पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेपालमै बस्ने योजना बनेपनि के गर्ने टुंगो भने लामो समयसम्म गरेनन् । जागिरे हुने सोच थिएन । केही न केही उपाय लगाउने योजना भने थियो । ‘के न केही’ गर्ने हुटहुटीलाई ठेगाना दिनु थियो । जसको बाटो भेटेकै थिएनन् अशोकले । १२ कक्षापछि थप अध्ययनका लागि काठमाडौं पुगे । नयाँ माहोलले आफैँलाई बुझ्ने मौका पाए । केही गर्ने हुटहुटी बोकेका उनले आफू उद्यमशीलताका लागि नै जन्मिएको ठहर गरे ।

‘काठमाडौं गइसकेपछि मैले पढ्ने वातावरण भेट्टाए । इभेन्टहरूमा अरुका कुरा सुनिरहँदा केही न केही त गर्नैपर्ने रहेछ हुटहुटी ममा थियो,’ अशोकले पुराना दिन सम्झिए । 

भर्खर १९ वर्ष टेकेका युवा अशोकलाई व्यवसाय शुरू गर्ने रहर जाग्यो । तर व्यवसायको बाटो देखाउने कोही थिएन । परिवारसँग लगानीका लागि रकम मागे । अनि शुरू गरे ‘क्विज जक्सन’ साइट । सन् २०१३ (विसं २०६७–७०) देखि शुरू भएको हो अशोकको व्यावसायिक यात्रा । जसमा ठक्कर अनेक आए । तर अन्नतः असफलता छिचोल्दै सफलतातिर लम्किए । 

सन् २०१३ मा ‘क्विज जक्सन’ वेबसाइट शुरू गर्दाको लगानी ४५ रुपैयाँ हजार लाग्यो । सामान्य ज्ञानको प्रश्न सोध्ने, विजेतालाई पुरस्कार दिने, काम यस्तै थियो । ‘४५ हजारमा बनाएको साइट के नै राम्रो हुन्थ्यो । साइटमा समस्या आउन थाल्यो । त्यसमा पनि एक्लैले काम गर्नुपर्ने । पढाइ र कामलाई एकैसाथ एक्लै लैजान गाह्रो भयो । ९ महिनामा बन्द भयो,’ अशोकले सम्झिए ।

एउटा असफलता भोग्दैमा अशोकले हरेश खाएनन् । व्यवसाय सञ्चालन गर्ने हुटहुटी उस्तै रह्यो । त्यसपछि डोको बिट्स शुरू गरे । एमोजन, नेटफिल्कस प्लेटफर्मजस्तै । क्विज जक्सन शुरू गर्दा उनले बुझिसकेका थिए– एक्लै व्यवसाय गर्न गाह्रो छ । यसर्थ उनी व्यवसाय गर्ने सहयात्री खोज्दै थिए । पोखराबाट काठमाडौं पढ्न पुगेका एकजना साथीलाई भेटे । अनि व्यवसायको हात बढाएर शुरू गरे चार लाख रुपैयाँको लगानीमा डोको बिट्स । त्यो त्यो बेला अशोकलाई व्यवसाय सञ्चालन गर्नका लागि दर्ता गर्नुपर्छ भन्नेसम्म थाहा थिएन । दोस्रो प्रयासमा डोको बिट्सलाई दर्ता गरेर चलाए । ओटीटी कन्सेप्टको प्लेटफर्म थियो डोको बिट्स । योजना राम्रो । तर, त्यो दोस्रो स्टार्टअप पनि असफल बन्यो 

‘डोको बिट्स समयभन्दा अगाडि आयो । सन् २०१५ मा हामीसँग इन्टरनेटको धेरै एक्सेस थिएन । युट्युबमा रोकी–रोकी मुभी हेर्ने बेलामा तीन–चार घण्टाको मुभी हेर्न हामीलाई राम्रो इन्टरनेट चाहिन्थ्यो,’ व्यवसाय असफलताको एउटा कारण सुनाउँदै अशोक थप्छन्, ‘मार्केटमा लन्च गरेर काम सुधार्दै लैजानुपर्ने थियो । तर हामीले भित्रभित्रै काम गर्यो । यो गल्ती थियो ।’

