×

NMB BANK
NIC ASIA

कर्मणो ह्यपि बोद्धव्यं बोद्धव्यं च विकर्मण ः । 
अकर्मश्च बोद्धव्यं गहना कर्मणो गतिः ।
(गीता ४।१७)                                   

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

अर्थात् गीतामा कृष्णले भनेका छन् मानिसले कर्म, अकर्म र विकर्मको भेद छुट्याउन नसक्दा आफूले पनि दुःख पाएका छन् र अरूलाई पनि दुःख दिने काम गर्दैै आएका छन् ।


Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

कर्म भनेको नियमानुसार तोकिएको वा तत्काल गर्नुपर्ने काम हो । अकर्म भनेको कर्म गरेर पनि नगरेको अवस्थामा पुग्न सक्नु हो भने विकर्म भनेको नतोकिएको वा गर्न नहुने काम हो ।


Advertisment
Nabil box
Kumari

हामी अकर्म त यसै पनि गर्न सक्दैनौं । किनकि सांसारिक मानिसबाट त्यो सम्भव नै हुँदैन तर कर्म र विकर्ममा भने प्रायः झुक्किने गरेका छौं, जसले गर्दा तोकिएको काम त यसै पनि पूरा हुन सकिरहेका छैनन्, गर्न नहुने वा नतोकिएको काम भने बढी नै हुने गरेका छन् । यहाँ यसैबारे एउटा कथा प्रस्तुत गरिएको छ –

Vianet communication
Laxmi Bank

परापूर्वकालमा हिमवत्खण्ड अर्थात् हिमालय पर्वत शृंखला आसपास धर्मध्वज नामका राजा थिए । उनको नाम जस्तै काम पनि धार्मिक प्रकृतिको थियो । राज्यमा कुनै किसिमका रोग, भोक, शोक थिएनन् । देशवासी सुखी र समृद्ध थिए । उनकी असल स्वाभावकी एक सुन्दर कन्या थिइन्, जसको नाम तुलसी थियो ।

तुलसी राजकुमारी भइकन पनि सादा जीवन रुचाउँथिन् । सबैको भलो गर्थिन् । दीनदुःखीको उपकार, संगीसाथीमा मेलमिलाप, मातापिताको सम्मान उनको विशेषता थियो । 

तुलसी पढाइमा पनि अब्बल थिइन् । त्यतिबेला अहिलेको जस्तो स्कूल, क्याम्पस थिएनन् । पढ्न गुरुकूल हुन्थे, पढाउने काम गुरुहरूले गर्थे । उनले पनि गुरुकूलमै बसेर शिक्षा हासिल गरेकी थिइन् ।

समय बित्दै गयो । तुलसी विवाह योग्य भइन् । उनी अनुकूलको वरको खोजी हुन थाल्यो । खोज्दै जाँदा एक राजकुमार फेला परे, जसको नाम शंखचुड थियो ।

विद्या, बुद्धि, शील, स्वभाव राजकुमारीको जस्तै पाएपछि बुवा धर्मध्वजले तुलसीको विवाह उनकै साथमा गरिदिए ।  

तुलसी दम्पती साह्रै गुणी र विवेकी थिए । संस्कारी र उपकारी त्यत्तिकै । आपसमा मिलेर बस्थे, एकअर्कालार्ई सघाउँथे, एकअर्काको भावनाको कदर गर्थे । सबैलाई समान ठान्थे, समान व्यवहार गर्थे । कसैलाई पनि ढाँट्न र छल्न जानेकै थिएनन् । पाहुना, पासा, योगी, सन्यासीको सम्मान गर्थे ।

जस्तो व्यवहार आफूलाई मन पर्दैन्थ्यो, त्यस्तो व्यवहार अरूमाथि पनि गर्दैन्थे । पशुपन्छी किटपतङलाई समेत आफैं समान ठान्थे र त्यस्तै व्यवहार गर्थे ।

