काठमाडौं –काठमाडौंकी एक किशोरीको शरीरमा १३ वर्षको उमेरमा सेतो दाग देखियो ।

शुरुमा उनले ढाडमा देखिएको त्यो दागलाई वास्ता गरिनन् । विस्तारै शरीरका अन्य भाग र अनुहारमा समेत सेतो दाग देखिन थाल्यो । त्यसपछि उनलाई चिन्ता लाग्न थाल्यो ।

‘पहिला त मैले वास्ता नै गरिनँ । पछि अनुहारमा पनि सेतो दाग देखियो । स्कूलमा साथीहरूले के भयो अनुहारमा भनेर सोध्न थाले,’ नाम नबताउने शर्तमा उनले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘मलाई साथीहरूको प्रश्नले दिक्क बनाउन थाल्यो । यो दाग बढ्यो भने कस्तो कुरूप हुन्छ होला भनेर चिन्ता लाग्यो ।’

आफ्नो शरीरमा आएको सेतो दाग र सबैको प्रश्नले उनलाई दिक्क बनाएको थियो । उनले चिकित्सकलाई देखाइन् । चिकित्सकले सेतो दुबी आएको र यसले शरीरलाई कुनै असर नगर्ने बताएपछि उनले औषधि उपचार भने गरिनन् । तर उनको शरीरमा सेतो दाग फैलिँदै गयो । आफ्नो शरीरमा भएको सेतो दागको धब्बाले उनलाई आफू कुरूप भएको आभाष हुन थालेपछि फेरि औषधि उपचार गर्न थालिन् ।

औषधि खान थालेपछि शरीरमा दाग फैलिन त रोकियो, तर पहिला आएको दाग भने निको भएन । आफ्नो शरीरमा भएको दाग हटाउन उनले दुई वर्षआगाडि धूलिखेल अस्पतालका छालारोग तथा सौन्दर्य विशेषज्ञ डा. धर्मेन्द्र कर्णलाई भेटिन् । डा. कर्णको सल्लाहअनुसार उनले विगत पाँच महिना अघिदेखि फोटो थेरापी गराउँदै आएकी छन् ।

उनको अनुहारमा भएको सेतो दाग निको भइसकेको छ । ‘मलाई त अनुहारको दागले साथीहरूसँग घुुलमिल हुन पनि असहज भइसकेको थियो, फोटो थेरापी गर्न थालेपछि निको हुँदै गयो, अहिले खुसी छु,’ उनले हाँस्दै भनिन्, ‘अब त साथीहरूको के भयो भन्ने प्रश्नको हैरानी पनि खेप्नु पर्दैन ।’

यी युवतीजस्तै शरीरमा सेतो दाग भएर चिन्ता गर्ने युवतीहरू धेरै छन् । युवतीहरू मात्रै होइन युवादेखि बयस्कहरूमा पनि शरीरमा आउने सेतो दागले हीनताबोध गर्ने गरेका छन् ।

नेपालको जनसंख्याको करीब १० प्रतिशत मानिसमा सेतो दुबीको समस्या रहेको धुलिखेल अस्पतालका छाला तथा सौन्दर्य विशेषज्ञ डा. धर्मेन्द्र कर्णले लोकान्तरलाई बताए । उनका अनुसार सेतो दुबी फैलिने र नफैलिने गरी दुबई प्रकारका हुन्छन् । फैलिने सेतो दुबी शरीरको कुनै भागबाट शुरु भई विस्तारै शरीरभरि नै फैलन्छ भने, नफैली सेतो दुबी शरीरको कुनै भागमा मात्रै हुने गर्छ ।

यस कारण आउँछ सेतो दाग

छाला रोग तथा सौन्दर्य रोग विशेषज्ञ डा. कर्णका अनुसार शरीरमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढी भएमा शरीरमा सेतो दाग आउने गर्छ । कसैमा वंशाणुगत गुणका कारण सेतो दुबी आउने गर्छ भने कसैलाई बढी डर, तनावमा रहने मानिसमा सेतो दुबी आउने डा. कर्ण बताए । सोता दुबी रोग नभए पनि मानिसहरूले सुन्दरतामा कमी महसुस गरी उपचार गराउने गरेको उनले बताए ।

‘सेतो दाग कुनै रोग होइन । यसले शरीरमा कुनै असर गर्दैन । उपचार गर्नैपर्छ भन्ने छैन्,’ डा. कर्णले भने, ‘तर शरीरमा आएको दागकै कारण हीनताबोध महसुस हुन्छ । आत्मश्विासमा कमी आउँछ भने दाग हटाउन समयमा नै उपचार गर्नुपर्छ ।’

यसरी गरिन्छ सेतो दुबीको उपचार

सेतो दुबीको उपचार सामान्यतया तीन किसिमले गरिन्छ । औषधि सेवन, फोटो थेरापी र अप्रेसन बाट सेतो दुबीको उपचार हुने गरेको डा. कर्णको भनाइ छ ।

औषधिको प्रयोग

सेतो दुबीको उपचारका लागि खाने र दागमा लगाउने औषधि हुन्छ । सेतो दागलाई निको पार्न दाग नभेटिएसम्म औषधि सेवन गर्नुपर्छ ।

सेतो दागको उपचारका लागि चिकित्सकले अनुमति दिएको औषधि सेवन गरी, औषधि खाएको दुई घण्टापछि घाममा बस्नुपर्ने हुन्छ । औषधि सेवनले दुई महिनादेखि चार महिनासम्ममा दाग हराउन थाल्ने र विस्तारै निको हुँदै जाने डा. कर्णको भनाइ छ । उनले भने, ‘सेतो दुबीको उपचार जति छिटो गर्‍यो, उति छिटो निको हुन्छ । जति कम उमेर भयो, त्यति छिटो निको हुने गर्छ ।’

अनुहार, ढाड, छाती, पेट, कम्मरमा भएको सेतो दाग छिटो निको हुने र हत्केला र पैतालामा भएको दाग निको हुन समय लाग्ने उनले बताए । 

फोटो थेरापी

फोटो थेरापी भनेको अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोगबाट प्रकाशको किरणद्वारा उपचार गर्ने विधि हो ।

फोटो थेरापीमा कृतिम सूर्यको किरण वैज्ञानिक तरिकाबाट उत्पन्न गराई सेतो दाग भएकाहरूको शरीरमा प्रयोग गरिन्छ । फोटो थेरापीले छालाको प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई नियन्त्रण गरी शरीरको दाग मेटाउन सहयोग पुर्‍याउँछ ।

फोटो थेरापी गराउँदा शुरुमा हप्तामा ३ पटकदेखि क्रमशः दुईपटक गरिन्छ । दाग हराउँदै गएपछि हप्तामा एकपटक मात्रै प्रयोग गरिने र किनो भएपछि गर्नु पर्दैन ।

सेतो दुबीको उपचार औषधि सेवनबाट नभएमा फोटो थेरापीबाट गर्न सकिने डा. कर्णले बताए । फोटो थेरापी गर्न सहज हुने भएकाले मानिसहरूमा यसको प्रयोग गर्न चाहने मानिस बढी रहेको उनको भनाइ छ ।