यसका बीच एप्स बनाउने लगायतका प्राविधिक काम भइरहेको थियो । संस्थाहरूसँग छलफल र बैठक भइरहेकै थियो । अशोकले सबैबाट सकारात्मक प्रतिक्रिया पनि पाइरहेका थिए । नेपाल टेलिकमले समन्वय गर्न खोजेको थियो । त्यही बीच भूकम्पको सामना गर्नुपर्यो । भूकम्पले उनको सपना भत्काइदियो । नेपाल टेलिकम लगायतका अन्य लगानीकर्ता सबै पछाडि हटे । व्यावसायिक साथीले व्यक्तिगत कारण देखाउँदै हात निकाले । उनी फेरि एक्लै बने । यसबारे उनी भन्छन्, ‘इनर्जीमा ब्रेक लागेजस्तो भयो ।’

यो व्यवसायबाट अशोकको अपेक्षा धेरै थियो । समयअनुसार त्यतिबेला सबैको ‘नो’ प्रतिक्रिया ठीकै लाग्यो त्यतिबेला उनलाई । आफूले डेढ वर्ष समय खर्चिएपछि सबै पछाडि हट्दा उनलाई नराम्रो लाग्नु स्वभाविकै थियो । यसबाट दुःखी भए पनि अन्ततः अनुभव भने संगालेको भन्दै चित्त बुझाए । तितामिठा याद बोकेर हौसलाका साथ हिँडिरहे । कतै अविश्वासको नजरले हेरिए । कतै विश्वास गरेर परिवारले धपधपाइरहे। आफूहरू कम उमेरका भएकाले पनि धेरैले नपत्याएको अशोकको अनुभव छ ।

‘पहिलो पटक बोर्डसँग मिटिङ गर्न जाँदा हामी २१–२२ वर्षका मात्र थियौँ । प्रोजेक्टर मिलाउँदै थियौँ, एक जनाले आएर सरहरू आउँदै हुनुहुन्छ ? भनेर सोधे । उनलाई हामी ने सर (कम्पनीका संस्थापक)हरू हौँ भन्ने लागेन । हामी दुईजना नै संस्थापक हौँ भन्दा पनि उनले नजरले हेरेका थिए । त्यो प्रश्न र अनुहार अझै याद छ,’ उनले भने, ‘सानो उमेरले पनि व्यवसायको स्थापनामा असर चाहिँ पर्ने रहेछ ।’  

डोको बिट्स बन्द भएपनि अशोकको अर्को व्यवसाय थियो । डोको बिट्स चलाइरहँदा कमलपोखरीमा गल्र्स होस्टेल सञ्चालनमा ल्याएका थिए उनले । लगानी लगाएको पहिलो महिनाबाट नै आम्दानी हुन थालेको थियो । यसले गर्दा कलेज पढ्दै गरेको ठिटोसँग विद्यार्थीहरूको सम्पर्क बढ्यो । त्यो नौ महिना राम्रै चलेको थियो । तर यसमा पनि भूकम्पको मार पर्यो । भाडा बढ्यो । अग्लो भवनमा विद्यार्थी बस्न डराए । यसपछि अशोकले व्यवसाय नै छोडिदिए । 

होस्टेल छोडेपछि अशोकले केही समय स्पोर्ट्स म्यागेजिन पनि निकाले । त्यो पनि बन्द भयो । यो बेलासम्म उनका तीन प्रयास असफल भइसकेका थिए । तर, केही न केही सिकिरहेका पनि थिए उनी । ‘सबैभन्दा बढी त उनले डोको बिट्सबाट सिके । 

‘सबैभन्दा मैले धेरै सिकेको डोको बिट्सबाट हो । लर्निङ एकदमै धेरै थियो । बोर्ड मिटिङ गर्नका लागि नेपाल टेलिकमको बोर्ड हेडसँग गएर बस्थ्यौँ,’ अशोकले पुरानो याद ताजा गरे, ‘यो पनि हामीजस्ता कम उमेरका युवाका लागि फाइदाकै विषय भयो । कम्युनिकेसन स्किल र नेटवर्किङ ग्रो भयो ।’

