काठमाडौं – राजधानी उपत्यकामा २ सातादेखि फोहोर उठेको छैन । जनसंख्याका हिसाबले देशकै ठूलो काठमाडौं, ललितपुर महानगरपालिकाको फोहोर उठ्न नसकेको हो ।

फोहोर संकलन नहुँदा राजधानी दुर्गन्धित बनेको छ । चोक–चोकका सडक र घर अगाडि फोहोरको डंगुर थुप्रिएको छ । सडक किनारमा थुपारिएको फोहोरले वरिपरिका स्थानीयवासी र पैदलयात्रुहरु अप्ठ्यारोमा परेका छन् । सडक किनारमा फोहोरका डंगुर थुप्रिँदा सवारी आवागमनमा समेत समस्या देखिएको छ ।

पानी पर्ने मौसम र गर्मी भएकाले घर वरिपरि फोहोर हुँदा सरुवा रोग र महामारी फैलिन सक्ने खतरा पनि बढेको चिकित्सकले बताएका छन् । घामपानीले कुहिएर फोहोरले चारैतर्फ दुर्गन्ध फैलाउँदा विभिन्न खाले सरुवा रोग फैलिन सक्ने सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुनले बताए ।

उनले भने, ‘अहिले सडकमा जथाभावी फालिएको फोहोर कुहिँदा ब्याक्टेरिया पानीबाट हाम्रो खानामा जाँदा जण्डिस, टाइफाइट, झाडापखाला लगायतका रोग लाग्ने खतरा बढेको छ । यसबाट बच्न उपत्यकावासीले अनिवार्य रुपमा उमालेको पानी पिउनुपर्छ ।’ फोहोर कुहिएर दुर्गन्ध फैलिँदा समेत सम्बन्धित निकाय मौन बसेका छन् । 

काठमाडौं उपत्यकाबाट नियमित रुपमा फोहोर संकलन गर्दै आएको नुवाकोटस्थित सिसडोलमा स्थानको अभाव हुँदा नियमित फोहोर उठ्न नसकेको भन्दै महानगरले केही दिनका लागि फोहोर नउठ्ने सूचना जारी गरेको थियो । तर, सूचना जारी गरेको १ हप्ता नाघिसक्दा पनि महानगरपालिका लगायतका सम्बन्धित निकायले गैरजिम्मेवार जवाफ दिइरहेका छन् । 

काठमाडौं महानगरपालिकाका अनुसार व्यवस्थापन गर्ने स्थानको अभावसँगै सिसडोल पुग्ने बाटो बिग्रिएका कारण उपत्यकाको फोहोर उठ्न नसकेको हो । बाटोको मर्मत भइरहेपनि नियमित वर्षाका कारण समस्या देखिएको महानगरपालिकाका सूचना अधिकारी वसन्त आचार्यले बताए ।

अझै केही दिन धैर्य गर्न महानगरवासीलाई आचार्यको आग्रह छ । उनले भने, ‘अहिले पानी पनि परिरहेको छ । बाटोमा खाल्डाखुल्डी छन्, ठाउँठाउँमा पहिरो पनि गएको छ । केही दिनमै व्यवस्थापन हुन्छ,’ उनले भने । व्यवस्थापनका काम सकिएपछि नियमित फोहोर संकलन हुने भएकाले केही दिन धैर्य गरी घरबाट निस्केको फोहोर घरमा नै व्यवस्थापन गरी सहयोग गरिदिन महानगरवासीलाई उनको आग्रह छ ।

काठमाडौं महानगरले सन् २००७ मा ३ वर्षका लागि फोहोर व्यवस्थापन गर्ने भनेर लिएको नुवाकोट जिल्लास्थित ओखरपौवा र सिसडोल अहिले उपत्यकाको फोहोरले भरिएपछि समस्या उत्पन्न भएको हो । सिसडोल र ओखरपौवा उपत्यकाको फोहोर व्यवस्थापन गर्ने प्रमुख क्षेत्र हुन् ।

उपत्यकाबाट सिसडोल र ओखरपौवाका ल्याण्डफिल साइटमा दैनिक करीब ११ सय मेट्रिक टन फोहोर पुग्ने अनुमान गरिन्छ । यसमध्ये करीब ५ सय ५० मेट्रिक टन महानगरबाट उत्पादित फोहोर हो भने बाँकी अन्य नगर र जिल्लाबाट संकलन हुने फोहोर हो । 

यसअघि धादिङ र नुवाकोट जिल्लाको सीमानामा रहेको बञ्चरे डाँडामा फोहोर व्यवस्थापन गर्ने भनिएपनि व्यवस्थापन क्षेत्र अझै निर्माण गर्न सकिएको छैन । नयाँ ल्याण्डफिल साइट अझै निर्माण नहुनु र भएका ल्याण्डफिल साइट भरिँदै जाँदा राजधानीका सडकमा फोहोर थुप्रिएको हो ।

त्यसैमाथि वर्षाको मौसममा ल्याण्डफिल साइटको सडक बिग्रनु र फोहोर बोकेका गाडी फसेका कारण समस्या उत्पन्न भएको महानगरपालिकाले जनाएको छ । तर, समस्या देखाएर मानव स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष असर गर्ने फोहोरको वैकल्पिक व्यवस्थापन गर्न नखोज्नु सरकारको गम्भीर गल्ती भएको मानवअधिकारकर्मीको भनाइ छ ।