प्रतिनिधि सभातर्फ एउटा मात्रै निर्वाचन क्षेत्र रहेको सोलुखुम्बुमा नेकपा एमाले र नेपाली कांग्रेसबीच मुख्य चुनावी प्रतिस्पर्धा हुँदैछ ।

नेकपा एमालेले केन्द्रीय सदस्य मानवीर राईलाई उम्मेदवार बनाएको छ भने नेपाली कांग्रेस र माओवादी केन्द्रको साझा उम्मेदवार कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य एवं पूर्व मन्त्री बलबहादुर केसी छन् ।

सोलुखुम्बुबाट पटक–पटक चुनाव जितेका केसी सातौंपटक उम्मेदवार बनेका छन् । २०४८ सालदेखि सोलुखुम्बुको चुनावमा केसी निरन्तर उम्मेदवार छन् ।

हाल ६९ वर्षीय केसीले २०४८, २०५१, २०५६ र २०७० चुनाव जितेका छन् । २०६४ सालमा उनी माओवादी केन्द्रका उम्मेदवार गोपाल किरातीसँग पराजित भएका थिए । २०७४ सालमा एमाले र माओवादी केन्द्रले देशभर गठबन्धन गरेर सोलुखुम्बुमा माओवादी केन्द्रका हेमकुमार राईलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । एमाले र माओवादी केन्द्रको मतसँग कांग्रेसका उम्मेदवार केसी पराजित भएका थिए ।

कृष्णप्रसाद भट्टराई प्रधानमन्त्री हुँदा २ पटक गरेर भौतिक योजना, सामान्य प्रशासन र श्रम मन्त्री भएका केसी शेरबहादुर देउवाको २ कार्यकालमा पनि युवा तथा खेलकुद र पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री भएका थिए ।

सोलुखुम्बुमा केसीसँग चुनावी प्रतिस्पर्धा गर्न एमालेले अघि सारेका युवा उम्मेदवार मानवीर राई पहिलोपटक चुनावी मैदानमा छन् । राई २०७४ सालमा प्रतिनिधिसभा सदस्यका लागि सिफारिस भएका थिए तर एमाले–माओवादी गठबन्धन हुँदा सोलुखुम्बु माओवादीको भागमा पर्‍यो । हेमकुमार राई प्रतिनिधि सभाको उम्मेदवार भए ।

मानवीरलाई १ नम्बर प्रदेशसभा सदस्यको ‘अफर’ आउँदा उनले इन्कार गरिदिए । आफूले प्रतिनिधिसभा सदस्यको लागि तयारी गरेको र अहिले नभए अर्को चुनावमा लड्ने भन्दै प्रदेश सभाको टिकट उत्तमकुमार बस्नेतलाई छाडिदिए । बस्नेतले चुनाव जिते र १ नम्बर प्रदेश सरकारको उद्योग, वन तथा वातावरण राज्यमन्त्री भए । 

२०७४ सालको चुनाव छाडेका राईलाई एमाले सोलुखुम्बुले आगामी मंसिर ४ गते हुने चुनावमा प्रतिनिधिसभा सदस्यका लागि एकल सिफारिस गरेको थियो । एमालेले उनैलाई टिकट दिने निर्णय गर्‍यो तर एमालेले सोलुखुम्बुमा अहिलेसम्म प्रतिनिधि सभाको चुनाव जितेको रेकर्ड छैन । यसपटक राईलाई चुनाव जितेर रेकर्ड कायम गर्ने अवसर र चुनौती दुवै छ ।

सगरमाथाको जिल्ला भनेर चिनिने सोलुखुम्बु केन्द्रीय सरकारलाई सबैभन्दा धेरै रोयल्टी बुझाउने जिल्लाको रूपमा परिचित छ । भौगोलिक हिसाबले अत्यन्त विकट सोलुखुम्बुका जनताले अहिलेसम्म राष्ट्रिय प्रसारण लाइनबाट विद्युत् उपभोग गर्न पाएका छैनन् । सोलुखुम्बुमा लघु जलविद्युत् र सोलारबाटै जनताले विद्युत् उपभोग गरिरहेका छन् ।

सोलुखुम्बुका अधिकांश जनतालाई कालोपत्रे सडक देख्न घण्टौंको यात्रा गर्नुपर्छ । २०७४ सालयता कच्ची सडक विस्तारको कामले तीव्रता पाएको छ । स्थानीय तहहरूले सडक विस्तारलाई प्राथमिकतामा राखेर काम गरिरहेका छन् तर वर्षायाममा कुनै पनि पालिकाको केन्द्रसम्म सहजै सवारीसाधन पुग्दैन । 

पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा परिचित सोलुखुम्बुमा ४ वटा विमानस्थल छन् । त्यसमध्ये फाप्लु र लुक्ला विमानस्थल मात्रै चालू अवस्थामा छन् । कागेल र स्याङ्बोचे विमानस्थल बन्द छन् । महाकुलुङ विमानस्थल प्रस्ताव गरिएको छ, त्यसको काम अझैसम्म शुरू भएको छैन ।

