पर्यटन व्यवसायी नवराज अधिकारीले १ हप्तायता बिहानै पसल खोल्न थालेका छन् । विगतमा कोरोना महामारीले थलिएको पर्यटन क्षेत्र बिस्तारै चलायमान हुन थालेपछि उनी व्यापार हुने आशामा असोज १ गतेदेखि बिहान ७ बजे नै पसल आउने गरेका छन्, अन्य बेला उनी बिहान १० बजेपछि मात्र पसल आउँथे ।

लेकसाइडस्थित एड्भेञ्चर ट्रेकिङ शप चल्तीको पसल हो । पसलमा डेढ करोड लगानी परेको छ । कोरोनाले अघिल्लो वर्षझैं उनले यस वर्ष वैशाखदेखि नै व्यापार गर्न सकेनन् । ४० लाख हाराहारीमा घाटा भएको उनको अनुमान छ ।

पदयात्रा जाने पर्यटकहरू लक्षित गरी आवश्यक सामग्रीलगायत सामान लामो समयसम्म पसलमा त्यसै थन्किए । ‘५० हजार बढी मासिक घरभाडा बुझाउनुपर्ने त छँदैछ, त्यसमाथि व्यापार नहुँदा जीवन चलाउन समेत धौंधौं पर्‍यो,’ लोकान्तरसँगको कुराकानीमा अधिकारी सुनाउँछन्, ‘कोरोना संक्रमण दर घट्दै गएपछि प्रशासनले सबै प्रकारको निषेधाज्ञा असोजदेखि हटाएको छ । अब पर्यटक आउलान् कि विगतमा झैं व्यापार होला कि भन्ने आशा छ ।’

अब कहिले पनि यसरी पर्यटन व्यवसाय ठप्पै हुने गरी पसल बन्द गर्नु नपरोस् भनी दिनहुँ धूपबत्ती बालेर कामना गर्ने गरेको उनी सुनाउँछन् । 

पोखराकै हिमालय आर्ट एण्ड क्राफ्टका सञ्चालक बाबुराम खनालमा पनि धेरैथोरै उत्साह छ । उनले भने, ‘अब खुल्यो, त्यो राम्रो हो । होटल–रेस्टुरेन्टलाई सजिलो होला तर जबसम्म विदेशी पर्यटक आउँदैनन्, तबसम्म हामीलाई गाह्रै छ ।’

दाइभाइ मिलेर खोलिएको सो क्राफ्ट पसल ३५ वर्षदेखि निरन्तर सञ्चालित छ । पसलका लक्षित ग्राहक भनेकै विदेशी पर्यटक भएकोले आफूहरूको पसल पहिलेझैं चलायमान हुन केही समय लाग्ने खनालको आकलन छ । 

जिल्ला प्रशासन कार्यालय कास्कीले जिल्लामा झण्डै ५ महिनादेखिको निषेधाज्ञा असोज १ गतेदेखि लागू हुने गरी हटाएको छ । त्यति मात्र कहाँ होर र ? पोखराको रात्रिकालीन व्यवसाय समेत राति साढे १ बजेसम्म खोल्न अनुमति छ ।

मठमन्दिर लगायत धार्मिकस्थल समेत खुलेका छन् । कोरोनाको दोस्रो लहर शुरू भएसँगै प्रशासनले गत वैशाख १५ गतेदेखि कास्की जिल्लाभर निषेधाज्ञा शुरू गरेको थियो । पटक–पटक थप गर्दै घोषित निषेधाज्ञा भदौ मसान्तदेखि पूर्ण रूपमा हटाइएको कास्कीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी (सीडीओ) थानेश्वर गौतमले बताए । 

कोरोना कहरले लामो समय बन्द रहेका पोखराका मठमन्दिर समेत खुलेपछि पोखरेली खुशी भएका छन् । पर्यटन र धार्मिक क्षेत्र एकअर्काका परिपूरक भएकोले पर्यटन क्षेत्रको माग धार्मिक स्थल समेत खुलाउनुपर्छ भन्ने थियो । फेवाताल बीचमा रहेको प्रमुख धार्मिक एवं पर्यटकीयस्थल वाराही मन्दिर पनि असोज लागेसँगै खुलेको छ । विन्ध्यवासिनी, केदारेश्वर मन्दिर, भद्रकाली लगायतका प्रमुख मठमन्दिर खुलेका छन् । माछापुच्छ्रेको छायाँ देखिने तालवाराही, उत्तरमा विभिन्न हिमशृखंला एकै नजरमा हेर्न सकिने विन्ध्यवासिनी कास्कीका प्रमुख धार्मिक एवं पर्यटकीय स्थल हुन् ।

