फागुन २६, २०८०
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
मकवानपुरको छतिवनका ४० वर्षीय किरण लामा फेवातालमा डुंगा चलाउँछन् । उनले यहाँ डुंगा चलाउन थालेको चानचुन ७ वर्ष जति भयो ।
साउदी अरबबाट फर्केका किरण बेरोजगार थिए । खाडी मुलुकमा साढे २ वर्षको बसाइँपछि फेरि फर्केर जान मन लागेन । यत्तिकैमा गाउँघरका साथीभाइले फेवातालमा डुंगा चलाए मनग्ये आम्दानी हुन्छ भनी सुझाए ।
पोखरा सुन्दर शहर भएको सानैदेखि सुनेका किरण घुम्न पनि पाइने, काम पनि पाइने भएपछि २०७० सालमा सिधैं पोखरा हान्निए । पोखरा आएपछि काम सिके । त्यसो त डुंगा चलाउन खासै गाह्रो काम हैन, सिक्न समय लागेन ।
अनि फेवाताल डुंगा व्यवसायी समितिले उनलाई परिचयपत्र थमाइदियो, डुंगा चालक ।
शुरूका १–२ वर्ष राम्रै भयो । नयाँ शहरमा काम पनि रमाइलो नै थियो उनका लागि । तर भूकम्प सँगसँगै कोरोना महामारीले व्यवसाय चौपट्ट भएको छ । ‘शुरूशुरूमा त राम्रै आम्दानी हुन्थ्यो । २ हजारदेखि २ हजार ५०० एकैदिनमा कमाइयो,’ किरण भन्छन्, ‘पोखरा घुम्न आउने पर्यटक पनि भरिभराउ हुन्थे । तर भूकम्प आएपछि काम कम भयो । अहिले त कोरोनाले च्याप्पै पार्यो ।’
यस वर्षको असार लागिसकेको छ । आकाश त्यति खुल्न सकेको छैन । क्षणभरमै पानी पार्ने बादलले लुकामारी खेलिरहेको छ । गएरातिको वर्षाले जमिन सुक्न पाएको छैन ।
पोखराको अमिट चिनारी फेवाताल यतिखेर शान्त छ । ताल सयर गर्न डुंगा चढ्न पालो कुर्नेहरू छैनन् । तालबीचको वाराही मन्दिरमा बिहानीपख पुजारी नित्यपूजासम्म गर्छन् । भक्तजनले मन्दिरको घण्टी बजाउन नपाएको २ महिना बित्यो ।
मानिसको चहलपहल शून्यसँगै सडकमा उतिसारो गाडी गुड्न नपाउँदा लेकसाइडको सडक लेउले ढाकिन थालेको प्रस्टै देखिन्छ । राति अबेरसम्म जागा रहने लेकसाइड दिउँसै सुनसान छ । मानिसहरू घरघरमै खुम्चिएका छन् ।
ताल किनारमा नीलो, पहेंलो रंगका डुंगा लहरै मिलाएर राखिएको छ । अघिल्लो वर्ष ७ महिनाजति सिक्रीले बाँधिएका ती डुंगाको नियति पुनः दोहोरिएको हो । नयाँ भेरियन्टको कोरोनाको दोस्रो लहरले गत वैशाख १५ गतेदेखि जिल्ला प्रशासनले डुंगा चलाउन निषेध गरेको छ ।
अन्य सेवामा जस्तै डुंगा पनि चल्न नपाउँदा डुंगा चालकको गाँस खोसिन गएको छ । बिहान खाए, साँझ के खाने भन्ने पिरलो छ । अझै निषेधाज्ञा (लकडाउन) थपिँदै गए के गर्ने भन्ने अन्योलमा छन् किरण लामाहरू ।
किरण आज माछा मार्ने तयारीमा छन्, त्यसैले सिक्रीले बाँधिएको साहुको डुंगालाई ताल छेउको दिशा दिँदैछन् । लोकान्तरसँगको कुराकानीमा उनले गुनासो पोखे, ‘कोठाभाडा तिर्न समस्या छ । नूनतेल किन्नै पर्यो । बिहान खाएँ, साँझ के खाऔं भन्ने पिरलो छ ।’
ताल छेउ खहरेमा कोठाभाडा लिएर किरण एक्लै बस्दा रहेछन् । परिवारका पत्नी र २ छोराहरू मकवानपुरमै छन् । पूर्वबाट कमाउन भनी पश्चिम आएका किरणलाई आफ्नोभन्दा बढी चिन्ता घरपरिवारको रहेछ । के खाएका होलान्, के लाएका होलान् ? कोरोनाबाट कसरी बचेका होलान् ?
