माघ २, २०८०
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
भदौ ३१, २०७८
अफगानिस्तानमा २० वर्षको युद्ध टुंग्याएको अमेरिकाले नयाँ सम्भावित युद्धक्षेत्रहरूमा तनाव चर्काउने तयारी गरिरहेको देखिएको छ ।
त्यही कडीअन्तर्गत बुधवार अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडन, बेलायतका प्रधानमन्त्री बोरिस जोनसन र अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री स्कट मोरिसनले त्रिपक्षीय सुरक्षा साझेदारीको घोषणा गरेका छन् । अस्ट्रेलियाको अ, बेलायतको यूके र अमेरिकाको यूएस वर्णहरू (AUKUS) मिसाएर ‘अ–किस’ उच्चारण हुने साझेदारी यी तीन मुलुकले बनाएका हुन् ।
हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा चीनको जोखिमलाई निवारण (डिटरेन्स) गर्नका लागि तीन मुलुकको नयाँ साझेदारी बनेको बताइएको छ । भिडियो कन्फरेन्समार्फत यसको घोषणा गर्दै तीन मुलुकहरूले आगामी १८ महिनामा अस्ट्रेलियालाई आणविक ऊर्जाबाट चल्ने पनडुब्बी उपलब्ध गराउने घोषणा गरेका छन् ।
यस साझेदारीमार्फत अमेरिकाले आफ्नो नयाँ भूरणनीतिलाई सार्वजनिक गरेको देखिन्छ । अमेरिकाको प्रख्यात थिंकट्यांक एटलान्टिक काउन्सिलमा स्कोक्रफ्ट सेन्टर फर स्ट्राटेजी यान्ड सेक्युरिटीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष तथा निर्देशक ब्यारी पाभेलका अनुसार, अमेरिकाले हिन्द–प्रशान्त साझेदार अस्ट्रेलिया र युरोपेली साझेदार बेलायतलाई एउटै समूहमा ल्याएर समुद्रमुनिको क्षमता विकासमा योगदान गर्न तथा प्रशान्त महासागर अन्तर्गतका सागरहरूको गश्ती गर्न खोजेको छ ।
पश्चिमी प्रशान्त क्षेत्र (उदाहरणका लागि, ताइवान र दक्षिण चीन सागरमा) चीनको सैन्य गतिविधिमा अमेरिकाका हिन्द प्रशान्त साझेदारहरूले चित्त नबुझाएको जस्तै युरोपेली साझेदारले पनि असन्तुष्टि व्यक्त गरिरहेको भन्ने रणनीतिक सन्देश चीनलाई अमेरिकाले दिन खोजेको पाभेल लेख्छन् ।
भन्नुको मतलब, अमेरिकाले हिन्द–प्रशान्त क्षेत्र र युरोपेली क्षेत्रलाई बेग्लाबेग्लै नलिई समग्र युरेसियाली क्षेत्रका रूपमा लिएर चीनको उदयलाई रोक्ने प्रयास गरिरहेको देखिन्छ । चीनको सैन्यशक्ति द्रुत गतिमा विकास हुँदै जाँदा उससँग प्रतिस्पर्धा गर्न आफ्ना साझेदारहरूलाई थप शक्तिशाली बनाउने ध्येय अमेरिकाले लिएको छ ।
बाइडनले बुधवार यही कुरामा जोड दिए । ‘साझेदारीहरू नै हाम्रो शक्तिका सबभन्दा ठूला स्रोत हुन् र तिनमा लगानी गरेर तथा तिनलाई अद्यावधिक गरेर वर्तमान र भविष्यका जोखिमहरूको सामना गर्न थप समर्थ बनाउने हाम्रो लक्ष्य हो । अमेरिकाका विद्यमान साझेदार तथा सहयोगीलाई जोड्ने यसको लक्ष्य हो,’ उनले भने ।
यस साझेदारीमार्फत चीनको सामना गर्नका लागि अस्ट्रेलियालाई अग्रपंक्तिमा उभ्याउने काम अमेरिकाले गरेको छ । आफू पर्दापछाडि बसेर अस्ट्रेलियालाई अघि सार्ने सोचमा अमेरिका देखिन्छ र अस्ट्रेलियाको महत्त्वकांक्षालाई अमेरिकाले उपयोग गरिरहेको आभास हुन्छ ।
विगत केही वर्षयता अस्ट्रेलिया सरकारले विशाल दायरालाई समेट्ने सैन्य क्षमताको विकासमा जोड दिँदै आएको छ । सन् २०२० मा उसले डिफेन्स स्ट्राटेजिक अप्डेट समेत सार्वजनिक गरेको थियो । त्यसअन्तर्गत अस्ट्रेलियाले क्षेप्यास्त्रका साथै अन्तरिक्ष र साइबरमा समेत सामर्थ्य हासिल गर्न चाहिरहेको थियो ।