विन्ध्यवासिनी धार्मिक क्षेत्र विकास समिति सचिव तीर्थ श्रेष्ठले दशैंतिहार लगायतका ठूला चाड मुखमा आएको बेलामा कोरोना प्रभाव कम हुँदै जानु र सरकारले मन्दिर खुलाउने निर्णय स्वागतयोग्य भएको बताउँछन् । उनले अबदेखि स्वास्थ्य मापदण्डप्रति सचेत बन्दै भक्तजनलाई पूजाआजाका लागि मन्दिर प्रवेश गराउन सकिने बताए । उनले आवश्यक सेनिटाइजर तथा भक्तजनका लागि हात धुन ४ धारा व्यवस्था गरिएको समेत जनाए । 

वाराही मन्दिर दर्शन गर्न नपाउँदा डुंगा व्यवसायमा समेत प्रत्यक्ष प्रभाव परेको थियो । मजदुरहरू कामविहीन भएका थिए । अहिले उनीहरूमा उत्साह छ ।

मणिराम परियार डुंगा चालक हुन् । उनी ६४ वर्षका भए । ४० वर्षदेखि डुंगा चलाउँदै आएका परियार अब कोरोना महामारी जस्ता विपत्ति नआओस् भनी कामना गर्दछन् । असोज लागेसँगै वाराही मन्दिर खुलेकोले पर्यटक आउँदा फाट्टफुट्ट भए पनि काम पाइने गरेको छ । उनले हाल फेवामा डुंगा चलाएर दैनिक ५०० रुपैयाँसम्म कमाइ गर्छन् । मन्दिर खुलेसँगै पर्यटकहरू मन्दिर दर्शनका लागि डुंगा प्रयोग गर्ने हुँदा आफूहरूको आयआर्जन अझै बढ्न सक्ने उनी बताउँछन् । डुंगा व्यवसायी समितिका अनुसार हिजोआज दैनिक ६०–८० वटासम्म डुंगा चल्ने गरेका छन् । असोजअघिसम्म ८–१० मात्र चल्थे । 

पोखराको धार्मिक पर्यटकीयस्थल सञ्चालनमा आउँदा आन्तरिक एवं बाह्य पर्यटन प्रवद्र्धनमा महत्त्वपूर्ण टेवा पुग्ने गर्दछ । पोखरा पर्यटन परिषद् अध्यक्ष गोपीबहादुर भट्टराईले पोखराका मठमन्दिर, रात्रिकालीन व्यवसाय तथा समग्र क्षेत्र खुलेसँगै पर्यटन व्यवसायीमा उत्साह छरेको बताए । उनले भने, ‘पर्यटकीयस्थल खुले पनि स्वास्थ्य मापदण्ड पालना गर्न भुल्नु हुँदैन । सबै जना मिलेर पोखरा अब घुम्न सकिन्छ भन्ने सकारात्मक सन्देश प्रवाह गर्नुपर्छ । त्यसो भए मात्र लामो समय थलिएको पर्यटन चलायमान हुन सम्भव होला ।’

पोखराका अधिकांश विद्यालय, क्याम्पस लगायत शिक्षण संस्थामा भौतिक उपस्थितिमै पढाइ हुन थालेको छ । 

आज २७ सेप्टेम्बर अर्थात् विश्व पर्यटन दिवस मनाइँदैछ । यस वर्ष ४२औं विश्व पर्यटन दिवसमा पोखराको पर्यटन खुलेको सन्देश विश्वभर छर्न सरकार आफैंले ध्यान दिनुपर्ने पर्यटन व्यवसायीको जोड छ । अवस्था सामान्य हुँदा विगतमा यो दिवसका अवसरमा विविध कार्यक्रम हुने गरेकोमा अहिले त्यति धेरै गर्न नसकिए पनि पोखरा सम्पूर्ण रूपमा खुलेको सन्देश प्रवाहमा ध्यान दिनुपर्ने बताइएको छ ।

नेपालमा सन् २०२१ अगस्तसम्म झण्डै ७० हजार पर्यटक नेपाल आएका पर्यटन बोर्डको तथ्यांकमा छ । त्यसअघि सन् २०२० मा २ लाख ३० हजार आएकोमा सन् २०१९ मा करीब १२ लाख विदेश पर्यटक नेपाल घुमेका थिए । नेपाल घुम्न आउने विदेशी पर्यटकमध्ये ४० प्रतिशतजसो पोखरा आउने गर्दछन् ।

कोरोनाअघि पोखरामा करीब ४ लाख स्वदेशी र ३ लाख विदेशी गरी ७ लाख पर्यटकले भ्रमण गरेको अनुमान छ । पोखरा पर्यटन परिषद्का अनुसार पोखराको पर्यटनमा ५ खर्ब जतिको लगानी छ । ठूलो लगानी रहेको पोखराको पर्यटन अब धेरथोर चलायमान हुने आशा गरिएको छ ।