नेपाल प्रहरीको साइबर ब्यूरोलाई अमेरिकाबाट ३ महिना अगाडि एउटा इमेल आयो– तपाईंहरूको देशमा साइबर ‘टिप लाइन’ भएको छ ।

त्यस सम्बन्धमा प्रमाणका लागि भिडियो, मोबाइल नम्बर, आईपी एड्रेससहितका सम्पूर्ण विवरण आएको थियो ।

प्रहरीका अनुसार ‘अनलाइन प्लेटफर्म’मार्फत यौनजन्य गतिविधिमा बालबालिकाको प्रयोग, ‘लाइभ’मा गएर आत्महत्या, बलात्कार, लागूऔषध वा आतंकवादसम्बन्धी गतिविधिलाई जनाउने प्राविधिक शब्दावली हो, साइबर टिप लाइन ।

इमेल पठाउने निकाय थियो– अमेरिकाको नेशनल सेन्टर फर मिसिङ एन्ड एक्सप्लोइटेड चिल्ड्रेन (एनसीएमईसी) । यो गैरनाफामूलक संस्था हो, जसले बालबालिकाविरुद्ध हुने अपराध न्यूनीकरणका लागि काम गर्छ ।

बालबालिकाविरुद्ध अनलाइनमार्फत हुने गैरकानूनी गतिविधिको जानकारी उक्त संस्थाले गूगललगायत ठूला आईटी कम्पनीहरूमार्फत प्राप्त गर्ने प्रहरी अधिकारीहरू बताउँछन् ।

अब इमेलमा व्याख्या गरिएको सन्दर्भतर्फ नै जाऔं ।

भक्तपुरमा १७ वर्षीया एक युवतीले आफ्नै १३ वर्षीया बहिनीलाई यौनजन्य क्रियाकलाप गराएर भिडियो बनाउने गरेकी रहिछन् । 

उनले भिडियो खिचेर आफ्नो प्रेमीलाई समेत पठाएकी थिइन् । उक्त कुरा एनसीएमईसीले जानकारी पाएपछि प्रमाणका रूपमा भिडियो, ती युवतीले प्रयोग गर्ने डिभाइसको आईपी एड्रेस तथा मोबाइल नम्बरसहितको विवरण साइबर ब्यूरोलाई पठाएको थियो ।

‘हामीले उक्त संस्था (एनसीएमईसी)सँग पनि सहकार्य गरेर काम गरिरहेका छौं । यस्ता गतिविधि हुँदा उनीहरूले सिधै जानकारी गराउँछन्,’ साइबर ब्यूरोका सह–निर्देशक प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक (एसएसपी) नविन्द्र अर्यालले लोकान्तरसँग भने, ‘यस संस्थाले विश्वका हरेक देशमा बालबालिकाविरुद्ध अनलाइनमार्फत हुने अपराधको विवरण संकलन गरी सम्बन्धित देशलाई जानकारी गराउने गर्छ ।’

उनका अनुसार अहिले गूगल, माइक्रोसफ्ट, ट्विटरलगायतले बालबालिकामाथिको अपराधलाई संवेदनशील रूपमा हेर्ने गरेका छन् ।

साइबर ब्यूरोलाई प्राप्त मेलअनुसार ती युवतीले बन्द कोठामा भिडियो लिएर प्रेमीलाई पठाएकी रहिछन् । भिडियो अपलोड गरेको समय, लोकेसन, आईपीलगायतका सम्पूर्ण विवरण मेलमा उल्लेख थियो । 

त्यही सूचनाका आधारमा प्रहरीले सम्बन्धित युवतीलाई ब्यूरोमा बोलाएर सोधपुछ गर्‍यो । प्रमाणसहित भनेपछि उनले आफ्नो गल्ती स्वीकारिन् ।

तर, प्रहरीलाई एउटा धम्की पनि दिइन्, जुन साह्रै संवेदनशील थियो । यसबारे परिवारलाई थाहा दिएमा आत्महत्या गर्ने उनको धम्की थियो ।

‘ती युवतीले यो कुरा परिवारलाई भनिदिएको खण्डमा आफूले आत्महत्या गर्ने धम्की दिइन्,’ एसएसपी अर्यालले भने, ‘हामीले उनलाई सम्झाउन र सबै कुरा मिलाएर परिवारलाई बताउन झन्डै दुई महिना लाग्यो ।’

