नेपाल बैंकर्स संघको पुस मसान्तसम्मको तथ्यांक अनुसार वाणिज्य बैंकहरूले निक्षेपभन्दा कर्जा विस्तार ३ खर्ब रुपैयाँले बढाएका छन् । चालू आर्थिक वर्षको पहिलो ६ महिनामा १ खर्ब २३ अर्ब रूपैयाँ निक्षेप संकलन गरेका वाणिज्य बैंकहरूले प्रवाह गरेको यो अवधिको कर्जा भने ४ खर्ब २२ अर्ब रूपैयाँ पुगेको छ ।

वाणिज्य बैंकहरूले अतिरिक्त स्रोत बढाउन नसके पनि राष्ट्र बैंकबाट पाएको मौद्रिक नीतिको उपकरणमार्फतको सुविधा प्रयोग गरेर ऋण बढाइरहेको दाबी गरेका छन् ।

बैंकहरूले राष्ट्र बैंकबाट पाएको अल्पकालीन सुविधाबाट दीर्घकालीन लगानी गरिरहेको देखिन्छ । 

निक्षेपभन्दा कर्जा प्रवाह बढी भएका कारण मंगलवारसम्मको तथ्यांक अनुसार १५ वटा वाणिज्य बैंक थप कर्जा प्रवाह गर्न नसक्ने अवस्था पुगेका छन् । ती बैंकको कर्जा निक्षेप अनुपात (सीडी रेसियो) ९० प्रतिशतभन्दा माथि छ ।

त्यसो त बैंकहरूले क्षमताभन्दा बढी कर्जा प्रवाह गरेकै कारण गत भदौदेखि नै कर्जा नियन्त्रण गर्दै गएको भएपनि निक्षेपको तुलनामा ३.४३ प्रतिशतले कर्जा बढेको नेपाल बैंकर्स संघको तथ्यांकले देखाउँछ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका सहप्रवक्ता नारायणप्रसाद पोखरेलका अनुसार बैंकहरूले कर्जा बढाएकाले जोखिम लिएर नबढाउन र कर्जा निक्षेप अनुपात (सीडी) रेसियो सीमाभित्रै राख्न पटक–पटक मौखिक निर्देशन दिइएको छ । 

आगामी आर्थिक वर्ष लागू हुनुपूर्व सीडी रेसियो घटाउने योजना पनि सम्बन्धित बैंकबाट मागिएको छ ।

कर्जा बढेको र सो अनुसार स्रोत नबढ्दा पनि बैंकिङ प्रणालीमा तरलता अभाव हुन नदिने काम राष्ट्र बैंकले गरिरहेको छ । सोमवार २२ अर्ब भएको अधिक तरलता मंगलबार १५ अर्बमा सीमित भएको पोखरेलले बताए ।

अधिक तरलता माघ महिनामा ७ अर्बदेखि ३१ अर्बसम्म घटबढ भइरहेको राष्ट्र बैंकले जानकारी दिएको छ । 

राष्ट्र बैंकका अनुसार माघ १ गते ३१ अर्ब, ५ गते ७ अर्ब, ९ गते २२ अर्ब र १० गते १५ अर्बको अधिक तरलता भएको देखिन्छ । यसले तरलता संकट नै छ त भन्न नसकिए पनि अधिक तरलता कहिले बढी र कहिले निकै घटी देखिएको पोखरेलले बताए ।

कर्जा प्रवाह सीमाभित्रै 

नेपाल बैंकर्स संघका अध्यक्ष अनिल उपाध्यायका अनुसार बैंकहरूले केन्द्रीय बैंकको सीमाअनुसार नै कर्जा विस्तार गरिरहेको बताएका छन् । 

उपाध्यायले भने, ‘पछिल्लो ६ महिनाको तथ्यांक हेर्ने हो भने वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेप ६.१५ प्रतिशत बढेको छ । यस्तो निक्षेप पछिल्लो एक वर्षको पुससम्म १८ प्रतिशतले निक्षेप बढेको छ ।’

यो अवधिमा कर्जा प्रवाह पुससम्मको एक वर्षमा २८.५० प्रतिशतले बढेको पनि संघको तथ्यांकले देखाउने उपाध्यायले बताए ।

गत असारदेखि पुससम्मको कर्जा विस्तार भने १२ प्रतिशतले बढेको बैंकर्स संघको भनाइ छ । निक्षेपभन्दा बढी कर्जा प्रवाह हुनुलाई बैंकर्स संघका अध्यक्ष उपाध्याय स्वाभाविक मान्छन् ।

राष्ट्र बैंककै मौद्रिक नीतिको उपकरण प्रयोग गरेर थप कर्जा दिइरहेको उनले बताए ।

राष्ट्र बैंकले बैंकहरूमा लगानीयोग्य रकम (तरलता)अभाव हुन नदिन रिपो जारी गर्ने तथा एक साताका लागि स्थायी तरलता सुविधा (एसएलएफ)मार्फत आवश्यक रकम दिने गर्छ ।

