यसै साता पश्चिमी सैन्य गठबन्धन नेटोले फिनल्यान्डका रूपमा नयाँ सदस्य पाएको छ । 

नेटो सदस्य टर्की (टुर्किये) र हंगेरीले फिनल्यान्डको सदस्यताका लागि लामो समयसम्म अवरोध गरेको भए पनि अन्ततोगत्वा मञ्जुरी दिएका छन् । त्यसपछि नेटोको केन्द्रीय कार्यालय ब्रसेल्समा अन्य ३० देशको झण्डासँगै फिनल्यान्डको झण्डा पनि फहराइएको छ । 

दशकौंसम्म पश्चिम र रुसका बीचमा तटस्थ भूमिका निर्वाह गर्दै आएको फिनल्यान्ड पश्चिमी खेमामा प्रवेश गर्नका लागि रुसले छिमेकी मुलुक युक्रेनमाथि गरेको आक्रमण तात्कालिक कारण बन्न पुगेको छ । युक्रेनले नेटोको सदस्यता प्राप्त गर्नका लागि कोशिश गरेपछि आफूलाई सुरक्षा खतरा आइलाग्ने भनी रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गरेको हो । अहिले रुसको अर्को छिमेकी फिनल्यान्ड नेटोको सदस्य भएपछि रुसलाई धक्का पुगेको भनी पश्चिमी सञ्चारमाध्यमहरूमा विश्लेषण आएका छन् । 

रुस र फिनल्यान्डबीच १३ सय ४० किलोमिटर लामो स्थलसीमा छ । कुनै नदी वा पहाडले सीमा छुट्ट्याएको छैन भने मानव बस्ती नभएका जंगल र एकदमै कम जनसंख्यासहितका साना गाउँहरू सीमामा रहेका छन् । फिनल्यान्ड समेत जोडिएपछि रुससँग नेटोको सीमा दोब्बर बढेको बीबीसी लेख्छ । 

यस स्थितिले नेटो र रुस दुवैलाई चुनौती तेर्स्याएको छ । नेटोले पहिलाको भन्दा बढी क्षेत्रलाई सुरक्षा दिनुपर्ने भएको छ भने रुसलाई आफ्नो उत्तरपश्चिमी भूभागलाई थप सैन्यीकृत गर्नुपर्ने आवश्यकता आइलागेको छ । 

युक्रेनलाई नेटोको सदस्य बन्न नदिएको रुसले फिनल्यान्ड नेटोमा जोडिँदा भयंकर आपत्ति जनाएको छैन । तर रुस सरकारका प्रवक्ता दिमित्री पेस्कोभले आफूहरूको ट्याक्टिकल तथा स्ट्राटेजिक सुरक्षाका लागि प्रतिकारका उपायहरू अपनाउने बताएर निकै खतरनाक संकेत दिएका छन् । 

पेस्कोभले ट्याक्टिल र स्ट्राटेजिक सुरक्षाको कुरा उठाएर आणविक हतियारतर्फ संकेत गरेका हुन् । सदस्य बनाएसँगै नेटोले फिनल्यान्डको भूमिमा पनि आफ्ना क्षेप्यास्त्र राख्न सक्ने भएको छ । त्यसबाट जोखिम हुने भएपछि रुसले बाल्टिक क्षेत्रमा आणविक हतियार राख्न सक्ने सम्भावना बढेको पेस्कोभको भनाइबाट निष्कर्ष निकाल्न सकिन्छ । 

बाल्टिक सागरको तटमा पोल्यान्ड र लिथुएनियाको बीचमा रहेको कालिनिनग्राद रुसको सार्वभौम क्षेत्र हो । अहिले रुसले पोल्यान्ड तथा बाल्टिक क्षेत्रका मुलुकसम्म मार हान्न सक्ने छोटो दूरीको ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र प्रणाली इस्कन्दर–एम पनि कालिनिनग्रादमा तैनाथ गरेको छ । 

बाल्टिक सागरको सुदूरपूर्वी भागमा रहेको फिनल्यान्डको खाडीलाई नेटोले रुसको बाल्टिक जहाजी बेडाको नाकाबन्दीका लागि उपयोग गर्न सक्ने आकलन गर्दै रुसले कालिनिनग्रादमा आणविक हतियार राख्न सक्ने सम्भावना छ ।

