‘भत्किएको भवनमुनि मैले चिनेको एउटा परिवार छ,’ भूकम्पका कारण ध्वस्त भएको सान्लिउर्फा शहरका ओमर एल जुनैद भन्छन् । 

‘लगभग बिहान ११ वा १२ बजेसम्म मेरो साथीले फोनमा जवाफ दिइरहेकी थिइन् । तर अहिले उनी कुनै जवाफ दिन्नन् । उनी तल पुरिएकी छन् । उनको फोनको ब्याट्री सकिए जस्तो लाग्छ,’ उनी थप्छन् । 

कुनै चमत्कार भएर साथी निस्किन्छिन् भनी उनी आशा गरिरहेका छन् । 

सडकमा कारहरू पंक्तिबद्ध भई शहरको उत्तरी भागतर्फ गइरहेका छन् । टर्कीमा विगत कैयौं दशकमा आएको सबभन्दा शक्तिशाली भूकम्पका कारण आघात सहिरहेका स्थानीयलाई लिएर ती कारहरू गइरहेका हुन् । 

नजिकै एउटा पीडित परिवार जाडोमा परिरहेको चिसो पानीमा भिज्दै हिँडिरहेको छ । उनीहरू आफ्ना सामानलाई बच्चा डुलाउने प्राममा राखेर राति वास बस्ने ठाउँ खोजिरहेका छन् । 

दक्षिणपूर्वी टर्कीमा रहेको ऐतिहासिक सान्लिउर्फा शहर सोमवार बिहान आएका भयंकर भूकम्पहरूका कारण तहसनहस भएको छ । भूकम्पले ४३ सयभन्दा बढी मानिसको ज्यान लिइसकेको छ । देशको कुर्दिशबहुल क्षेत्र तथा छिमेकी मुलुक सिरियामा भूकम्पको विनाश सबभन्दा बढी छ । 

यी दुई देशमा भूकम्पका कारण हजारौं भवनहरू भत्किएका छन् । दशौं हजार मानिस घाइते भएका छन् । संख्या यकिन गर्न नसकिएका अनेकौं मानिस भत्किएका भवनमा पुरिएका छन् । 

यस विपतले गरेको क्षतिको आयतन विशाल छ ।

सान्लिउर्फाको एउटा मुख्य चोकमा दर्जनौं उद्धारकर्ताहरूले सात तल्ले भवनको भग्नावशेषबाट जीवित रहेका मानिसको खोजी गरिरहेका छन् । एक झड्कामा त्यो भवन इँटा र बालुवाको ढिस्कोहरूमा परिणत भएको छ ।

यस प्रान्तमा मात्र कम्तीमा ३० जना मारिएको जानकारी छ । घाम नलाग्दै आएको ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्प अनि त्यसपछि आएको अर्को ७.७ म्याग्निच्युडको भूकम्प र त्यसपछिका अनेकौं परकम्पहरूले उक्त प्रान्तका २०० वटा भवनहरू ढलाइदिएको छ । 

ओमर एल जुनैदका अगाडि भताभुंग भएको सोफा, खुट्टा छियाछिया भएको एउटा कुर्सी, च्यातिएका पर्दा अनि अकस्मात् क्षतविक्षत भएको जीवन छ ।  

उनी नजिक दर्जनौं मानिस भत्किएका भवनका विशाल भग्नावशेषहरू उठाउन कोशिश गरिरहेका छन् । उनीहरू जीवनको कुनै संकेत पाइन्छ कि भनी ध्यान दिएर सुनिरहेका छन् । उद्धारकर्ताहरू नियमित रूपमा विश्राम लिन्छन् र भग्नावशेषमुनि चिहाउँछन् । थकान, पीडा र आशाको सम्मिश्रण उनीहरूमा देखिन्छ । 

आफू साथीहरूसँग रातभरि उक्त भत्किएको भवन नजिक रहिरहने ओमर बताउँछन् । हिउँ र पानी परिरहेको भए पनि अनि थकाइले चुर भए पनि आफू त्यहीँ बस्ने उनको अडान छ ।