यस्तो रकम मंसिरसम्ममा मात्रै बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूलाई २७ खर्ब पठाएको राष्ट्र बैंकको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

उपभोगमै सकियो ७ खर्ब

पछिल्लो समय उपभोगमा मात्रै साढे ७ खर्बभन्दा माथि रकम लगानी भइसकेको छ ।

राष्ट्र बैंकको चालू आर्थिक वर्षको ५ महिनाको तथ्यांक अनुसार उपभोग्य वस्तुको खरिदमा नै बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले गरेको लगानी ७ खर्ब ८९ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । यो अहिलेसम्म भएको कुल लगानीको तथ्यांक हो । 

यस्तो कर्जा चालू आर्थिक वर्षको ५ महिनामा नै ४१५ प्रतिशतले बढेको पनि तथ्यांकले देखाएको छ । तथ्यांकअनुसार गत वर्षको मंसिरसम्ममा उपभोग्य वस्तुमा भएको यस्तो कर्जा १७ अर्ब मात्रै थियो ।

उपभोगमा कर्जा बढिरहेकै कारण पछिल्लो समय आयात कर्जा पनि बढिरहेको छ ।

बैंकहरूको १७ प्रतिशत रकम उपभोग्य क्षेत्रमा लगानी भएको राष्ट्र बैंकको तथ्यांकमा उल्लेख छ । यो कर्जा केन्द्रीय बैंकले दिएको सीमाभित्रै भएको बैंकर्स संघका अध्यक्ष उपाध्याय बताउँछन् ।

उपभोग्य वस्तुसहितमा भएको उच्च आयातकै कारण पुससम्ममा नेपालको व्यापार घाटा ४६ प्रतिशतले बढेको छ । यो अवधिसम्ममा ८ खर्ब ८० अर्बको व्यापार घाटा छ ।

उपभोग्य वस्तुको परनिर्भरता र यसै क्षेत्रमा वित्तीय संस्थाको कर्जा पनि बढेको बढ्यै छ ।

पछिल्लो समय निक्षेप कम र कर्जाको माग बढी हुँदा बैंकहरूले मागेको कर्जा दिन पनि नसक्ने अवस्था छ । स्रोत कम भएकाले माग अनुसारको कर्जा धान्न धौधौ परिरहेको बैंकर्स संघको भनाइ छ ।

राष्ट्र बैंकले चालू आर्थिक वर्षमा १९ प्रतिशत कर्जा विस्तार गर्न पाइने सीमा दिएको छ । अहिले नै बैंकहरूबाट १२ प्रतिशत कर्जा विस्तार भइसकेको छ । 

६ महिनामा ९ प्रतिशत मात्रै कर्जा विस्तारको लक्ष्य हुनुपर्ने भएपनि अबको ६ महिनामा कर्जा विस्तारलाई मेन्टेन गरेर १९ प्रतिशत भित्रै राख्न सकिने बुझाइ बैंकर्स संघका अध्यक्ष उपाध्यायको छ । 

उपाध्यायले भने, ‘त्यसको प्लान हामीले राष्ट्र बैंकलाई दिइसकेका छौं । तर, अहिलेको अवस्थामा बैंकहरूले चाहे जति र माग आएको अनुसार कर्जा दिन भने सकेका छैनन् ।

उपभोगमा भएको खर्च बढेकै कारण आयात बढेको र आयातमा बैंकहरूले दिएको कर्जाकै कारण पछिल्लो समय तरलता अभाव बढाउन सहयोग गरेको संघले जनाएको छ ।

चालू आवको ५ महिनामा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूको आयात कर्जा ८.२ प्रतिशतले बढेको छ । यो अवधिसम्म भएको आयात कर्जाको लगानी १६ अर्ब ९१ करोड रुपैयाँले बढेको छ ।

मंसिरसम्ममा यो क्षेत्रमा भएको कर्जा लगानी २ खर्ब २२ अर्ब रुपैयाँ रहेको पनि तथ्यांकले देखाएको छ । यो अवधिसम्ममा बैंकिङ क्षेत्रले गरेको कर्जा लगानी ४६ खर्ब ३ अर्ब रहेको छ । 

मंसिरसम्मको तथ्यांक अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले ६८ अर्ब निक्षेप संकलन गरेका छन् । यो अवधिमा विस्तार गरेको कर्जा भने ४ खर्ब ३१ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।

यस्तो कर्जामध्ये औद्योगिक, व्यापारिक, सेवासहितको क्षेत्रले लिएको ओभरड्राफ्ट कर्जामा सबैभन्दा बढी रकम गएको छ । यो क्षेत्रमा मात्रै १ खर्ब ९ अर्ब रुपैयाँ कर्जा प्रवाह भएको छ । 

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले प्रवाह गरेको कर्जामध्ये कृषि क्षेत्रमा ३९ अर्ब, उत्पादन क्षेत्रमा ६८ अर्ब, होलसेल तथा रिटेलरको व्यवसायमा ९१ अर्ब र सर्भिस क्षेत्रमा १७ अर्ब लगानी गरेको देखिएको छ ।