मोरङ (सुन्दरहरैचा), ११ मंसिर — अमर लिम्बू उमेरले ४६ वर्ष पुगे । मोरङको  सुन्दरहरैचा – ६ का लिम्बूले चारपटक चुनावमा भोट पनि हालेका छन् । तर यसपटकको चुनावमा भोट हाल्न  भने धेरै असहज भएको लिम्बू बताँउछन् । 

‘अरूबेला चुनावमा एउटा वा दुईटा कागजमा छाप लगाउँदा मिल्थ्यो, अहिले चारवटा छ भन्छन्’, सांकेतिक भाषा सहायकको सहायताले बोलेका लिम्बूले भने, ‘अब चुनावमा चारवटामा कता कता भोट हाल्ने, कुनमा हाल्ने केही थाहा छैन ।’ 

अमर लिम्बू जस्तै दुखेसो छ मोरङकै २१ वर्षीय निश्चल श्रेष्ठको । मधुमल्ला मोरङका बासिन्दा श्रेष्ठले स्थानीय चुनावमा भोट हालेपछि पहिलोपटक चुनावमा भोट हाल्दैछन् । स्थानीय चुनावमा हालेको भन्दा फरक तरिकाले मत हाल्नुपर्ने सुनेका श्रेष्ठलाई कसरी कुन कुन तरिकाले भोट हाल्ने केही पनि थाहा छैन । 

‘कुनै पनि टीभी र पत्रिकामा सांकेतिक भाषामा भोट हाल्ने सिकाएको छैन’, मोरङको सुन्दरहरैचास्थित गोकुलम रिसोर्टमा वेटर जागिरसमेत गर्दै आएका श्रेष्ठले सांकेतिक भाषा सहायकको साथमा बोल्दै भने, ‘राम्रोसँग टीभीमा र पत्रिकामा सांकेतिक भाषामा भोट हाल्न सिकाएमा सबै थाहा हुन्छ ।’ 

अमर र निश्चल त साक्षर भएपनि चारवटा मतपत्रमा भोट हाल्नुपर्नेमा असहज मानिरहेका छन् । अझ हरियो, कालो र रातो तीन रंगका चार मतपत्र हुने हुनाले झनै असहज भएको उनीहरूको भनाइ छ । 

धेरै नपढेका र साक्षरसम्म नभएका बहिरा मतदाताहरूलाई यो चुनावी मतदान प्रक्रिया नै जानकार नहुने बताउँदै अमर भन्छन्, ‘फेसबूकमा पनि मतदान गर्ने तरिकाको सांकेतिक भिडियोको मतदाता शिक्षा दिएभने राम्रो हुन्छ ।’ 

निश्चल त बहिरा मतदातालाई भोट दिन र सही उम्मेदवार छान्न अर्को उपाय सुझाउँछन् । हरेक दिन टीभीमा वा कुनै अनलाइनमा सांकेतिक भाषामा चुनावी जानकारीहरू दिएमा आफूहरूलाई सहज हुने श्रेष्ठको तर्क छ । 

निर्वाचन आयोगले बनाएको मतदाता शिक्षा र चुनावी भिडियोहरूमा कतै पनि सांकेतिक भाषाको प्रयोग भएको छैन । साक्षरहरूले अक्षर पढेपनि पूर्ण जानकारी भने प्राप्त नगर्ने स्वयं बहिरा मतदाता बताउँछन् । 

२०६८ सालको जनगणनाअनुसार, नेपालको कुल जनसंख्याको २ प्रतिशत अर्थात् ५ लाख १३ हजार ३ सय २१ जनसंख्या अपांगता भएका छन् । अपांगता भएकाहरूमध्ये ठूलो हिस्सा बहिरा रहेको बताइन्छ ।