उक्त स्थानबाट ३५० किलोमिटर पश्चिममा रहेको अदानामा उद्धारकर्ता र सर्वसाधारणले सोमवार दिनभरि भवनका भग्नावशेषबाट कंक्रिटका टुक्रा र घरायसी सरसामान बाहिर झिके । उनीहरू जीवित व्यक्तिको खोजीमा हातैले भग्नावशेष पन्छाइरहेका छन् । 

‘मेरो आवाज सुन्ने कोही छ ?’ उद्धारकर्ताहरू भग्नावशेषमा चिच्याउँछन् । टर्कीको काहरामानमारास प्रान्त भूकम्पको केन्द्रविन्दु थियो । 

लगभग २० जनामध्ये केहीले संकटकालीन उद्धार ज्याकेट लगाएका थिए । उनीहरू शक्तिशाली आरा लिएर भग्नावशेष काटिरहेका छन् । त्यसबाट जीवित रहेका कोही मानिसलाई निकाल्न सकिने उनीहरूको आशा छ । पछि एक्सक्याभेटर ल्याएर भग्नावशेष हटाउन थालियो । 

दर्जनौं मानिस एउटा विशाल कंक्रिटको मुनि हेरिरहेका छन् । त्यस कंक्रिटलाई स्टीलका छडीहरूले एउटा कोणमा अड्याइहेका छन् । ती मानिसहरू भित्रबाहिर गर्दै जीवित मानिसकहाँ पुग्न खोजिरहेका छन् । 

एक्सक्याभेट गर्ने उपकरणले भग्नावशेषलाई हटाइरहेको छ । भूकम्पको शुरूको झड्का आएको घन्टौंपछि पनि बहुतल्ले भवनहरू धराशायी भइरहेका थिए । 

उक्त प्रान्तका अन्य स्थानमा उद्धारकर्ताहरूले दुई बालबालिकालाई भग्नावशेषबाट उद्धार गरेका छन् । हिउँले ढाकेको जमीनमा राखिएको स्ट्रेचरमा एउटा बालक छ । 

मद्दत गर्न आएका मानिसलाई उद्धारकर्ताहरूले चुप लाग्न भनिरहेका छन् । सहायताका लागि पुकारिरहेका जीवित मानिसको आवाज सुन्न र तिनीहरू रहेको ठाउँ पत्ता लगाउन उद्धारकर्ताहरूले अरूलाई चुप लाग्न भनेका हुन् । 

टर्की र सिरियाभरि हजारौं खोजी तथा उद्धार अभियन्ता, अग्निनियन्त्रक, चिकित्सक, सैनिक तथा सर्वसाधारणले जीवित रहेका व्यक्तिको खोजी र उद्धार गर्ने कोशिश गरिरहेका छन् । 

सिरियाको उत्तरपश्चिममा रहेको इदलिब शहरमा पत्रकार मोहम्मद काजमूज आफ्नो परिवारसहित भागेको बताउँछन् । बिहान घाम नलाग्दै आएको भूकम्पपछि आफू परिवारसहित घर छोडेर पलायन भएको उनको भनाइ छ । 

‘जम्मै मानिस भित्रै हुँदा एउटा भवन ढलेको हामीले देख्यौं । गृहयुद्धको बेलामा उक्त भवनमा रुसी र सिरियाली सरकारी सेनाले बम प्रहार गरेका थिए । हामी वरपर रहेका सबैजना डर र त्रास बोकी सडकमा निस्केका थिए । उनीहरू कपडाको पोको मात्र काँधमा राखेर अरू कुरा छोडी घरबाट निस्किए,’ उनले बताए । 

उनले सिरियाको ह्वाइट हेल्मेट्स नामक मानवीय स्वयंसेवा संगठनका सदस्यका साथ १२ घन्टा लगाएर आफ्नो टोलमा भत्किएका भवनबाट मानिसहरूको शरीर निकाल्न मद्दत गरेका थिए । 

