पुस २५, २०८०
आफूलाई ‘लिटिल बुद्ध’ भनेर दाबी गर्ने रामबहादुर बम्जन पक्राउ परेपछि उनीबारे नयाँ–नयाँ तथ्य सार्वजनिक भइरहेका छन् । प्रहरीले उनलाई मंगलबार साँझ ७ बजे काठमाडौंको बूढानीलकण्ठस्थित निवास...
महोत्तरीका १० नगरपालिकामध्ये आठ र पाँच गाउँपालिकामध्ये तीनले आ–आफ्ना तहको गाउँ–नगरसभा सम्पन्न गरेका छन् । भव्य समारोहबीच सम्पन्न भएका यी कार्यक्रमबाट ‘हामीले के पायौँ ?’ भन्ने जिल्लाका आम किसानको चासो छ ।
“अहिले व्यस्त खेतीको बेला छ, हामी मल नपाएर भौँतारिएका छौँ”, बर्दिबास नगरपालिका–९ पशुपतिनगरका किसान महेन्द्र महतो प्रश्न गर्दै भन्छन्, “के हाम्रो नगरपालिकाले नगरसभाबाट मल सहजै किन्न पाउने केही व्यवस्था गरेको सुन्नुभयो ?” बर्दिबासमात्र नभएर जिल्लाभरिकै आम किसानको मल चासो छ ।
जिल्लाका बर्दिबास, गौशाला, औरही, रामगोपालपुर, मनराशिशवा, जलेश्वर, बलवा र मटिहानी नगरपालिकाले तामझामबीच भर्खरै नगरसभा सम्पन्न गरेका छन् । त्यसैगरी पिपरा, एकडारा र सम्सी गाउँपालिकाको पनि गाउँसभा सम्पन्न भएको छ । “के यी गाउँ–नगरसभामा हाम्रो मलबारेको चासो कहीँ उल्लेख गरियो ?”, आम किसानको जिज्ञासा छ ।
जिल्लामा नगरपालिकाको सङ्ख्या १० भए पनि यहाँका अधिकांश बस्ती ग्रामीण परिवेशका छन् । आम जनताको घरगुजारा र आम्दानीको स्रोत खेतीपाती नै छ । “तर मुख्य व्यवसाय खेती भएको ठाउँमा न स्थायी सिँचाइका प्रबन्ध छन्, न ठिक समयमा मलखाद बीउविजन नै पाइन्छ”, जिल्लाको बलवा नगरपालिका–१० धमौरा बस्तीका ७५ वर्षीय हासिम कवारीले भने, “दुःख गरेर उब्जाइएको उत्पादनको सुनिश्चित बजार र भाउ केही छैन, अनि हामी कसरी उक्सनु ?”
खेतीपाती नै जीवनको मूल आधार भएको जिल्लामा यसले सुविधा पाउने गरी स्थानीय तहहरूले नीति नबनाएका आम गुनासो छ । “अधिकांश स्थानीय तहका नीति तथा कार्यक्रम अमूर्त छन्”, औरही–१ का बासिन्दा सरोज यादवले भने, “आम जनतालाई चासो नपर्ने कुराले नै नीति कार्यक्रम पुस्तिकाका पाना भरिएका हुन्छन् ।”
अमूक ठाउँ नै तोकेर कृषि सामग्री पाइने, बेचबिखनको व्यवस्था मिलाइने वा सर्वसाधारण किसानले नीति तथा कार्यक्रम र बजेट सुन्दा ‘ए, हाम्रा लागि त यो रहेछ नि’ भनेर तत्काल बुझ्न सक्ने गरी उल्लेख हुन नसकेको यादवको भनाइ छ । “मैले गाउँ–नगरसभा भएका स्थानीय तहमध्ये अधिकांशको नीति तथा कार्यक्रम र बजेट पढेँ, सबै लगभग एकै ढर्राका छन्”, यादवले भने, “धेरैजसोले पुरानै ढर्रा पछ्याउँदै ‘सडक, कुलो बनाइने छ, सुशासनको प्रत्याभूति गराइने छ’ उल्लेख गरेर बजेट स्वेच्छाचारी ढङ्गले खर्च गर्न पाउने गरी शब्दजाल बुनेकासम्म पनि कतिपय बौद्धिक जमातले अथ्र्याएका छन् ।”