अशोकले कर्म गर्ने कुरामा निरन्तरता दिइरहे । अर्कोतिर प्रयासहरू पनि असफल बनिरहे । तर सबै स्टार्टअपले उनलाई केही न केही भने सिकायो । असफल भएपनि उनले हार मानेनन् । केही गर्नैपर्छ भन्ने सोचले उनको मनमा घर बनाइसकेको थियो । केक सपको आइडिया फुराए । तर, फरक तरिकाले गर्ने गरी । मुख्यतः केक डेलिभरी गर्ने मिडिएटरका रुपमा । उनले कुनै केक सपबाट ल्याएको केक डेलिभरी दिने सुविधा सिर्जना गरे । शुरूवाती दिनमा केक डेलिभरी गर्न उनी आफैँपनि पुगेका छन् । काठमाडौंमा काम गरिरहँदा स्नातक तह सकियो । पोखरा फर्किए । पोखरा फर्किएर पनि उनले केही महिना केक डेलिभरी गरे । उनकै भाषामा भन्दा उनले मार्केट बुझे तर किचनबारे आइडिया भएन । केक कहिले मिठो हुने त कहिले नमिठो । यसले गर्दा त्यहाँ बाट पाउने केक मिठो हुँदैन भनेर नेगेटिभ इमेज नै बसिसकेको थियो । यसअघिका चारवटा स्टार्टअप असफल भइसकेको थियो । पाँचौँ प्रयासमा ‘नमिठो’को छाप पर्‍यो । 

‘पिउरो’को शुरूवात 

पाँच पटक हन्डर खाए पनि अशोकलाई व्यवसाय शुरू गर्ने इच्छाले छोडेको थिएन । हरेक व्यवसाय असफलपछि पनि उनी नयाँ प्रयास जारी गरिरहन्थे । केक डेलिभरी लिनका लागि न्युरोडको एउटा केक सप थियो । झरी परेको एकदिन उनी कारमा केक सप पुगे । त्यहाँ पुगेपछि आफू गलत प्रयासमा रहेछु भन्ने लाग्यो । 

‘म कार लिएर केक सप पुगेँ । यो देखेर पसलेले सोधे– कार लिएर डेलिभरी गर्दा तपाईँलाई फाइदा हुन्छ ? १०० रुपैयाँ मार्जिन हुन्छ, त्यो त तेलमै जान्छ । के गरिराख्नु भएको छ ? उनले यसो भनेपछि म त गलत ट्र्याकमा पो गएको छु, भन्ने लाग्यो,’ उनले सुनाए ।

व्यवसाय गर्ने इच्छाले भौतारिरहेका अशोकलाई कसैले सुझाव दिएपछि शुरू भएको हो ‘पिउरो’ । उनको परिवारले पोखरामा ज्ञान बोरिङ सञ्चालन गर्दै आएका थिए । कसैले उनलाई प्रशोधित पानी बजारमा लैजान सुझाए । त्यसपछि विसं २०७६ सालमा जन्मिएको हो पिउरो । यसको जन्म पोखरामा नै भएको हो । 

काठमाडौंमा यसअघि पाँचवटा स्टाटअप गरेका अशोकलाई ‘पिउरो’बाट पनि एक स्तरको सिकाइ भयो । अब भने व्यवसायका लागि के आवश्यक छ भन्ने उनले बुझिसकेका थिए । उनले असफल व्यवसायबाट सिकेको एउटै पाठ थियो– अँध्यारोमा ढुंगा हान्ने जसरी काम गर्नु हुन्न । उनले पोखराको बजारबारे एक वर्ष रिसर्च गरे । तब मात्र नयाँ व्यवसाय गरेका हुन्– पानीलाई प्रशोधन गरेर पिउरो । जो सफल छ अहिले । जसमा उनले परिवारको साथ पनि जहिल्यै पाए । त्यसमा उनले जोश भरे ।

‘त्यो छुट्टै जोश थियो । पहिलेका का मभने जोशमा होश गुमाएर गरेको थिएँ भन्ने अहिले लाग्छ । होश भइदिएको भए धेरै काम त गर्दापनि गर्थिनँ थिए होला । यसर्थ लाग्छ– ती जोशैजोशमा गरेका कामहरू थिए,’ धेरै असफलतापछि सफलता पाएकोबारे मजाक शैलीमा उनले सुनाए, ‘साथीहरू जिस्काउँथे– पहिलाको त सकियो होला क्यारे ! आजभोलि के छ ?’

