सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्ला बझाङस्थित सैपाल हिमालको फेदको गाउँ धलनका उब्जन बोहरा बिक्रीका लागि भेंडा/च्यांग्रा लैजाँदै गर्दा कैलालीको अत्तरियामा भेटिए । व्यावसायिक रूपले भेडा/च्यांग्रा पालन गर्दै आएको साइपाल गाउँपालिका–१ धलनका बोहरा यस वर्ष दशैंमा लागि बिक्री गर्न ११२ वटा भेडा/च्यांग्रा लिएर पोखरा हिँडेका छन् ।

बझाङ सदरमुकाम चैनपुरसम्म पुग्न २ दिन पैदल हिँडेर आएका बोहराले पोखरामा सैपालको भेडा/च्यांग्राको व्यापार लामो समयदेखि रहेको बताए ।

‘हाम्रो सुदूरपश्चिममा दशैं तिहारजस्ता चाडपर्वमा खसीको मासुलाई बढी महत्त्व दिन्छन्,’ बोहराले भने, ‘भेडा/च्यांग्रामो माग पोखरा र काठमाडौंलगायत शहरमा बढी हुन्छ ।’ विगत ४ वर्षदेखि चाडपर्वका बेला भेडा/च्यांग्रा खरिद बिक्रीमा सक्रिय उनले ७ दिनको यात्रापछि पोखरा पुग्ने गरेको बताए ।

‘बाटोमा चराउँदै लैजाँदा ७ दिनमा भेडा/च्यांग्रा पोखरा पुर्‍याउँछौं,’ उनले भने, ‘सुदूरपश्चिममा यसको माग छैन ।’ सैपालका स्थानीय अधिकांशले भेडा/च्यांग्रा पालनलाई मुख्य व्यवसाय बनाउँदै आएका छन् । २ दिनअघि मात्रै ६ ट्रक भेडा/च्यांग्रा पोखराका लागि यहाँबाट हिँडेका छन् ।

कोरोना भाइरस महामारीका बेला भेडा/च्यांग्रा व्यापार समेत प्रभावित हुने अवस्थामा पुगेको बोहराको भनाइ छ । ‘सैपालमा च्यांग्राको ओजन हेरेर १९ हजारदेखि २७ हजारसम्म खरिद गरेर ल्याएको छु,’ उनले भने, ‘यो व्यापारमा कहिले नाफा त कहिले घाटा पनि हुन्छ ।’ उनले पूरै गाउँपालिकाभरका किसान लामो समयदेखि च्यांग्रा पालन गर्दै आएको बताए ।

स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधि आइसकेपछि सैपालमा विकासका योजना अघि बढिरहेका छन् । स्थानीय सरकार आइसकेपछि सडक पुर्वाभारसित सैपाल जोडिने क्रममा रहेको उनको भनाइ छ । चीनको उरै नाका नजिक पर्ने सैपाल गाउँपालिकाका किसान भेडा/च्यांग्रा चराउन चीनको भूमिसम्म जाने गरेको बोहराको भनाइ छ ।

‘चीनको सीमा क्षेत्रका गाउँका चिनियाँ पनि गाईवस्तु चराउन हाम्रोमा आउँछन्,’ उनले भने, ‘हिमालमा भेडा/च्यांग्रा पालन गर्न सहज भने छैन ।’ सैपालमा गहुँ, जौ र आलु फल्ने गरेको छ । स्थानीय बढीजसो भेडा/च्यांग्रा बिक्री गरेर परिवारको खर्च चलाउने गरेका छन् ।

‘दशैंमा पोखरासितको च्यांग्रा व्यापारले हाम्रो वर्षभरिको खर्च चल्छ,’ उनले भने, ‘पोखराबाट पनि दशैंमा च्यांग्रा माग गर्दै धेरै फोन आउँछन् ।’ बझाङबाट पोखरा पुर्‍याएबापत प्रतिट्रक ७० देखि ८० हजार ढुवानी खर्च लाग्ने गरेको छ ।

साइपाल गाउँपालिकाका अध्यक्ष राजेन्द्रबहादुर धामीले सैपालका किसानले वार्षिक डेढदेखि २ करोडको भेडा/च्यांग्राको व्यापार गर्ने गरेको बताए । ‘पहिले स्थानीयस्तरमै भेडा खाद्यान्न ढुवानीमा बढी प्रयोग गरिन्थ्यो,’ अध्यक्ष धामीले भने, ‘गाउँपालिकाका ५० प्रतिशतले भेडा/च्यांग्रा पालनमा लागेका छन् ।’ ५ वडा रहेको साइपाल गाउँपालिकाको जनसंख्या ३ हजार रहेको छ ।

विगतमा भेडा/च्यांग्राको व्यापार सन्तोषजनक नरहे पनि २०७३ सालयता भने पोखरा र काठमाडौं बिक्रीका लागि लैजान थालिएको अध्यक्ष धामीको भनाइ छ । उनले भेडा/च्यांग्रा पालनमा सक्रिय किसानलाई संघ र प्रदेश सरकारबाट अनुदान दिने विषयमा कुराकानी भइरहेको बताए ।

‘यहाँ स्थानीयले जडीबुटीको व्यापार पनि छिमेकी मुलुक चीनसित गर्दै आएका छन्,’ उनले भने, ‘चैनपुरबाट यहाँ पुग्न हिँडेर २ देखि ३ दिन लाग्छ ।’