काठमाडौं – चीनको कुरा झिक्नेबित्तिकै अर्थतन्त्रको विषय उठिहाल्छ । चरम गरीबीबाट विश्वको दोस्रो अर्थतन्त्र बनेर चीनले आफूलाई आर्थिक महाशक्ति बनाएको छ । 

विगत केही दशकयता चीनले व्यापारिक लगानीका मार्गप्रशस्त गर्नका लागि बजार व्यवस्थामा चमत्कारी सुधार गरेको छ । 

चीनलाई आर्थिक महाशक्ति बनाउन उसका तीन नेताहरूको ठूलो योगदान छ । माओत्से तुङ, देङ श्याओपेङ र बहालवाला राष्ट्रपति शी चिनफिङको यसमा ठूलो हात छ । 

माओले चीन राष्ट्रलाई एकताबद्ध राखेका थिए भने देङले आर्थिक क्रान्ति गरेका थिए अनि शीले पेटी सडक पहल अघि सारेर चीनलाई विश्वशक्ति बनाएका छन् । 

दोस्रो विश्वयुद्धपछि चीनका करोडौं मानिस गरीबीमा थिए । सन् १९५० को दशक चीनका लागि मानवीय त्रासदीको कालका रूपमा चिनिन्छ । कृषि आधारित अर्थतन्त्रको बलमा माओले गरेको कुनै पनि प्रयास सफल हुन सकेन ।

त्यसमाथि सन् १९६० को दशकमा आएको अकालमा लाखौं मानिसको ज्यान गयो । 

त्यतिखेर चीनको कुनै व्यापारिक सहयोगी पनि थिएन । 

सन् १९७६ मा माओको मृत्युपछि देङ श्याओपिङले आर्थिक क्रान्ति गरे अनि त्यसको प्रभाव अहिलेसम्म छ । त्यसैको बलबुतामा चीन संसारको दोस्रो आर्थिक महाशक्ति बन्न सफल भएको छ । 

चीनले विकासका लागि अपनाएका पाँच उपाय यी हुन् :

१ अमेरिका र जापानबीच व्यापारयुद्ध हुँदा चीनले देशमा ठूलो स्तरमा उद्योग स्थापना गर्दै विशेष आर्थिक क्षेत्र निर्माण गरेको थियो । उसले कम्पनीहरूलाई धेरै सुविधा दिएको थियो । 

२ चीनले स्थानीय उद्योगलाई भारी उद्योगसँग जोड्यो । उसले रिसर्च यान्ड डेभलपमेन्टमा ठूलो सहयोग गरेको थियो । 

३ आर्थिक वृद्धि हुन थालेपछि चीनले विज्ञान तथा प्रविधिमा ठूलो लगानी गर्न थाल्यो । विज्ञान तथा प्रविधिमा अनुसन्धान र विकासमार्फत चीन महाशक्ति बनेको हो । 

४ चीनले आफ्नो मुद्रा युआनलाई चतुरताका साथ उपयोग गर्‍यो । युआनलाई उसले आफ्नो शक्ति बनायो र संसारभरि चीनको उत्पादन लागत कम भयो । बिस्तारै उसल विश्व बजारमा कब्जा जमाउँदै गयो । 

५ चीनले देशमा विशाल स्तरमा निर्माण केन्द्र बनायो । त्यहाँ आणविक हतियारदेखि लिएर पटाकासम्म उत्पादन गरिन्छ । चीनको उत्पादन क्षमता लगभग हरेक क्षेत्रमा छ ।

एजेन्सी