घरमा सुख थियो, शान्ति थियो, आनन्द थियो, जसले गर्दा स्वर्गभन्दा पनि उत्तम देखिन थालेको थियो उनीहरूको घर । आखिर स्वर्ग भन्नु नै के हो र ? जुन घरमा पतिपत्नीबीच मेलमिलाप हुन्छ, सद्भाव हुन्छ, सहकार्य हुन्छ त्यो घर स्वतः स्वर्ग बन्छ, बनिरहेको हुन्छ । बिस्तारै तुलसी दम्पतीको गुण प्रजाजनहरूमा समेत सर्दै गएकाले पूरै समाज स्वर्गभन्दा उन्नत देखिन थाल्यो । यो कुरा स्वर्गका राजा इन्द्रलाई मन परेन । उनलाई समयमै उपचार नखोजे स्वर्गकै महत्त्व घट्ने हो कि भन्ने चिन्ता लाग्यो र रोकथामका लागि शिवको शरणमा पुगे । 
 
शिवजीलाई इन्द्रको स्वार्थी कुरा मन परेन । एक त उनी आफैं परोपकारी थिए । लोकहितका लागि विष पान गर्न समेत पछि पर्दैन्थे । अर्को कुरा तुलसी दम्पतीले कसैको बिगारेका थिएनन् । आफ्नै कर्मले ख्याती पाएका थिए, लोक मर्यादा बढाएका थिए । तथापि शरणमा आएकाले इन्द्रलाई सिधै नकार्न भने सकेनन् । शरणमा आएकालाई बेवास्ता गर्नु घोर पाप मानिन्थ्यो त्यतिबेला । 

त्यसैले बहाना बनाउँदै भने, ‘देवराज ! तपाईंको भनाइ अनुसार मैले शंखचुडलाई दण्डित गर्नुपर्ने हुन्छ तर यस्तो गर्न असमर्थ छु । किनकि उनी विष्णुका भक्त हुन् । विष्णुका भक्तलार्ई मैले दण्डित गर्न मिल्दैन । बरू हिँड्नुस् जाऊँ उनै विष्णुको शरणमा, तैपनि कुनै उपाय निस्कन्छ कि ?’

त्यसपछि उनीहरूले विष्णुसमक्ष गएर समस्या बताए । समस्या सुनिसकेपछि विष्णुले लामो सास फेर्दै भने, ‘तुलसी र शंखचुड दुवै मेरा भक्त हुन् । राधाजीका श्रापका कारण गोलोकबाट केही समयका लागि पृथ्वीमा आएका हुन् । लाग्दैछ सायद उनीहरूको आफ्नै लोक फर्कने समय आएको हुनुपर्छ तर उनीहरूलाई फर्काउन त्यति सजिलो भने छैन । उनीहरू दुवै आ–आफ्ना सतमा छन्, जसले उनीहरू यति शक्तिशाली बनेका छन् कि एउटाको सत्य नडगाई केही गर्न सकिन्न । त्यसैले शिवजीले अहिले नै गएर शंखचुडलाई युद्धका निम्ति ललकारून् । मैले तुलसीको सत्य डगाउने काम गर्नेछु । यसबाट शंखचुड दम्पती पनि फर्कनेछन् र इन्द्रको समस्या टर्नेछ ।’ 

विष्णुको सल्लाहअनुसार शिव गएर शंखचुडसित युद्ध गर्न लागे । विष्णु शंखचुडको भेषमा उनको दरबारमा गएर तुलसीको सत्य डगाउने काम गरे । जब शिवको हातबाट शंखचुडको मृत्यु भएको संकेत पाए त्यसपछि विष्णुले आफ्नै रूपमा प्रकट भएर तुलसीलाई सम्झाउँदै भने, ‘देवी ! तिम्रो पतिले हिजै शिवजीको हातबाट वीरगति प्राप्त गरिसकेका छन् । तिमीहरूको गोलोक फर्कने बेला भएकाले यस्तो नाटक गर्नुपरेको हो । जो भो, भो चिन्ता नगर । विधिविधान ठानी चित्त बुझाऊ र गोलोक फर्कने तर्खर गर ।’