त्यो मजाकको अहिले एउटै उत्तर ‘पिउरो’ भएको छ । पोखरेली पानीको ब्रान्ड पिउरो अहिले राजधानी काठमाडौंसम्म पुगेको छ । ‘कति मायाले त कतिले मन दुःखाउने तरिकाले जिस्काए । मन दुःखाउने साथीभाइका लागि पिउरो नै उत्तर हो । तर माया गरेर जिस्काउने साथीहरूको सपोर्ट अझै पनि मलाई छ,’ अलि गम्भीर हुँदै उनी थप्छन् । 

हुन पनि अशोकको व्यावसायिक जीवन त्यस्तै गम्भीर नै भयो । १९ वर्षको कलिलो उमेरमै व्यवसायमा हात हाले । बारम्बार असफल बने । परिवारले साथ नछोड्दा अहिले सफल छन् ।

‘कहिले के गरेँ, कहिले के, व्यवसाय शुरू गर्थे चलाउन नसेकेर बन्द गर्नुपथ्र्यो । अहिले लाग्छ– त्यो व्यापार गर्नलाई मैले त्यो बेला तरिका जानिनँ भन्ने लाग्छ । जति असफल भएपनि परिवारको साथ निरन्तर रह्यो । यसबाट खुसी छु,’ पुराना कुरा उनी स्मरण गर्छन् ।

अशोकले २६ वर्षको हुँदा शुरू गरेका हुन् पिउरोको व्यापार । व्यवसाय शुरू गरेको तीन महिनामा नै कोरोनाका कारण बन्दाबन्दी (लकडाउन) भयो । अघिल्ला अनुभवबाट हरेक परिस्थिति सामना गर्न तयार थिए अशोक । कोरोना कसैले नसोचेको विषय थियो । उनी कसरी तयार हुने ! यसमा उनको सुझबुझ काम लाग्यो । पिउरोलाई बजारमा लैजान सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरे । सामाजिक सञ्जालमा विज्ञापन गरे । एक वर्षमा प्राप्त गर्ने लक्ष्य आठ महिनामा पूरा भयो । जसको आशा उनी आफँैले गरेका थिएनन् । 

‘यति छिटो यति माथि आउँछु मैले कहिल्यै सोचेको थिएन । मलाई पहिला स्टार्टअप गर्दा अपेक्षा धेरै हुन्थ्यो । पिउरो शुरू गर्दा भने मैले कम अपेक्षा राखेको थिएँ । एक वर्षमा राखेको अपेक्षा ६–७ महिनामै पूरा भयो,’ उनले भने ।  

अहिले पिउरोको ३४ प्रतिशत बजार लिएको दाबी अशोकको छ । यद्यपि, पिउरोको बजार कास्की र काठमाडौंमा सीमित छ । कहिलेकाहीँ तराईसम्म पनि पुग्छ । कतै टाढा पिउरोको बोत्तल देख्दा अशोकको फोनमा पिउरो बोतलको फोटो पठाइएको घण्टी बज्छ । पिउरो नाम आफैँमा अनौठो छ । उनलाई पिउरोको शुरूवात गर्नुअघि नै लागेको थियो– ब्रान्ड नाम अनुपम हुनुपर्छ । 

नजिकका उनका एक मित्रले सुझाए– पाण्डेलाई पाण्डु भनेजस्तै पिओरलाई पिउरो ।

अशोकलाई पनि यो नाम गज्जब लाग्यो । प्रशोधित पानीको ब्रान्ड नाम पिउरो दिएर बजारमा लैजाने योजना अघि सर्यो । पिउरोलाई अझै ब्रान्ड बनाउने योजनामा छन् उनी । व्यवसाय शुरू गर्दा कलिलै रहेका अशोक अहिले ३० वर्षको हाराहारीका परिपक्क युवा भएका छन् । अब उनी योजना बुन्ने तहमा पुगेका छन् । पिउरोको कारखाना काठमाडौंमा खोल्ने योजनामा छन् उनी । सरकारले साथ दिएको खण्डमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली बजारको पानीको स्वादले स्थान पाउने आशा उनको छ । त्यो त उनले अहिले पोखरामा ‘पिउरो’सँग जोडेर परिचय नै बनाएका छन् । बारबारको प्रयासपछि पाएको सफलतालाई प्रिभिलेज मान्छन् उनी । 

‘पिउराले दिएको सफलतालाई म प्रिभिलेज मान्छु । हिजो सफल हुन वा धनी बन्न जग्गा–जमिन चाहिन्थ्यो भने अहिले इनोभेटिभ आइडिया आवश्यक छ । तर यस्तो सफलताका लागि परिवारको नैतिक समर्थन भने चाहिने रहेछ,’ उनी कुरा सिध्याउँछन् ।