काठमाडौं– प्रहरीले आइतवार देशभर एकसाथ ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम घोषणा गरेको छ । ‘हर प्रहर, गाउँ र नगरी, टोल टोलमा नेपाल प्रहरी’ नारासहित प्रहरीले ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम घोषणा गरेको हो । 

प्रहरी प्रधान कार्यालयले भृकुटीमण्डपमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा एक भिडियो क्लिप खोलेर गृहमन्त्री रामबहादुर थापा (बादल)ले ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’को उद्घाटन गरे । यस्तै ७ वटा प्रदेश र ७५३ वटा स्थानीय तहममा पनि ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम शुरु भएको जनाइएको छ । 

विद्यार्थी केन्द्रित कार्यक्रम

प्रहरीले शनिवार काठमाडौंमा ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम घोषणा गर्न उपत्यकाका ३ वटा जिल्लाबाट करिब २ हजारको संख्यामा विद्यार्थी भृकुटीमण्डपमा उतारिएको थियो । खास गरेर ९ देखि १२ कक्षासम्म अध्ययनरत विद्यार्थीहरु अपराधमा संलग्न हुने तथा अपराधबाट पीडित हुने क्रम बढेको भन्दै प्रहरीको नयाँ कार्यक्रम विद्यालय तहका किशोर–किशोरीप्रति बढी लक्षित रहेको प्रहरी महानिरीक्षक सर्वेन्द्र खनालले बताए । 

प्रहरीको तथ्याङ्कका अनुसार पछिल्लो समयमा भइरहेका अपराधिक घटनामामा १६ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका किशोरको सहभागिता बढी रहेको महानिरीक्षक खनालको भनाइ छ । ‘अपराधिक घटनाको अध्यन गर्दा १६ देखि २४ वर्ष उमेर समूहका किशोर–किशोरीको संलग्नता बढी देखिन्छ,’ खनालले भने, ‘विद्यालय समूहका किशोर–किशोरी अपराध कार्यमा संलग्न हुने र उनीहरुनै बढी पीडित हुने अवस्थालाई रोक्न प्रहरीले विशेष अभियान शुरु गरेको हो ।’

यस्तै बलात्कारजस्तो जघन्य अपराधबाट पीडित हुने महिलाको समूहमा १८ वर्षमुनिका किशोरी र बालिकाको संख्या बढी रहेको खनालले बताए । ‘बलात्कारका घटनामा पीडित हुनेमध्ये ६४ प्रतिशत १८ वर्षभन्दा कम उमेरका किशोरी र बालिका छन्,’ खनालले भने । 

गृहमन्त्रीपिच्छे फेरिँदै प्रहरी अभियान

गणतन्त्र घोषणा भएपछि मात्रै प्रहरीले आधा दर्जनभन्दा बढी अभियान घोषणा गरिसकेको छ । गृहमन्त्री फेरिएसँगै फेरिने प्रहरी अभियानले सामाजिकस्तरमा सुरक्षा व्यवस्थालाई मजबुद बनाउन खासै प्रभाव पार्न सकेको छैन । गत वर्ष ६ असोज २०७४ मा मात्रै तत्कालीन माओवादी केन्द्रका नेता जनार्दन शर्मा गृहमन्त्री भएका बेला प्रहरीले ‘प्रहरी हाम्रो टोलमा’ अभियान शुरु गरियो । भृकुटीमण्डपमा विशेष कार्यक्रम आयोजना गरी शुरु भएको कार्यक्रम घोषणामै सीमित रह्यो । केही गोष्ठीहरु बाहेक स्थानीयस्तरमा कार्यक्रमको कुनै प्रभाव देखिएन । 

उपेन्द्रकान्त अर्याल प्रहरी प्रमुख हुँदा ‘मुस्कान सहितको सेवा’भन्दै प्रहरीले देशव्यापी अभियान घोषणा ग¥यो । कार्यक्रम प्रभावकारी बनाउन भनेर प्रहरी कर्मचारीलाई प्रशिक्षण पनि दिइयो । प्रहरीले सेवाग्राहीसँग गर्ने व्यवहारमा सुधार ल्याउने भनेर अगाडि सारिएको ‘मुस्कान सहितको सेवा’ अभियान पनि सफल भएन । 