त्यही क्रममा उसले आफ्नो जलसैन्य क्षमता बढाउनका लागि आणविक पनडुब्बीको विकास गर्न खोजेको हो । गत मार्च महिनामा यस विषयमा उसले बेलायत र अमेरिकासँग कुरा गरेको बताइएको छ ।
यस पनडुब्बीले अस्ट्रेलियालाई प्रशान्त क्षेत्रमा सैन्य गतिविधि गर्नका लागि सहज बनाउनेछ । अहिले अस्ट्रेलियासँग डिजेलबाट चल्ने पनडुब्बी छ । अमेरिका तथा बेलायतको सहयोगमा उसले आणविक ऊर्जाबाट चल्ने पनडुब्बी बनाएर चिनियाँ जलसेनासँग प्राविधिक समानता हासिल गर्न खोजेको अस्ट्रेलियन नेसनल युनिभर्सिटीको स्ट्रोटेजिक यान्ड डिफेन्स स्टडीज सेन्टरका प्राध्यापक जोन ब्ल्याक्सल्यान्डले द कन्भर्सेसनमा लेखेका छन् ।
बिम्बात्मक रूपमा भन्नुपर्दा अमेरिकाले चीनमाथि प्रहार गर्न खोजेको वाणको टुप्पो अस्ट्रेलिया हो । अमेरिका र बेलायत चीनबाट भौगोलिक रूपमा निकै टाढा भएकाले चीन नजिकको मुलुकलाई उनीहरूले अग्रपंक्तिमा राखेका हुन् । चीनको जलसेना अहिले विश्वमै सबभन्दा ठूलो छ र अत्याधुनिक हतियारका साथ थप शक्ति आर्जन गर्दैछ । त्यसले गर्दा अमेरिका तथा उसका पश्चिमी साझेदारहरू हच्किएका छन् र उनीहरू चीनलाई टक्कर दिनका लागि विभिन्न प्रयास गरिरहेका देखिन्छन् ।
तर अस्ट्रेलियाले आणविक पनडुब्बी निर्माणका लागि अमेरिका र बेलायतसँग साझेदारी गर्दा फ्रान्सलाई घाटा लागेको छ । सन् २०१६ मा अस्ट्रेलियाले फ्रान्सेली कम्पनी नेभल ग्रुपसँग डिजेलबाट चल्ने पनडुब्बी निर्माणका लागि ९० अर्ब डलर बराबरको सम्झौता गरेको थियो ।
त्यसो त उक्त सम्झौतामा ढिलाइ भएर खर्च बढेको र त्यसको डिजाइनमा पनि घरिघरि परिवर्तन भइरहेको स्थिति थियो । तैपनि भइराखेको सम्झौतालाई अस्ट्रेलियाले अनायासै रद्द गरिदिँदा फ्रान्स आहत भएको छ ।
बेलायत चाहिँ अस्ट्रेलियालाई प्रविधि आपूर्ति गर्दा आफूहरूलाई फाइदा पुग्न सक्छ भनी दंग परिरहेको जुलियन बोर्गर र ड्यान सब्बागले द गार्डियनमा लेखेका छन् । बेलायतको रोल्स रोयस कम्पनीले आफ्नो देशको जलसेनाका पनडुब्बीहरूमा रियाक्टर आपूर्ति गर्ने गरेको छ । उसले अस्ट्रेलियालाई पनि रियाक्टर बेच्न सक्छ ।
यसरी अमेरिका, बेलायत र अस्ट्रेलियाबीच आर्थिक तथा रणनीतिक लाभका लागि साझेदारी बनेको देखिन्छ । हुन त यी तीन मुलुकले साझेदारी घोषणाका क्रममा चीनको नाम लिएनन् तर उनीहरूले चीनलाई दिमागमा राखेर नै अघि बढेको स्पष्ट छ ।
चीनले यस विषयमा प्रतिक्रिया दिँदै तीन मुलुकहरूलाई शीतयुद्धकालीन मानसिकता तथा विचारधारात्मक पूर्वाग्रह त्याग्न भनेको छ । अमेरिकामा रहेको चिनियाँ दूतावासका प्रवक्ता ल्यु पंग्युले तेस्रो पक्षलाई तारो बनाउने वा तिनको हितविपरीतको काम गर्ने गरी मुलुकहरूले खेमा बनाउन नहुने बताए ।
तर चीनविरुद्ध अमेरिकाले विभिन्न खेमा बनाउने काममा तीव्रता दिएको छ । हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रका साझेदारहरूको समूह क्वाड पहिलेदेखि नै अस्तित्वमा छ । त्यसको शिखर सम्मेलन अर्को साता ह्वाइट हाउसमा बस्दैछ ।
मध्यम शक्ति (मिडल पावर) हरूलाई अघि सारेर चीनसँग रणनीतिक प्रतिस्पर्धा गर्ने अमेरिकाको योजनाअन्तर्गत यी खेमाहरूको निर्माण भइरहेको हो । अस्ट्रेलियाको थिंकट्यांक लावी इन्स्टिच्युटले सन् २०१९ मा प्रकाशित गरेको एसिया पावर इन्डेक्सले हालको विश्व व्यवस्था क्रमशः विस्थापित हुँदै दुई महाशक्तिबीचको प्रतिस्पर्धा घनीभूत बन्दै गएको देखाएको छ ।
