कोरोनाभाइरस (कोभिड–१९) को महामारी चीनमा शुरू भएसँगै नेपालमा पर्यटन क्षेत्र प्रभावित हुन थालेको थियो । अन्य मुलुकमा भन्दा ढिला भएपनि नेपाल कोरोना महामारीबाट अछुतो रहन सकेन । फलस्वरूप गत चैत ११ गतेबाट मुलुक पूर्ण लकडाउनमा गयो । आर्थिक गतिविधिमात्र हैन सारा क्षेत्र ठप्प भए ।

महामारीकै कारण ठूलो उत्साहका साथ सरकारले जनवरी १ (पुस १६)मा उद्घाटन गरेको नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० तीन महिनापछि स्थगित भयो, जसबाट पर्यटन क्षेत्रमा कोरोनाभाइरसको असर सहजै आकलन गर्न सकिन्छ । 

सरकारले गत साउन ७ गतेसम्म मुलुकलाई पूर्ण लकडाउनमा राख्यो । त्यसयता आंशिक लकडाउन भएपनि अर्थतन्त्र पहिलेकै अवस्थामा चलायमान हुन भने केही समय लाग्ने विज्ञहरूले बताउँदै आएका छन् । पर्यटन अन्तर्गतका केही मुख्य व्यवसायहरूमा परेको असरहरू यहाँ उल्लेख गरिएको छ ।

साढे तीन लाख मजदुर कामविहीन – टान

​कोरोना महामारीका कारण पदयात्रा तथा पर्वतारोहण व्यवसायमा संलग्न करीब साढे ३ लाख जनशक्तिले रोजीरोटी गुमाएका छन् ।

ट्रेकिङ एजेन्सिज एसोसियसन अफ नेपाल (टान)का अध्यक्ष खुमबहादुर सुवेदीका अनुसार, पदयात्रा तथा पर्वतारोहण व्यवसाय सबै बन्द हुँदा अहिले व्यवसायीहरू हात बाँधेर बस्नुपरेको छ । लोकान्तरसँग उनी भन्छन्, ‘महामारीले हामीलाई शून्य अवस्थामा झार्‍यो, अझै कहिलेसम्म यस्तो हुन्छ भन सकिने अवस्था छैन ।’

अध्यक्ष सुवेदीका अनुसार टानमा आबद्ध भएका कम्पनी काठमाडौंमा १ हजार ९ सयको हाराहारीमा रहेको छ भने पोखरामा १ सय ८० वटा रहेको छ । 

महामारीका कारण करीब १५ अर्ब नोक्सानी भएको अनुमान गरिएको उनले बताए । उनी भन्छन्, ‘टानले महामारीका कारण करीब १५ अर्ब जतिको नोक्सानी व्यहोर्नुपरेको छ, यो पर्यटनको सिजनभरीकै आकलन हो ।’

टुरिस्ट गाइडलाई दैनिक गुजारा टार्न धौधौ

चीनमा कोरोनाभाइरसको महामारी शुरू भएसँगै नेपालमा पर्यटकहरूको उपस्थिति पातलिँदा डिसेम्बरदेखि नै समस्या भएको टुरिस्ट गाइड एसोसिएसन अफ नेपाल (टुर्गान)का अध्यक्ष केदार तामाङले लोकान्तरलाई बताए । डिसेम्बरदेखि नै पर्यटकहरूको आवागमन कम भएको भन्दै उनले शुरूदेखि नै आफूहरू महामारीको चपेटामा परेको बताए । 

‘हाम्रो काम रोकिएको त ८ महिनाभन्दा बढी भयो,’ उनले भने, ‘पुसदेखि नै काममा गिरावट आयो ।’ 

सरकारबाट अनुमतिप्राप्त करीब ४ हजार ५ सय मजदुर छन्, उनीहरूमध्ये करीब २ हजार ५ सय मजदुर यही क्षेत्रमा सक्रिय छन् भने अन्य अनौपचारिक रूपमा यस क्षेत्रमा आबद्ध छन् । 

यसमध्ये संघमा १ हजारभन्दा बढी मजदुर आबद्ध भएको अध्यक्ष तामाङको भनाइ छ । 

विदेशी पर्यटकहरूको आवागमन ठप्प हुँदा एसोसिएसन मातहतका पर्यटन मजदुरहरूलाई सामान्य गुजारा टार्न पनि धौधौ परिरहेको उनी बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘हाम्रा मजदुरहरूलाई आफू र आफ्ना परिवारको गर्जो टार्न पनि निकै धौधौ पर्दै आइरहेको छ ।’

उनले राज्यस्तरबाट आफूहरूले कुनै सहयोग तथा राहत नपाएको गुनासो गरेका छन् । 

नेपाल र्‍याफ्टिङ एसोसिएसनका पूर्व अध्यक्ष मिन मगर महामारीका कारण व्यवसाय चौपट भएको बताउँछन् । 

भूकम्पपछि र्‍याफ्टिङ व्यवसाय विस्तारै अगाडि बढेपनि कोरोना महामारीका कारण भने शून्य भएको उनको भनाइ छ । 

‘र्‍याफ्टिङमा करीब १० हजार जनाले रोजगारी पाएका थिए, अहिले उनीहरू सबै घरमा रित्तो हात बस्नुपरेको छ,’ उनी भन्छन्, ‘दैनिक जीवन बिताउन नै गाह्रो भएको छ ।’

पर्यटन विभाग भन्छ– ‘१२ लाखको रोजगारी गुम्यो’

संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालय अन्तर्गतको पर्यटन विभागका सूचना अधिकारी सुरेन्द्र थापाले मुलुकभर पर्यटन क्षेत्रमा आबद्ध भएका करीब १२ लाख मजदुरको रोजगारी गुमेको लोकान्तरलाई बताए । जसअन्तर्गत औपचारिक रूपमा काम गर्ने करीब साढे चार लाख जनशक्तिले पूर्णरूपमा रोजगारी गुमाएका छन् ।