२०७२ सालको भूकम्पसम्म राम्रै कमाउने गरेका किरण त्यसपछि पोखरामा पर्यटक आगमन घटेपछि पहिलेजस्तो काम नपाउँदा घरमै फर्किएको बताए । ‘एकडेढ वर्ष घरमै कुटोकोदालो गरेंं । खेतीपातीमा व्यस्त भएँ । पछि फेरि भएन भनी फेरि डुंगा खियाउन आएको हुँ,’ उनले भने । डुंगा चलाउन रस पस्नुमा पनि उनलाई नगदै हात पर्नु मुख्य कारण रहेछ ।
किरणले भने, ‘दिनभरि काम गर्यो । साहुले हजार माग्दा २०० दिन अन्कनाउँछन् । यहाँ आफैं डुंगा चलायो, नगदै बुझ्यो ।’
पहिलेझैं नगदै बुझेर साँझबिहानको हातमुख जोर्न काम नपाउँदा भने अहिले समस्याको खातैखात छ । उनले भने, ‘कोठाभाडा ४ हजार २०० छ । खानामा ६ हजार जति गइहाल्छ । मोबाइल खर्च, औषधिमूलो, लुगाफाटो यताउति गर्दा टोलल १५–२० हजार गइहाल्छ । अहिले आम्दानीको बाटो छेकियो । रोग हटेर चाँडै लकडाउन खुले हुन्थ्यो ।’
डुंगा चालक समस्यामा परेको बुझेर रेस्टुरेन्ट एण्ड बार एशोसिएशन (रेवान) पोखराले अघिल्लो साता राहत वितरण गरेको थियो । करीब ६० जना डुंगा चालकजस्तै उनले पनि २५ किलोको १ बोरा चामल, १ किलो दाल, १ पोका नून, १ साबुन र स्यानिटाइजर पाएको बताए । लकडाउनमा दिन कसरी बित्छ भन्ने जिज्ञासामा उनले जाँगर चले माछा मार्न निस्कने गरेको बताए ।
बल्छी देखाउँदै उनले भने, ‘खासै पर्दैन । कहिलेकाहीँ परिहाले सितन (तरकारी) भइहाल्छ ।’ उनी आशावादी हुँदै तालको पल्लो छेउतिर लागे ।
कोरोना प्रभाव डुंगासम्म आइपुग्दा चुल्होमा के पकाउने भन्ने पिरलो यस्तै कैयौं मजदुरको साझा समस्या बनेको छ । हुनेखानेहरू घरमै मिठामिठा परिकार बनाउँदै समय कटाउने गरे पनि निमेक गरेर खानेहरूको लागि कोरोनाले जीवन धौंधौं बनाएको छ ।
फेवा डुंगा व्यवसायी समिति अध्यक्ष बुद्धिबहादुर नेपालीले निम्न आयका मानिसहरूले छाक टार्ने माध्यम डुंगा भए पनि कोरोना प्रभावले तहसनहस बनाएको बताए । ‘हामीहरूले २०७६ चैत ११ गतेदेखि महिनौंसम्म डुंगा सिक्रीले बाँधेरै राख्यौं,’ उनले भने, ‘असोज १ गतेदेखि डुंगा चलाउन प्रशासनले अनुमति त दियो तर पुसमा मन्दिर खुलेपछि मात्र अल्लि चहलपहल होला जस्तो थियो । बीचमा ड्याम बनाउने भनी तालको पानी पनि सुकाइयो । दोस्रो लहरको कोरोनाले झनै अनिश्चित पारेको छ ।’
समस्यामा परेका मजदुरको लागि समितिले वडा कार्यालय तथा विभिन्न संघसंस्थासँग राहतको लागि पहल गर्दै आएको उनले बताए ।
फेवातालमा डुंगा व्यवसाय व्यवस्थापनका लागि २०५१ सालमा उनकै अध्यक्षतामा फेवा डुंगा व्यवसायी समिति गठन भएको हो । फेवामा ८०० डुंगा सञ्चालित छन् । वाराही मन्दिर जान सबैभन्दा बढी वाराहीघाटबाट ३५६ डुंगा चल्छन् । फेवामा वाराहीघाट, गौरीघाट, अम्बोट, फिस्टेल, पहारी, फेवा, स्वीमिङ पुल र बंगलादी घाट छन् । सबै गरेर करीब ५०० जना मजदुर आश्रित छन् ।
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
नृत्यका पारखीहरूका लागि लुम्बिनी प्रदेशमा लोकप्रिय नाम हो किशोर थापा । रुपन्देहीका किशोरको परिचय खाली नृत्यकार (डान्सर)मा मात्र सीमित छैन । उनी नृत्य निर्देशक, गायक, मोडल र फूटबल खेलाडीको रूपमा समेत उत्तिकै च...
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...