका विश्लेषण कतिपयले गरिरहेका छन् ।
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...