के तपाईंले उडान ढिलो भएर एयरपोर्टभित्रै दिक्क मानेर बसिरहनुभएको छ ? जो कोहीलाई पनि आफ्नो फ्लाइट ढिलो भएको पटक्कै मन पर्दैन ।

यस्तोबेला प्रत्येक मिनेट यात्रुलाई एक घण्टा बराबर लाग्न सक्छ र प्रत्येक घण्टा दिनबराबर लाग्न सक्छ । गर्मी मौसम आएसँगै आन्तरिक विमानहरू डिले हुन थालेका छन् । यसका धेरै कारणहरू छन् ।

जहाज डिले हुने समस्या यात्रुले मात्र भोगिरहेका छैनन्, स्वयं वायुसेवा कम्पनीहरू पनि यसबाट प्रताडित छन् । त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलले पछिल्लो समय बढी फ्लाइट डिलेका घटनाहरू सामना गरिरहेको छ । फ्लाइट डिले हुनुको प्रमुख कारण मानवीय त्रुटी भने होइन । यात्रुलाई घन्टौं कुराउँदा न त वायुसेवा कम्पनीहरूलाई कुनै फाइदा नै हुन्छ ।

बुद्ध एयरका कार्यकारी अध्यक्ष विरेन्द्र बस्नेतले जहाजहरू डिले हुनुका पछि पाँच वाट मुख्य कारण औंल्याएका छन् ।

एक अन्तर्वार्ताका क्रममा उनले भनेका छन्, 'पहिलो, हिउँदका पाँच महिना काठमाडौंमा बिहान हुस्सु लाग्छ । बिहान साढे ६ बजे उड्ने जहाज २ घण्टा पर सर्नेबित्तिकै बेलुकासम्म ढिला हुन्छ । सबै डिले हुन्छ ।'

उनका अनुसार दोस्रो कारण, विमानस्थलको पूर्वाधार हो ।

'आजभन्दा ६६ वर्षपहिले निश्चित उडानका लागि बनेको त्रिभुवन विमानस्थल साँघुरो भएको छ । अवस्था विकराल छ । जहाज र उडान संख्या थपिएका छन् । तर यो संख्या घटाउनुपर्छ भन्ने मत म राख्दिनँ । किनभने यसबाट सबैले लाभ लिएका छन् । डिले भए पनि यात्रुले उड्न पनि पाएका छन् । अर्थतन्त्रमा पनि यसको प्रभाव खर्बौंको छ। सुरक्षित उडानको ग्यारेन्टी गरेर अहिलेको उडान संख्या कटाउन हुँदैन,' बस्नेतले भने ।

उनका अनुसार तेस्रोकारण भनेको एयरपोर्टका बेलाबेलामा मर्मत तथा निर्माणका काम हुनु हो । 'जस्तो अहिले नै दुइटा अन्तर्राष्ट्रिय पार्किङ वे बनिरहेका छन् । त्यसको अगाडि ट्याक्सी वेबाट रनवेमा जहाज जाँदैन । यसले हरेक उडान ४/५ मिनेट ढिला भइरहेको छ,' उनले भने ।

बस्नेतले जहाज ढिलो हुनुको चौथो कारणका रूपमा भिभिआइपीहरूको यात्रा रहेको बताएका छन् । 'भीभीआइपीको उडानमा नोटम(नोटिस टु एयरम्यान) किन गरिन्छ,' उनले भने, 'जसले उडान प्रभावित गर्छ । कहिलेकाहीं उडान ढिलामात्र होइन रद्द पनि हुन्छ ।'

'पाँचौं कारण भनेको जहाजमा आउने प्राविधिक समस्या हो,' उनले थपे, 'जहाज मेसिनरी कुरा हो । कहिलेकाहीँ सामान बिग्रिन्छ, बनाउनुपर्छ । त्यस्तोमा स्वभाविक रूपमा उडान ढिला हुनसक्छ । बिग्रिएको जहाज त उडान मिलेन नि !'

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका कर्मचारी पनि फ्लाइट डिले हुनुमा वायुसेवा कम्पनीको कुनै दोष नरहेको बताउँछन् ।

'वायुसेवा कम्पनीले के चाहन्छ भने मेरो यात्रु तोकिएकै समयमा उडोस्, जसले गर्दा कम्पनीको प्रतिष्ठा बढोस् । मेरै जहाजबाट बढिभन्दा बढी यात्रुले उडान गरुन्,’ त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका एक अधिकारीले भने, 'ऊ कहिल्यै चाहँदैन कि आफ्नो जहाज डिले होस् । त्यसैले फ्लाइट डिले हुनुमा वायुसेवा कम्पनीको कुनै दोष छैन ।’

उनका अनुसार फ्लाइट डिले हुनुमा व्यस्त पर्यटन मौसम, प्रतिकुल मौसम, त्रिभुवन विमानस्थलमा रहेको एकमात्र धावनमार्ग र यसको ‘वान वे एप्रोच’ जस्ता विभिन्न प्राविधिक कारण छन् ।

देशको एकमात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भएका कारण त्रिभुवन विमानस्थल बिहान सबेरैदेखि आधा रातसम्म व्यस्त हुने गर्छ ।