विष्णुको कुरा सुनेर तुलसी छाँगाबाट खसेजस्ती भइन् । टेकेको जमिन भासिँदै गएको जस्तो लाग्यो । उनले आफूलाई थाम्न सकिनन् र आँखाबाट आँसु चुहाउँदै कम्पित स्वरमा भनिन्, ‘हे हरि ! हामीले कसकोे के बिगारेका थियौं र यति ठूलो सजाय दियौ । तिमीलाई दयाका खानी मानेका थियौं तर तिम्रो मन त ढुंगाभन्दा पनि कठोर रहेछ । त्यसैले श्राप दिन्छु । आजैका दिनदेखि तिमीले अनन्तकालसम्म ढुंगा बनेर पृथ्वी लोकमा बस्नुपर्नेछ ।’

विष्णुलाई श्राप दिएर तुलसी योग बलले प्राण त्यगी गोलोकतिर लागिन् । उनको शरीर पवित्र नदी बनेर बग्न थाल्यो, जसलाई हाल कालीगण्डकी भन्ने गरिएको छ । उनको कपाल चाहिँ तुलसी बनेर उम्रियो, जसलाई महाऔषधिको रूपमा लिने गरिरहेको छ । विष्णुलार्ई तुलसीको श्राप लाग्यो । उनी सोही गण्डकीको किनारमा शिला बनेर प्रायश्चित्त गर्न लागे, जसलाई हाल शालिग्राम भन्ने गरिएको छ ।

यस व्यास कथामा के–कति सत्यता छ त्यो त थाहा छैन तर जो कर्मलाई छाडेर विकर्मको पछि लाग्छ, उसले पाउनुपर्ने दण्डबारे कथाले राम्रै सन्देश दिएको छ ।

hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
कात्तिक २८, २०८०

गोपी मैनाली   कविहरूले केका लागि कविता लेख्छन् भन्नेमा मत्यैक्यता पाइँदैन । कोही आनन्दका लागि भन्छन्, त कोही उपयोगिताका लागि । अझ कोही त अभिव्यञ्जनाको अर्को उद्देश्य नै हुँदैन भन्ने गर्छन् ।  ...

मंसिर ४, २०८०

विसं २०७९ को मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको ‘ऐँठन’ उपन्यासका लेखक विवेक ओझालाई गृहनगर टीकापुरमा विभिन्न संघसंस्थाले सम्मान गरेका छन् । ओझालाई नेपाल रेडक्रस सोसाइटी टीकापुर उपशाखा, उद्योग वाणिज्य सङ्घ, ...

असोज ५, २०८०

वरिष्ठ मुटु रोग विशेषज्ञ डा. ओम मूर्ति ‘अनिल’द्वारा लिखित पुस्तक ‘जीवन्त सम्बन्ध’  लोकार्पण गरिएको छ। शुक्रबार राजधानीको बसुन्धरामा एक कार्यक्रमकाबीच लेखक डा. ओम मूर्तिकी आमा राजकुमा...

असोज १०, २०८०

गुणराज ढकाल सामाजिक सञ्जालमा अभ्यस्त हुन थालेपछि अध्ययन गर्ने बानी निकै घटेको छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने टिप्पणीबाटै हामीले आफ्नो दृष्टिकोण बनाउने गर्दछौं । विषयको गहिराइसम्म पुगेर अध्ययन तथा विश्लेषण गर...

असोज ३, २०८०

त्यो शिक्षकले पढायो, नेता बन्न सिकायो र त आज देशको बागडोर चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, कर्मचारी बन्न सिकायो र त आज देशको प्रशासन चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, डाक्टर बन्न सिकायो र त आज हजारौ...

असोज ६, २०८०

सानीमा भेट्न चितवन गएको थियो गोपाल चार दिन हिँडेर । राप्ती किनार नजिकको सानो गाउँमा बस्दै आएकी थिइन् उनी, जो पहाडमा खान लाउन नपुगेपछि केही वर्ष अघि पुगेकी हुन् त्यतातिर । त्यतिबेला अहिलेजस्तो यातायातको साधन...

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

चैत १४, २०८०

सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

चैत १२, २०८०

रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन ।  सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...

सत्यको खोजी

सत्यको खोजी

चैत १०, २०८०

कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...

x