अनि अमेरिकाले रुसलाई आणविक हतियारको छायाँमा पारी काबुमा राख्ने भूरणनीतिक सोचका साथ नै फिनल्यान्डलाई नेटोको सदस्य बनाएको (र युक्रेनलाई नेटोमा जोड्न चाहेको) कुरा यहाँ स्मरणीय छ । त्यसबाट रुसको प्रतिकारात्मक आक्रमण (सेकेन्ड स्ट्राइक) क्षमता कमजोर बन्ने अमेरिकीहरूको आकलन छ । 

यस्तो स्थितिमा फिनल्यान्ड सीमाबाट धेरै टाढा नरहेको रुसको सेन्ट पिटर्सबर्ग शहर तथा रुसी जलसेनाको उत्तरी जहाजी बेडा रहेको मुर्मान्स्क (कोला प्रायद्वीप) पनि जोखिममा पर्नेछ । 

मुर्मान्स्कमा आणविक हतियारहरू राख्नुका साथै उत्तरपश्चिम भागमा रहेको आफ्नो भूभाग कारेलिया गणतन्त्रमा पनि सैन्य उपस्थिति बढाउने योजना रुसले बनाएको छ । गत अक्टोबर महिनामा रुसले कोला प्रायद्वीपमा आणविक बम सहितका बमवर्षक विमान पुर्‍याएको बताइएको छ । 

अनि फिनल्यान्ड सीमा नजिक रहेको कारेलिया श्वेत र बाल्टिक सागरको बीचमा पर्छ । त्यसलाई पनि सैन्यीकरण गरी आफ्नो सुरक्षा बलियो बनाउने रुसको योजना देखिन्छ । 

यसले नेटो र रुसबीचको द्वन्द्वलाई थप चर्काउनेछ र आणविक युद्धको सम्भावनालाई बढाउनेछ । अमेरिकालाई आणविक शक्तिमा सर्वोच्चता हासिल गर्न दिएर आफ्नो सेकेन्ड स्ट्राइक क्षमता कमजोर बनाउन रुस कदापि तयार हुँदैन । त्यसैले उत्तरी भागमा समेत उसले आणविक हतियार तैनाथीलाई द्रुत गतिमा अघि बढाउनेछ ।  

एकातर्फ आणविक हतियारको तैनाथीका साथ पश्चिमलाई आक्रमणबाट विमुख बनाउन खोजेको रुसले अर्कातर्फ नेटोलाई उत्तरी भागमा चलखेल गर्न नदिन ‘ग्रे जोन’ रणनीति उपयोग गर्न सक्ने सम्भावना रहेको वार अन द रक्स पत्रिकामा निकोलस लोक्कर र हेली हाउटाला लेख्छन् । त्यस क्षेत्रमा रहेका पाइपलाइन, समुद्रमुनिका तारका साथै तेल र ग्यासका भण्डार जस्ता महत्त्वपूर्ण पूर्वाधारमा रुसीहरूले आक्रमण गर्न सक्ने संकेत पाइएको लोक्कर र हाउटालाको दाबी छ ।

अनि मस्कोले शरणार्थीहरूलाई फिनल्यान्ड सीमानजिक ल्याएर त्यता प्रवेश गर्न उत्प्रेरित गर्ने सम्भावना पनि रहेको छ । सन् २०१५ र २०१६ मा रुसले त्यसै गरेको थियो । 

त्यसलाई रोक्नका लागि फिनल्यान्डले सीमामा तारबार लगाउन थालेको छ । तत्कालका लागि रुसी सेनामा भर्ती हुन नचाहने मानिसहरू अन्य देशतर्फ भागिरहेकोमा तिनीहरू आफ्नो क्षेत्रमा नआऊन् भनेर पनि फिनल्यान्डले तारबार लगाएको हो । 

अमेरिकाले फिनल्यान्ड (र स्विडन) लाई नेटोको सदस्य बनाउनुमा भूआर्थिक स्वार्थ पनि कारण रहेको भारतीय विश्लेषक एमके भद्रकुमार लेख्छन् । उनले नेटोका महासचिव जेन्स स्टोल्टनबर्गको भनाइ उद्धृत गरेका छन् । 

स्टोल्टेनबर्गले नेटोमा फिनल्यान्ड र स्विडन जोडिएमा सुदूर उत्तरी क्षेत्रमा नेटोले परिस्थिति नियन्त्रण गर्ने थप अवसर पाउनेछ भनेका थिए । यी दुवै मुलुकसँग सुदूर उत्तरको कठ्यांग्रिदो जाडोमा पनि कारवाही चलाउन सक्ने आधुनिक सैनिक रहेको स्टोल्टेनबर्गले स्मरण गराए । 

