धनगढी- नदी कटान रोक्न कैलालीको मोहना नदीको विभिन्न स्थानहरुमा जैविक तटबन्ध निर्माण गरिएको छ ।

स्थानीय साधनस्रोतको सदुपयोग गरी कटान रोक्न मोहना नदीका विभिन्न स्थानमा ३३ लाख ६६ हजार रुपियाँ लगानीमा जैविक तटबन्ध निर्माण गरिएको हो ।

धनगढी उपमहानगरपालिकाको वडा नम्बर १८ स्थित नुक्लिपुर, वडा नम्बर १९ स्थित ललितपुर, कैलारी गाउँपालिकाको मोहनपुर र शिवपुर गरी ४ स्थानमा बाँस प्रयोग गरेर जैविक तटबन्ध बनाइएको छ ।

जैविक तटबन्ध निर्माण गर्नका लागि सम्बन्धित ठाउँका स्थानीय सरकार र नेपाल रेडक्रसद्वारा सञ्चालित आर्थिक विकासमार्फत विपद् व्यवस्थापन (एम्रेड) कार्यक्रमले सहयोग गरेको जनाइएको छ ।

नुक्लिपुरमा १७ लाख ८० हजार रुपियाँ लगानीमा १.१ किलोमिटर लामो जैविक तटबन्ध निर्माण गरिएको छ । जसमा धनगढी उपमहानगरपालिकाको १० लाख रुपियाँ र संघसंस्थाको ७ लाख ८० हजार रुपियाँ लगानी रहेको छ । जैविक तटबन्ध निर्माणले कटान नियन्त्रण हुने स्थानीयले विश्वास गरेका छन् ।

‘नुक्लिपुरमा १०/१२ वर्षदेखि मोहना नदीले उब्जनी योग्य जमिन कटान गर्दै आएको छ’, नुक्लिपुर सामुदायिक विपद् व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष देवराज खरेलले भने–‘जैविक तटबन्ध निर्माणले कटान नियन्त्रण हुुने विश्वास व्यक्त गरेका छौं ।’

नुक्लिपुरमा हरेक वर्ष ३० देखि ४० मिटरसम्म कृषि योग्य जमिनलाई नदीले कटान गर्दै आएको बताइएको छ । करिब २५ बिघा जमिन नदीले कटान गरी बगरमा परिणत गरिसकेको स्थानीयवासी बताउँछन् । नदीले कटान गरेको जग्गा पारितिर बगरमा परिणत भएपछि त्यसलाई भारतीय पक्षले आफ्नो जमिन भनेर खनजोत पनि गर्न नदिनेको स्थानीयको गुनासो छ ।

नदीले सबैभन्दा बढी कटान गरेको ठाउँमा जैविक तटबन्ध निर्माण गरिएकाले करिब १५० किसानको कृषियोग्य जमिन सुरक्षित हुने समितिका अध्यक्ष खरेलले बताए । ‘तटबन्ध टिक्यो भने जग्गा कटानमात्रै रोकिने छैन’, उनले भने–‘नेपालीको जमिनमाथि भारतीय पक्षको हैकम पनि रोकिने छ ।’

यसैगरी, धनगढी उपमहानगरपालिका वडा नम्बर १९ कै ललितपुरमा एम्रेडकै तीन लाख १० हजार रुपियाँ लगानीमा २ सय मिटर लामो जैविक तटबन्ध निर्माण गरिएको छ । ललितपुरमा भूमिहीन परिवारको बसोबास रहेको गाउँ हो । उक्त गाउँको स्थानीयका जग्गा मोहना र घुरहा दुवै नदीद्वारा कटानको चपेटामा परेको छ । यो वर्ष मोहना नदीमात्रै छोटो दूूरीमा जैविक तटबन्ध बनाइएको छ ।

त्यस्तै, कैलारी गाउँपालिकाको वडा नम्बर ७ स्थित शिवपुर र वडा नम्बर ३ स्थित मोहनपुुरमा ४/४ सय मिटरमा जैविक तटबन्ध बनाइएको छ । दुुवै ठाउँमा तटबन्ध निर्माणका लागि कैलारी गाउँपालिकाको साढे ८ लाख र एम्रेडको ४ लाख २६ हजार रुपियाँ सहयोग रहेको छ ।

मोहना नदीले उब्जनी योग्य जमिन कटान गर्दै आएको क्षेत्रमा जैविक तटबन्ध निर्माण भएको आर्थिक विकासमार्फत विपद् व्यवस्थापन कार्यक्रमका सामाजिक परिचालिका राधा महतोले बताइन् । ‘जैविक तटबन्ध कटान नियन्त्रणमा प्रभावकारी हुन्छ’ उनले भनिन् ।