भूकम्पपछिको दृश्य हेर्दा प्रलयको दिन जस्तो अनुभव भएको उनी बताउँछन् । 

सिरियामा कठ्यांग्रिदो ठण्डी भए पनि इदलिब शहरको ८० प्रतिशत जनसंख्या आफ्नो घर फर्किन डराएको उनको अनुमान छ । भूकम्पका कारण थिलथिलो बनेको भवन पूरै भत्केर आफू किचिएर मरिएला भनी उनीहरू घर फर्कन नमानेका हुन् । 

‘मेरो परिवार र म एउटा फार्ममा जैतूनका रुखहरूमुनि बसिरहेका छौं । भवन भत्किएलान् भन्ने डरले हामी खुला ठाउँमा बसेका हौं । सबैजना सडकमा छन् । म वरपर रहेका कोही पनि सुत्नका लागि घर फर्किन सकेको छैन,’ उनी थप्छन् । 

वर्षौंदेखि युद्ध, सुक्खा र व्यापक भोकमरीका कारण आक्रान्त शहरले यो पछिल्लो विपत सहन नसक्ने उनी बताउँछन् । 

‘शहरमा स्वास्थ्य र आकस्मिक सेवासहितका सेवाप्रवाहहरू पहिले नै कमजोर थिए । अहिले तिनीहरूले आफ्नो क्षमताभन्दा बढी मानिसको सेवा गर्नुपरेको छ । मृतक र घाइतेहरूलाई सम्हाल्न उनीहरू सकिरहेका छैनन् ।’

‘अधिकांश अस्पताल र स्वास्थ्य केन्द्रहरूले अब थप रोगी लिन नसकिने बताइसकेका छन् किनकि त्यहाँ मृतक र घाइतेहरू टनाटन भरिएका छन् ।’

सीमामा रहेको शहर जिन्दिरेसका अली बातेल आफ्नो गाउँको भग्नावशेषबाट सहायताको पुकारा गर्छन् । 

‘मेरो परिवार, मेरा बालबालिका अझै पनि भग्नावशेषमै पुरिएका छन् । उनीहरूलाई उद्धार गर्ने कोही छैन । उद्धारकर्ता पनि छैनन् । पुकारा सुन्ने मान्छे पनि छैनन् । केही पनि छैन ।’

‘हामी यता र उता आवाज सुन्छौं । तर अधिकांश समय केही पनि सुनिँदैन । उनीहरूलाई जोगाउने कोही छैन । कुनै सहायता छैन । विश्वका सबै मुलुक कता गए ? उनीहरू हाम्रो सहायता गर्न किन नआएका ? हामीमाथि ठूलो विपत आइलाग्यो ।’

सिरियाका अर्का पीडित ओसामा अब्देल हमिद भूकम्पले घर हल्लाउन थाल्दा आफ्नो परिवार सुतिरहेको बताउँछन् । 

‘घरको भित्तो लड्यो तर मेरो छोरो बाहिर निस्कन सक्यो,’ उनले बताए । 

‘ऊ चिच्याउन थाल्यो र मानिसहरू भेला भए । उनीहरूले हामीलाई भग्नावशेषबाट बाहिर निकाले ।’

उद्धारकर्ताहरूको व्यापक प्रयासका बावजूद मृत्युसंख्या थप बढ्ने सम्भावना छ । 

यस क्षेत्रले भोग्नुपरेको पीडालाई प्रतिनिधित्व गर्ने एक मार्मिक दृश्य पनि देखियो । धराशायी भएको दुईतल्ले भवनको भग्नावशेषबाट एक मृत बालिकालाई लिएर एकजना पुरुष हिँडिरहेका थिए । 

उनी र एक महिलाले बालिकाको शरीरलाई ठूलो कम्बलले छोपे । अनि उनीहरूले मृत शरीरलाई पानीबाट जोगाउन कम्बलले छोपेर भुइँमा राखे ।

द गार्डियनमा प्रकाशित बेन डोहर्टी, मोस्तफा रचवानी तथा एजेन्सीहरूको सामग्रीलाई लोकान्तरका लागि विन्देश दहालले अनुवाद गरेका हुन् ।