त्यसबीचमा प्रहरीले फेरि अर्को अभियान शुरु गर्यो, ‘प्रहरी मेरो साथी’ । तत्कालीन माओवादी केन्द्रकै नेता शक्ति बस्नेत गृहमन्त्री भएका बेला शुरु गरिएको ‘प्रहरी मेरो साथी’ अभियान पनि प्रभावकारी भएन । 

प्रहरीकै सक्रियता हुँदैन

अपराध नियन्त्रण, फरार अभियुक्त पक्राउ गर्न तथा पूर्व सूचना शंकलन प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउने भनेर प्रहरीले यस्ता अभियान घोषणा गर्ने गर्छ । तर, यस्ता कार्यक्रममा प्रहरीकै सक्रिय सहभागिता हुँदैन । 

‘मुस्कानसहितको सेवा भनेर शुरु गरिएको अभियान प्रहरीकै आचरण सुधारका लागि थियो । तर, त्यसप्रति प्रहरी कर्मचारीकै रुची देखिएन,’ नेपाल प्रहरीबाट अवकासप्राप्त एक पूर्व अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी)ले लोकान्तरसँग भने, ‘गृहमन्त्रीले चर्चाका लागि प्रहरीलाई प्रयोग गर्न यस्ता योजनाको घोषणा गरिन्छ । घोषणापछि निरन्तरता नहुँदा यस्ता योजनाहरु कार्यान्वयनमा आउँदैनन् ।’

प्रहरी महानिरीक्षक खनाल भने यसपटकको योजना यसअघि अगाडि सारिएका अन्य योजनाभन्दा फरक रहेको बताउँछन् । राष्ट्रिय योजना आयोग, अर्थ मन्त्रालय, संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयलगायत अन्य सरकारी निकायको छलफलबाट ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम घोषणा गरिएको खनालेका भनाइ छ । 

‘यो कार्यक्रमको नेतृत्वकर्ता नेपाल प्रहरी रहेपनि यसमा नेपाल सरकारका प्राय सबै निकायको सहभागिता हुन्छ,’ खनाल भन्छन्, ‘नेपाल सरकारले लिएको ‘समृद्ध नेपाल र सुखी नेपाली’को अभियान सफल पार्न यो कार्यक्रम ल्याइएको हो ।’
पर्याप्त पूर्व तयारी र स्पष्ट लक्ष्यका साथ कार्यक्रम घोषणा भएकाले यसमा कुनै अन्यौलता नभएको उनको भनाइ छ । 

प्रहरीले आइतवार घोषणा गरेको ‘समुदाय–प्रहरी साझेदारी’ कार्यक्रम सफल पार्न २ हजार ५ सय २३ प्रहरी कर्मचारीलाई विशेष प्रशिक्षण दिएर तयार पारेको जनाएको छ । आइतवार घोषणा भएको कार्यक्रममा ७ सय ५३ स्थानीय तह, ६ हजार ७ सय ४३ वडा, २ हजार ५ सय ४५ प्रहरी इकाइ, ३६ हजार विद्यालय, १० हजार सामाजिक संस्था, ३५ हजार स्थानीय तहका जनप्रतिनिधि, ७५ लाख विद्यार्थी, ४० लाख अभिभावक, ४ लाख शिक्षक र ७५ हजार प्रहरी कर्मचारी प्रत्यक्ष सहभागी हुने प्रहरी महानिरीक्षक खनालको दावी छ । 

कार्यक्रमअन्तर्गत सामुदायिक सचेतना तथा अपराध रोकथाम, प्रहरी–विद्यालय सम्पर्क कार्यक्रम, स्थानीय तहको सेवा प्रवाहमा सुरक्षा समन्वय, सीसीटिभी क्यामेरा लगायत प्राविधिक सुरक्षा उपकरणको स्थापना र परिचालनमा जोड दिइने खनालले जानकारी दिए । कार्यक्रमअन्तर्गत प्रहरीले सामुदायिक गस्ती गर्नुका साथै स्थानीयस्तरबाट सूचना शंकलन गर्ने प्राथमिक लक्ष्य लिएको छ । यस्तै फरार अभियुक्त पक्राउमा समुदायको रचनात्मक सहयोग तथा सूचना आदान–प्रदान कार्यक्रमको लक्ष्य रहेको जनाइएको छ । 

तस्बिरहरु : गगन अर्याल