अमेरिका स्थापित महाशक्ति हो भने चीन उदीयमान महाशक्ति हो । हालका लागि अमेरिकाको प्रभुत्व कायम छ तर चीनले द्रुत गतिमा दूरी घटाउँदैछ । यस्तो स्थिति रहँदा दशकौंसम्म जाने गरी महाशक्ति प्रतिस्पर्धाको सम्भावना रहन्छ र क्षेत्रीय व्यवस्थाका विषयमा अनिश्चितता कायम रहन्छ । युद्ध नै नभएपनि कठोर प्रतिस्पर्धा त हुनेछ ।
दुई महाशक्तिको प्रतिस्पर्धाका कारण मारमा पर्ने भनेको मध्यमशक्ति भएका मुलुक हुन् । भारत, जापान, अस्ट्रेलिया र दक्षिणपूर्वी एसियाका मुलुकहरूले अमेरिका र चीनको प्रतिस्पर्धाको रापताप सहनुपर्ने हुन्छ । आफूआफू एकजुट भएर दुई महाशक्तिलाई सन्तुलनमा राख्ने हैसियत निर्माण गर्न उनीहरू सकिरहेका छैनन् । त्यसैले दुईमध्ये एक महाशक्तिको छत्रछायाँमा बस्न उनीहरू तयार भएका हुन् । अमेरिकाले उनीहरूलाई आफ्नो खेमामा ल्याउनका लागि चीनबाट उनीहरूले अनुभव गरेको जोखिमलाई हतियारका रूपमा उपयोग गर्ने मौका पाएको छ ।
त्यसो त अमेरिका, बेलायत र अस्ट्रेलियाबीच पहिलेदेखि नै गोप्य सूचना आदानप्रदान गर्ने साझेदारी कायम थियो । त्यसमा अन्य दुई मुलुक क्यानडा र न्युजील्यान्ड समेत सामेल थिए र तिनलाई फाइभ आइज पार्टनरशिप भनिन्थ्यो ।
अंग्रेजीभाषी मुलुकहरूको यो साझेदारी रणनीतिक भए पनि सामरिक चाहिँ थिएन । अनि त्यसमाथि न्युजील्यान्डले चीनसँग वैरभाव नराख्ने नीति अवलम्बन गर्न खोजिरहेको छ । अहिलेको अ–किस साझेदारी चाहिँ चीनलाई पश्चिमी प्रशान्तमा रोक्नका लागि बनाइएको रणनीतिक तथा सामरिक साझेदारी हो ।
यस साझेदारीको निर्माणसँगै अमेरिकाले एसियाली क्षेत्रमा गरिरहेका अन्य गतिविधिले पनि युद्धको परिस्थिति निर्माण गरिरहेको आशंका उत्पन्न गराएको छ ।
ताइवानलाई ७५ करोड डलर बराबरको हतियार बेच्न केही महिनाअघि बाइडन प्रशासनले स्वीकृति दिएको छ । चीनले ताइवानको हवाई क्षेत्रमा आक्रामक तवरले लडाकू विमान उडाइरहेको र जलक्षेत्रमा लाइभ फायर अभ्यास गरिरहेको सन्दर्भमा अमेरिकाले हतियार बेच्न स्वीकृति दिएको हो । यसरी ताइवान जलसन्धिमा युद्धको माहौल बनिरहेको छ ।
त्यस्तै केही महिनाअघि अमेरिकाले दक्षिण कोरियालाई ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रको पहुँचको अधिकतम दायरामा लगाएको सीमा फुकुवा गरिदिएको छ । त्यसपछि दक्षिण कोरियाले बुधवार मात्र पनडुब्बीबाट क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरेर उत्तर कोरियाको क्षेप्यास्त्र परीक्षणको जवाफ फर्काएको छ । दुई कोरियाबीच यसरी क्षेप्यास्त्र परीक्षणको दौड शुरू हुँदा कोरियाली प्रायद्वीपमा पनि युद्धको छायाँ मडारिएको छ ।
हतियार बिक्रीका लागि बहाना खोजिरहने अमेरिकाको युद्ध पूँजीवादले अफगानिस्तानको युद्ध समाप्तिपछि यसरी युद्धका अन्य रणक्षेत्रहरूमा तनाव चर्काउने उद्देश्य लिएको देखिन्छ । चीन पनि आफूवरपरको क्षेत्रको सुरक्षाका लागि आक्रामक रूपमा अघि बढिरहेको परिस्थितिमा टकराव हुन सक्ने सम्भावना देखिन्छ ।
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...
जनता समाजवादी पार्टीमा आएको विभाजन पहिलो पनि होइन र अन्तिम पनि होइन । राजनीतिक दलमा आएको विभाजनको लामो शृङ्खला हेर्ने हो भने पनि यो न पहिलो हो, न अन्तिम । दुःखद् कुरा के भने राजनीतिक दल विभाजनको नयाँ कोर्...
मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू&rsquo...