अहिले ठिक धान रोपाइँका बेला किसानलाई मल यहाँ पाइन्छ भन्न नसकेपछि सर्वसाधारण किसानलाई नीति तथा कार्यक्रम र बजेट मन्तव्य ‘कागलाई बेल पाक्यो, हर्ष न बिस्मात’ भन्ने आहानजस्तै भएको भङ्गाहा–५ सीतापुरका बासिन्दा कृषिविज्ञ रामबहादुर भुजेलले बताए । कृषि क्षेत्रमा लामो सरकारी सेवामा रही सहसचिव पदबाट सेवा निवृत्त भएका भुजेलले मल, खाद, बीउबिजन र बजार व्यवस्थापनको पक्षमा अब स्थानीय तह जिम्मेवार नभएसम्म किसान उक्सन नसक्ने बताए । मलको कुरा आएपछि सङ्घीय सरकारका मन्त्रीले निधारको पसिना पुछ्दै ‘प्रयत्न गरिँदै छ’ भन्ने अवस्था अन्त्य गरी स्थानीय तहलाई यी विषयमा जिम्मेवार बनाउन आवश्यक कानुनी र अन्य उल्झन फुकाउनपर्ने भुजेलको सुझाव छ ।
किसानसँग सम्बन्धित विषय बजेट विनियोजनभन्दा समन्वयसँग बढी सम्बन्धित रहेका विज्ञहरूको मत छ । “किसानलाई त सुपथ मूल्यमा कृषि सामग्री किन्ने सुनिश्चित ठाउँ चाहिएको छ”, अर्का कृषिविज्ञ भङ्गाहा–६ सग्रामपुरका राजकिशोर यादवले भने, “यो बजेटभन्दा पनि समन्वयको कुरा हो, अब स्थानीय तहले सङ्घीय र प्रादेशिक सरकारसँग घनिभूत संवाद गरेर यो जिम्मेवारी लिनुपर्छ ।”
आमरूपमा कृषि व्यवस्थित नगरिएसम्म उत्पादन नबढ्ने र परनिर्भरता नहट्ने कुरा छर्लङ्ग हुँदाहुँदै यस दिशामा प्रभावकारी प्रयत्न जनप्रतिनिधिमूलक तह र निकायबाट नभएको आम गुनासो छ । बजेट बर्सेनिको विधिभन्दा पनि जनताको जीवनस्तरमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने ध्याउन्नको हुनपर्ने बुद्धिजीवी बताउँछन् । स्थानीय तहका प्रतिनिधिमा यो इच्छाशक्ति बढेमात्र जनताले छिटो फरक अनुभूति गर्ने अवस्था बन्नसक्ने जलेश्वर–६ का बासिन्दा पूर्वप्रशासक महेश्वर रायको ठम्याइ छ । रासस
आफूलाई ‘लिटिल बुद्ध’ भनेर दाबी गर्ने रामबहादुर बम्जन पक्राउ परेपछि उनीबारे नयाँ–नयाँ तथ्य सार्वजनिक भइरहेका छन् । प्रहरीले उनलाई मंगलबार साँझ ७ बजे काठमाडौंको बूढानीलकण्ठस्थित निवास...
उदयपुरमा २१ वर्षीया युवतीलाई बलात्कार गरेको आरोपमा एक जना पक्राउ परेका छन् । पक्राउ पर्नेमा लिम्चुङबुङ गाउँपालिका १ बाँस्बोटेका २५ वर्षीय टवीन्द्र राई रहेका छन् । उनलाई आइतवार दिउँसो पक्राउ गरिएको प्रहर...
बाराको कलैया उपमहानरपालिका–६ मदर्सा टोलमा रहेको बाल एकता इंग्लिस बोर्डिङ स्कूलका प्रिन्सिपल गुड्डु भनिने रुपेश स्वर्णकारको हत्याका मुख्य योजनाका सोही विद्यालयकी पूर्वशिक्षिका तथा लेखापाल राधा गुप्ता रहेको ख...
भैहवाबाट झण्डै २० किलोमिटर पश्चिममा छ रुपन्देहीको सियारी–५ मा बैदौली गाउँ । सोही गाउँकी ३३ वर्षीया सावित्रा खरेल खनाल आमा बन्ने खुसीको मुखैमा थिइन् । विवाह गरेको दुई वर्ष मात्रै पुग्नै लाग्दा सावित्रा आम...
नेपाली सेनाका कर्णेल कामेश्वर यादवको घरमा चोरी भएको छ । ललितपुर महानरपालिका–१८ भैँसेपाटीमा रहेको उनको घरबाट १९ लाख ४२ हजार ६ सय रुपैयाँसहित विभिन्न सामानहरू चोरी भएको जिल्ला प्रहरी परिसरका एसएस...
काठमाडौं उपत्यकामा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको छ । सोमवार अपरान्ह ४ बजेर ३३ मिनेटको समयमा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको हो । जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रविन्दु भएर अपराह्न ४ बजेर ३१ मिनेटमा ५ दशमलव ८ रे...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...