सरकारले समयमै रासायनिक मलको व्यवस्थापन गर्न नसक्दा किसान दोहोरो मारमा परेका छन् । 

धान रोप्ने समय असारमा जस्तै धान गोड्ने समय भदौमा पनि बजारमा मल अभाव हुँदा किसान दोहोरो मारमा परेका हुन् । 

नेपालको मुख्य खाद्यबाली धान हो । तर किसानले न धान रोप्ने समयमा डिएपी मल पाए, न त गोड्ने बेलामा युरिया मल नै । 

असारे धान रोप्ने समयमा बजारमा डिएपी मलको अभाव भएको थियो भने अहिले धान गोड्ने समयमा युरिया मल नपाउँदा किसान चिन्तित बन्नुपरेको छ । 

सरकारले मल ढुवानी तथा बिक्री वितरणको जिम्मा कृषि सामाग्री केन्द्र र साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनलाई दिएको छ । प्रत्येक वर्ष यी दुई संस्थाले मल आयात तथा बिक्री गर्दै आएका छन् । 

उनीहरूले ल्याएका मल कृषि सहकारी संस्थामार्फत उपभोक्तालाई वितरण गरिन्छ ।  यद्यपि उपभोक्ताले मल अभाव भने सधैँ भोग्नुपरेको छ । 

गत असारमा खेत रोप्ने समय थियो । सो समयमा डिएपी मल अभाव थियो । डिएपी मल छरेर किसानले धान रोप्नुपर्ने भएपनि कतिपय किसानले डिएपी छर्न नै पाएनन् । अहिले धान गोड्ने समय छ ।

यतिखेर युरिया मल हाल्नुपर्ने हुन्छ, तर मल बिक्री वितरणको जिम्मा पाएका यी दुई संस्थाले कोरोना महामारीका कारण मल ढुवानी हुन नसक्दा अभाव भएको बताउँदै आएका छन्  । 

'भदौ अन्तिम साता आइपुग्छ ५० हजार मेट्रिक टन युरिया'

कृषि सामाग्री कम्पनी लिमिटेडले चैत ११ देखि अहिलेसम्म करीब १ लाख मेट्रिक टन मल बेचेको छ । विगतका तुलनामा यस वर्ष धेरै मल बिक्री गरेको तथ्यांकमा देखिएको छ । 

लिमिटेडले आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा २ लाख ५७ हजार मेट्रिक टन मल बिक्री गरेको छ । यसअघि आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा २ लाख ५३ हजार मेट्रिक टन मल बेचेको थियो ।

विगतमा भन्दा बढी मल बिक्री गरेपनि कोरोना महामारीका कारण आयातमा समस्या परेको लिमिटेडका प्रबन्ध सञ्चालक नेत्र भण्डारीले लोकान्तरलाई बताए । 

उनले भने, ‘विगतको भन्दा मल कम हैन, त्यो भन्दा बढी बेच्ने कार्ययोजना थियो । युरिया मल असारमै बेच्नुपर्ने थियो । पुस अन्तिममा टेन्डर गरिएको मल आयात हुन नसकेको हो । यसमा मुख्य कारण कोरोना महामारी नै हो ।’

उनका अनुसार लिमिटेडको गोदाममा अहिले ६ हजार टन डिएपी र २ हजार टन पोटास छ । युरिया असारको २० गते आसपासमा सकिएको हो । 

महामारीले विश्वका सबै मुलुक प्रभावित भएको अवस्थामा भारत, बंगलादेशमा पनि लकडाउन हुँदा मल आयात नभएको बताउँछन् ।

उनले भने, ‘बाहिरका मुलुकमा पनि महामारी छ, जसका कारण मल बजार समस्यामा छ ।’
उनका अनुसार मल खरिदका लागि टेण्डर गरेको छ महिनामा मल नेपाल आइपुग्छ ।

उनी भन्छन्, ‘माघ महिनाको टेन्डरअनुसारको मल आयातमा कोरोना महामारीले प्रभाव पर्‍यो । भदौ अन्तिम सातासम्ममा नेपाल आइपुग्ने विश्वास छ ।’

भदौ अन्तिम सातामा ५० हजार मेट्रिक टन युरिया मल आइपुग्ने उनले बताए । 

यता भारतको कलकत्ता बन्दरगाहबाट युरिया मल आइतवार लोड भएको बताउँदै साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनका डिभिजनल म्यानेजर ब्रजेश झाले केही दिनमै कृषकको हातमा मल पुग्ने लोकान्तरलाई बताए । 

उनका अनुसार विभिन्न नाका हुँदै अहिले मल बोकेका गाडीहरू नेपाल आइरहेका छन् । उनले भने, ‘३२ हजार १ सय मेट्रिक टन युरिया मल आउन लागेको छ, थोरै–थोरै गरेर गाडीमा पास हुन्छ ।’

मन्त्रालय के भन्छ ? 

माग बराबरको आपूर्ति गर्न नसक्दा मल अभाव भएको कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयका सचिव राजेन्द्र भारीले लोकान्तरसँग बताए ।

अहिले भने महामारीले पनि समस्या पारेको उनको भनाइ छ । उनका अनुसार, नेपालमा अहिले करिब ६ लाख मेट्रिक टन मलको माग छ, तर आयात भने त्यसको झण्डै आधा, ३ लाख मेट्रिक टन मात्रै भइरहेको छ ।

माग धेरै तर आपूर्ति कम हुँदा समस्या हुने उनी बताउँछन् । चालू आर्थिक वर्षमा ५ लाख मेट्रिक टन मल आयात गर्न बजेट विनियोजन गरिएको उनले जानकारी दिए ।