सोलुखुम्बुमा सोलु–दुधकुण्ड नगरपालिकासहित ८ वटा स्थानीय तह छन्, त्यसमध्ये ७ वटा गाउँपालिका छन् । गत स्थानीय तहको चुनावमा कांग्रेसले ५, एमालेले २ र माओवादीले १ स्थानीय तह जितेका छन् ।

स्थानीय तहको मत परिणामअनुसार सोलुखुम्बुमा कांग्रेस पहिलो पार्टी हो, एमाले दोस्रो र माओवादी केन्द्र तेस्रो स्थानमा छ । त्यसबेला वडाध्यक्षका उम्मेदवारमध्ये कांग्रेसले १९ हजार ६८, एमालेले १६ हजार ५९७ र माओवादी केन्द्रले १२ हजार ४२५ मत पाएका छन् ।

सोलुखुम्बुमा कांग्रेस र माओवादी केन्द्रले गठबन्धन गरेको हुँदा मतपरिणामको हिसाबले कांग्रेसका उम्मेदवारले सहजै चुनाव जित्नुपर्ने हो तर सोलुखुम्बुमा कांग्रेसभित्रकै अन्तरविरोध बलबहादुर केसीका लागि प्रमुख चुनौती बनेको छ । 

सोलुखुम्बु कांग्रेसमा निरन्तर एउटै व्यक्तिले राजनीतिक लाभ लिइरहेको भनेर असन्तुष्टि छ । उम्मेदवार सिफारिसकै बेला असन्तुष्टि व्यापकरूपमा प्रस्तुत भएको थियो । कांग्रेसमा बलबहादुर केसी शेखर कोइराला खेमामा छन् । सोलुखुम्बु कांग्रेसका सभापति भने केन्द्रीय सभापति शेरबहादुर देउवा निकटका नाम्गेल जाङ्बु शेर्पा छन् । सोलुखुम्बु कांग्रेसमा देउवा पक्ष हाबी छ । 

सोलुखुम्बुबाट कांग्रेसले केन्द्रीय सदस्य आङ्गेलु शेर्पाको नाम प्रतिनिधिसभा सदस्यको उम्मेदवारको रूपमा सिफारिस गरेको थियो । त्यसबेला बलबहादुर केसी बिरामी भएर उपचारका लागि काठमाडौं आएका थिए तर केसीले शेर्पालाई उम्मेदवार हुन नदिएर प्रतिनिधिसभा सदस्य उम्मेदवारको टिकट आफैंले लिएर गए ।

केसीले सातौंपटक चुनावको टिकट लिएपछि सोलुखुम्बु कांग्रेसको संस्थापन पक्ष केसीसँग असन्तुष्ट छ । उनीहरू अहिलेसम्म खुलेर चुनावी प्रचारमा हिँडेका छैनन् ।

सोलु–दुधकुण्ड नगरपालिकाका मेयर समेत रहेका सोलु कांग्रेसका सभापति नाम्गेल जाङ्बु शेर्पा उम्मेदवारको विषयलाई लिएर पार्टीभित्र अन्तरविरोध रहेको तर त्यसलाई चुनावको बेला नउठाउने बताउँछन् ।

‘एउटै व्यक्तिले ७ पटकसम्म चुनावको टिकट पाउँदा अरू नेता अवसरबाट वञ्चित भए भन्ने असन्तुष्टि पार्टीभित्र छ । त्यही भएर हामीले नयाँ व्यक्तिको नाम उम्मेदवारको रूपमा सिफारिस गरेर पठाएका थियौं । हाम्रो सिफारिसलाई केन्द्रले मान्यता दिएन । अब केन्द्रले उम्मेदवार तय गरेर पठाएको व्यक्ति पार्टीको उम्मेदवार हो । अहिले हामी पार्टीको उम्मेदवारलाई जिताउन लाग्छौं र चुनावपछि हाम्रा असन्तुष्टिका बारेमा छलफल गर्छौं,’ शेर्पाले भने ।

सोलुखुम्बुमा चुनाव जित्नका लागि माओवादी केन्द्रको मतको खासै अपेक्षा नगरेको उनले बताए ।

‘सोलुखुम्बुमा माओवादी केन्द्र कमजोर छ । एउटा स्थानीय तहको प्रमुख मात्रै माओवादी केन्द्रले जितेको छ । गठबन्धनमा भएपछि केही मत त थप होला तर कांग्रेस आफ्नै मतको भरमा चुनाव लड्ने हो, माओवादी केन्द्रको मतमा धेरै भर परेका छैनौं,’ शेर्पा भन्छन् । हालसम्म सोलुखुम्बुमा अघिल्ला चुनावहरूमा जस्तो चुनावी माहोल नबनिसकेकाले कुन उम्मेदवारको कस्तो अवस्था छ भन्ने आकलन गर्न अहिल्यै नसकिने शेर्पा बताउँछन् ।

‘उम्मेदवारले अगुवा कार्यकर्तासँग भेट्ने र छलफल गर्ने कार्यक्रम चलिरहेको छ । चुनावी माहोल बनिसकेको छैन । अब बिस्तारै चुनावी माहोल तात्दै जाला,’ उनी भन्छन् ।