दुई महिनाको प्रयासमा परिवारलाई उक्त कुरा जानकारी गराएर ती युवतीलाई पक्राउ गरियो । उनी अहिले पुर्पक्षका लागि सुधारगृहमा छिन् ।

साइबर ब्यूरोले अहिले गूगल, टिकटक, ट्विटरलगायत ठूला आईटी कम्पनीसँग प्रत्यक्ष सम्पर्क गरेर पनि काम गरिरहेको अर्याल बताउँछन् ।

इन्टरपोलको ‘इन्टरनेसनल चाइल्ड सेक्सुअल एक्सल्पोइटेसन डेटाबेस’सँग पनि ब्यूरोको सिधा ‘एक्सेस’ रहेको उनी बताउँछन् ।

‘अहिले हामीले विश्वका ठूला आईटी र सोसल मिडिया कम्पनीहरूसँगको सिधा सम्पर्कमा काम गरिरहेका छौं,’ एसएसपी अर्यालले भने, ‘त्यसले गर्दा हामीलाई अनलाइनमार्फत हुने अपराधलाई न्यूनीकरण गर्न र अपराधीहरू पत्ता लगाउन सहज भएको छ ।’

 बालबालिकाका अश्लील भिडियो हेर्ने सुरक्षा अधिकारी पनि कारवाहीमा

बालबालिकाका अश्लील भिडियो हेर्ने निजामती कर्मचारी, प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी, सेना तथा राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागका कर्मचारी र सरकारी इन्जिनीयरसमेतलाई कानूनी कारवाहीको दायरामा ल्याइएको साइबर ब्यूरोले जनाएको छ ।

कसले, कतिबेला अनि कहाँबाट भिडियो हेर्‍यो भन्ने तथ्यांकसहितको सूचना प्रहरीलाई एनसीएमईसीले नै उपलब्ध गराएको ब्यूरोका प्रहरी निरीक्षक (इन्सपेक्टर) राजकुमार खड्गीले बताए । 

‘हामीलाई पहिला त सुरक्षा निकायका कर्मचारी हुन् भनेर सूचना आएको थिएन । यो समयमा, यो नम्बर गरेका व्यक्तिले यो ठाउँबाट भिडियो हेरेको तथा आदानप्रदान भएको छ भनेर सूचना आएको थियो,’ उनले भने, ‘हामीले त्यसैका आधारमा अनुसन्धान गर्दा सुरक्षा निकायका कर्मचारीहरू रहेको थाहा पाएका हौं ।’

उनका अनुसार १६ वर्षमुनिका बालबालिकाहरूको यौनजन्य क्रियाकलापको भिडियो हेरेको खण्डमा पनि कारवाहीको दायरामा परिन्छ ।

ब्यूरोले यस्तो प्रकरणमा हालसम्म ५८१ जनालाई कारवाहीको दायरामा ल्याइसकेको छ । 

उनीहरूलाई बालबालिकाको यौनजन्य गतिविधिको भिडियो हेरेको, मेसेन्जरहरूमार्फत शेयर गरेको आदि अभियोगमा कारवाही गरिएको हो ।

एनसीएमईसीले कसरी पाउँछ भिडियो ?

यस संस्थाले विश्वका ठूला डिजिटल कम्पनीहरूसँग सहकार्य गरी बालबालिकामाथि हुने अपराधविरुद्ध काम गर्दै आएको छ । 

त्यस किसिमका अपराधको भिडियो तथा आवश्यक विवरणहरू उक्त संस्थाले मिनेटभरमा पाउने प्रहरी अधिकारीहरू बताउँछन् ।

त्यसरी पाएको विवरण उसले सम्बन्धित देशको प्रहरीलाई पठाएर कारवाहीको दायरामा ल्याउन सहयोग गर्ने गरेको छ ।

‘त्यो संस्थाले हामीलाई आवश्यक पर्ने सबै तथ्यांक उपलब्ध गराउँछ । यतिसम्म कि लोकेसन र मोबाइल नम्बरसमेत आउँछ,’ एसएसपी नविन्द्र अर्यालले भने ।

नेपालमा प्रतिबन्धित भिडियो तथा अन्य सामग्री हेर्ने र गतिविधि गर्नेहरूलाई पनि कारवाहीमा ल्याउने गरी तयारी भइरहेको अर्यालले जानकारी दिए ।