सुदूर उत्तर अर्थात् उत्तरी ध्रुवमा रहेको खनिज पदार्थहरूको विशाल स्रोतलाई कब्जामा लिनका लागि अमेरिका र रुसबीच तीव्र प्रतिस्पर्धा छ । अहिलेसम्म रुसले त्यसमा नियन्त्रण कायम गरी लाभ लिइरहेको छ र अमेरिका पनि त्यसबाट फाइदा उठाउनका लागि दिलोज्यान दिएर लागेको छ । 

एलिजाबेथ बुकाननको पुस्तक ‘रेड आर्कटिक : रसियन स्ट्राटेजी अन्डर पुटिन’ मा उल्लेख भएअनुसार, उत्तरी ध्रुव रणनीतिक मैदानका रूपमा उदय भई नयाँ शीतयुद्ध शुरू हुन लागेको छ र रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन युद्धका कारण त्यहाँका खनिज पदार्थहरूमा नकारात्मक असर नपरोस् भनी सचेत छन् । 

विशेषगरी जलवायु परिवर्तनका कारण उत्तरी ध्रुव पग्लिँदै गएर पहुँचयोग्य बनिरहेको अनि खनिजहरू पनि सतहमा देखिन थालेको स्थिति बनेकाले शक्तिराष्ट्रहरूको आँखा त्यहाँ परिरहेको हो । रुसले मात्र त्यहाँबाट अधिकतम लाभ उठाएको अमेरिकालाई चित्त बुझेको छैन र फिनल्यान्ड तथा स्विडनको सहयोग लिएर त्यस विशाल सम्पत्तिमा दाबी गर्न खोजिरहेको छ । 

अमेरिकाको यस रणनीतिलाई बुझेको रुसले उत्तरी ध्रुव अर्थात् आर्कटिकमा लामो समयदेखि विभिन्न कारवाही चलाउँदै आएको छ भने फिनल्यान्ड सीमा नजिक उसले कारवाहीका लागि विशिष्ट सैन्य इकाइ तथा उपकरणहरू विकसित गरेको छ । आर्कटिक क्षेत्रमा उसले धमाधम सैन्य अखडाहरू बनाइरहेको बिजनेस इन्साइडर पत्रिकामा माइकल पेक लेख्छन् । 

सन् २०१३ देखि अहिलेसम्ममा रुसले त्यहाँ ६ वटा सैन्य अखडा, १४ वटा एयरफील्ड, १६ वटा गहिरो पानी भएको बन्दरगाह र १४ वटा बरफ काट्ने जहाज (आइसब्रेकर) बनाइसकेको छ । रुसले उत्तरी ध्रुवलाई यसरी सैन्यीकरण गरेर अग्रता हासिल गरेपछि आफू पिछडिएको अनुभव गर्दै अमेरिकाले उत्तरी ध्रुवको सीमामा रहेका फिनल्यान्डलाई नेटोको सदस्य बनाएको देखिन्छ । 

आफ्नो सीमामा नेटो आइपुगेपछि अब रुसको आक्रामकता थप बढ्ने सम्भावना छ । विश्लेषकहरूका अनुसार, फिनल्यान्ड सीमा नजिक रुसले उत्तेजनात्मक वायुसैन्य अभ्यास गर्न सक्छ । अनि ब्यारेन्ट्स र बाल्टिक सागरमा आइपुगेका पश्चिमी जहाजहरूलाई हैरान गरी उसले नेटोको प्रतिरक्षात्मक क्षमता जाँच्ने कोशिश पनि गर्न सक्छ । 

त्यसलाई ध्यानमा राख्दै नेटोले पनि परम्परागत र आणविक दुवै किसिमका सैन्य रणनीतिलाई अघि बढाउने सम्भावना छ । फिनल्यान्डसँग हातहतियारले सुसज्जित तथा तालिमप्राप्त लगभग ३० हजार सैनिक छन् भने उसले युद्ध भएको खण्डमा २ लाख ८० हजार सैनिक उपलब्ध गराउन सक्छ । 

नेटोमाथिको आक्रमणले त्यस सैन्य संगठनका सबै ३१ सदस्यलाई एकैपटक प्रतिकार गर्न बाध्य बनाउने भएकाले रुसले त्यो कदम नचाल्न सक्छ । तर नेटोलाई तर्साउनका लागि उसले आणविक हतियारको तैनाथी तथा तयारी अवस्थालाई जोड दिन सक्छ । यसले विश्वमा थप अशान्ति निम्त्याउनेछ । 

पढ्नुहोस् यो पनि :

 

नेटो विस्तारमा अमेरिकाको भित्री स्वार्थ, थप दुई छिमेकी सदस्य बन्दा किन तर्सिएन रुस ?