चुनावी प्रचारमा व्यस्त रहेका कांग्रेसका उम्मेदवार केसीले सोलुखुम्बुका जनताले आफूलाई ‘विकास बहादुर’को रूपमा चिनेकाले आगामी चुनावमा पनि आफूलाई नै विजयी गराउने बताउँदै आएका छन् । 

हुन त केसीले २०७४ सालमा चुनाव हारेपछि आफूले अब कहिल्यै चुनाव नलड्ने घोषणा गरेका थिए । आफू पार्टी शुद्धीकरणमा लाग्ने उनले बताएका थिए ।

सोलुमा गठबन्धनमा रहेको माओवादी केन्द्र र कांग्रेसको सम्बन्ध तिक्ततापूर्ण छ । २०६४ सालको चुनावमा सिसाखोलामा माओवादी र कांग्रेसका कार्यकर्ताबीच भएको झडपमा माओवादीका गजेन्द्र भुजेलको ज्यान गएको थियो । त्यसेबला माओवादीको कुटाइबाट केसी आफैं घाइते भएका थिए । त्यसपछि चुनाव प्रचार नै छाडेर हेलिकप्टर चार्टर्ड गरी उनी काठमाडौं आएका थिए । 

त्यस्तो झडप २०७० सालको चुनावमा पनि दोहोरियो । त्यसबेला चुनाव प्रचारकै क्रममा देउसामा कांग्रेस कार्यकर्ताको आक्रमणबाट माओवादीकी रश्मी राईको ज्यान गयो । 

गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा पनि कांग्रेस र माओवादी कार्यकर्ताबीचको झडप रोकिएन । त्यसबेला सोताङ गाउँपालिकामा माओवादी कार्यकर्ता सुदीप राईको ज्यान गयो । 

सोताङ घटनापछि कर्तव्य ज्यान मुद्दामा कांग्रेसका कार्यकर्ता थुनामा छन् । कांग्रेसको सोताङ गाउँपालिका कार्यसमितिले आफ्ना कार्यकर्ताको रिहाइको माग गरेको छ । थुनामा रहेका कार्यकर्ता रिहाइ नहुँदासम्म कुनै चुनावी कार्यक्रममा सहभागी नहुने र भोट नहाल्ने भनेर सोताङ कांग्रेसले विज्ञप्ति निकालेको छ ।

अर्कोतर्फ माओवादी केन्द्रमा पनि टिकटकै विषयलाई लिएर विवाद छ । सत्तारूढ गठबन्धनमा सिट बाँडफाँटका लागि बनाएको मापदण्डअनुसार सोलुखुम्बुको टिकट माओवादी केन्द्रले पाउनुपर्ने थियो । हेमकुमार राई ‘सुरवीर’ फेरि पनि प्रतिनिधि सदस्यको उम्मेदवार बन्ने तयारीमा थिए तर एकाएक गठबन्धनमा सोलुखुम्बु कांग्रेसलाई दिने सहमति बन्यो ।

सोलुखुम्बुको माओवादी केन्द्रमा भने जिल्ला नेतृत्वले कांग्रेसका उम्मेदवारसँगको साँठगाँठमा टिकटको दाबी छाडेर भन्दै विवाद चर्किएको छ । सोही कारण सोलुको माओवादी केन्द्र २ खेमामा विभाजित छ । माओवादीको जिल्ला नेतृत्व गठबन्धनलाई जिताउने पक्षमा छ भने असन्तुष्ट पक्ष सहयोग नगर्ने मूडमा छ । मतदानको समयमा माओवादी केन्द्रको असन्तुष्टि कुन रूपमा प्रस्तुत हुन्छ भन्ने कुराले पनि सोलुमा एमाले र कांग्रेसका उम्मेदवारको जीतहार निर्क्यौल गर्छ ।

नेकपा एमालेका उम्मेदवार मानवीर राई भने सोलुखुम्बुमा आफू एमालेबाट उम्मेदवार भए पनि सोलुखुम्बुका लागि साझा व्यक्तित्व भएकाले चुनावी जित्ने निश्चित रहेको दाबी गर्छन् । ‘सोलुखुम्बुमा मेरो साझा उम्मेदवारी जस्तै हो । कांग्रेस, माओवादी र नेकपा एसले पनि मलाई नै भोट हाल्छन् । उहाँहरूको मतले जितेर सोलुखुम्बुलाई अभिभावकीय जिम्मेवारी दिने गरी चुनावी तयारी गरिरहेको छु,’ एमाले उम्मेदवार राईले भने । 

यसअघि चुनाव जितेका उम्मेदवारले सोलुखुम्बुको विकास र समृद्धिमा योगदान गर्न नसकेकाले मतदाताले विकल्प खोजेको र आफू उपयुक्त विकल्प भएको राईको दाबी छ ।

‘मतदाताले मेरो उम्मेदवारीलाई सहर्ष स्वीकारेका छन् । सोलुखुम्बुमा अहिलेसम्म मैले गरेको योगदान सबैसामु छर्लङ्ग छ । सोलुखुम्बुका जनता मेरै जीतको पक्षमा छन्,’ उनी भन्छन् ।