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल दैनिक १८ घण्टा भन्दा बढी सञ्चालनमा आउँछ । यो सँगसँगै अन्य मर्मतसम्भारका काम र जहाज पार्किङका काम लगायत दिनहुँका गतिविधि विमानस्थलमा निरन्तर सञ्चालन भइरहन्छन् । यात्रुले यस्ता गतिविधि नदेखे पनि यी यस्ता काम हुनु जसले विमानस्थललाई निरन्तर सञ्चालन गरिरहन महत्वपूर्ण योगदान गरिरहेका हुन्छन् ।

त्यसबाहेक विमानस्थलमा यात्रु, वायुसेवा कम्पनी र ग्राउन्ड हृयान्डलिङका कामदारलाई सबैभन्दा बढी समस्या पारिरहेको चुनौतीको अवस्था भनेको प्रतिकुल मौसमका कारण हुने डिले नै हो र यसमा कुहिरो प्रमुख प्रमुख कारण हो ।

बिहान सबेरैको प्रतिकूल मौसमले पूरै दिनभरिको उडान तालिका प्रभावित पार्ने गर्छ । यसले गर्दा कुनै पनि जहाज (भिजुअल फ्लाइट रुल -भिएफआर) ले मौसम सुधारको अनुमति नदिएसम्म उडान गर्न पाउँदैनन् ।

यद्यपि, अधिकांश वायुसेवा कम्पनीले प्रतिकुल मौसमका बेला ‘इन्स्त्रुमेन्टल फ्लाइट रुल’ (आइएफआर) को भरमा उडान-अवतरण गर्नुपर्छ ।

मौसम सफा भएका बेला पाइलटले पनि भिएफआर प्रविधिको सहयोगमा उडान-अवतरण गर्नुपर्न हुनसक्छ । प्रतिकुल मौसमका बेला भने पाइलटले आइएफआर प्रविधिको सहयोगबाट उडान-अवतरण गर्नुपर्छ जसमा केही दुरीसम्म सफा र उपयुक्त मौसम हुनुपर्छ । आन्तरिक उडानका लागि पनि यही नियम पालना गर्नुपर्छ ।

‘फ्लाइट डिलेको प्रमुख कारण के हो भने हाम्रो विमानस्थलमा एउटामात्र धावनमार्ग र एकमात्र एप्रोच छ,' यति एयरलाइन्सका एक प्रतिनिधिले भने, 'हामीसँग टु जिरो र जिरो टु गरी दुईतर्फी धावनमार्गको सुविधा भए पनि जिरो टु -कोटेश्वर क्षेत्र) बाट एकतर्फी उडान र एकतर्फी अवतरणको एप्रोच छ ।

उनले काठमाडौं उपत्यका कचौरा जस्तो आकारको भएको र यसको आकाश सानो भएकाले जहाज होल्ड गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको सुनाए ।

पछिल्लो पटक नेपाल भ्रमणका लागि आउने पर्यटक संख्या विस्तारै बढ्दै गएका कारण धेरै अन्तर्राष्ट्रिय वायुसेवा कम्पनीले काठमाडौं गन्तव्यको उडान संख्या वृद्धि गरेका छन् ।

पछिल्लो तथ्यांकअनुसार त्रिभुवन विमानस्थलमा हाल दुई दर्जन भन्दा बढी अन्तर्राष्ट्रिय वायुसेवा कम्पनीले उडान गरिरहेका छन् । तिनले काठमाडौंका लागि दिनको झन्डै १ सय उडान-अवतरण गरिरहेका छन् भने आन्तरिकतर्फ दिनको साढे ३ सयभन्दा बढी उडान-अवतरण भइरहेका छन् ।

प्राकृति रूपमा व्यस्त पर्यटन यामका बेला त्रिभुवन विमानस्थलमा अन्तर्राष्ट्रिय उडान संख्या पनि उल्लेख्य हिसाबले वृद्धि भइरहेको छ । यसबाट असाध्यै राम्रो आम्दानी हुने देखिए पनि नेपालको एकमात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा एउटामात्र धावनमार्ग रहेको छ र यसले धावनमार्गमा पर्ने चाप तथा त्यसको कारण फ्लाइट डिले हुने गरेको छ ।

त्यसैगरी जब धावनमार्ग खालि भएको अवस्था हुन्छ, तब जहाज ट्याक्सीवे र पार्किङ क्षेत्रमा भीड हुने गर्छ । यसको अर्थ जब कुनै जहाज उडान गर्न तयार हुन्छ तब अवतरण गर्न आइरहेको अर्को जहाज थप केही समय होल्ड गर्नुपर्ने अवस्था उत्पन्न हुने गर्छ ।

यसबाट उड्न ठिक परेको जहाज थप केही समय रोकिनुपर्छ जसले गर्दा हवाई ट्राफिक चाप बढाउन मद्दत पुगिरहेको हुन्छ ।

त्यसबाहेक त्रिभुवन विमानस्थलमा हाल सञ्चालन भइरहेका विभिन्न पूर्वाधार निर्माणका गतिविधिले ट्याक्सीवेलाई थप सीमित गरिदिएको छ ।

यसले गर्दा अन्तर्राष्ट्रिय जहाजका उडान-अवतरणलाई बढी प्राथमिकता दिने गरिएको छ । जसका कारण आन्तरिक उडानमा सम्झौता हुने गरेको छ ।