मुलुकको अर्थतन्त्रमा देखिएका समस्या र चुनौतीबीच पनि आर्थिक परिसूचकहरू सकारात्मक देखिएका छन् । 

बुधवार नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको देशको वर्तमान आर्थिक तथा वित्तीय स्थितिमा चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनामा प्रायः सबै सूचकहरू सकारात्मक देखिएका हुन् ।

पछिल्लो समय मुलुकको अर्थतन्त्र संकुचनमा गएर मन्दीतर्फ उन्मुख हुन लागेको विश्लेषण हुन थालेको छ । राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले सार्वजनिक गरेको मुलुकको आर्थिक वृद्धिदरको प्रक्षेपण २.१६ प्रतिशतमा सीमित हुने देखिएको छ तर सरकारले चालू आर्थिक वर्षमा ८ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि हुने लक्ष्य लिएको थियो ।

सरकारले लिएको ८ प्रतिशत आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य पछिल्लो समय उद्योग, निर्माण र व्यापार क्षेत्रमा देखिएको संकुचनले अर्थतन्त्र ऋणात्मक हुने अवस्था आएको देखिएको छ तर नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको मुलुकको वित्तीय परिसूचकहरू सकारात्मक रहेका छन् । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले मुलुकको अर्थतन्त्रमा नीतिगत व्यवस्था स्थिर र क्षेत्रगत सबलीकरण गर्नुपर्ने आवश्यकता देखिएको छ । 

चालू आर्थिक वर्षको शुरूआतमा बाह्य क्षेत्र, रेमिट्यान्समा समेत नकारात्मक भए पनि चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनामा अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्र निरन्तर रूपमा सुधार हुँदै गएको छ । गत फागुनको तुलनामा विदेशी विनिमय सञ्चिती २५ करोड अमेरिकी डलरले सुधार भएको छ । गत फागुनसम्म १० अर्ब ६९ करोड डलर सञ्चिती रहेकोमा चैत मसान्तमा १० अर्ब ९४ करोड पुगेको राष्ट्र बैंकले बताएको छ ।

चालू आर्थिक वर्ष २०७९/८० को ९ महिनामा विदेशी विनिमय सञ्चिति १७.९ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनामा विदेशी विनिमय सञ्चिती १४ खर्ब ३३ अर्ब ७३ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । गत असार मसान्तमा १२ खर्ब १५ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ थियो । आयात–निर्यात दुवै खुम्चिएको स्थितिमा रेमिट्यान्सका कारण विदेशी विनिमय सञ्चिती बढेको देखिन्छ ।

चालू आर्थिक वर्ष २०७९/८० को ९ महिनामा ९ खर्बभन्दा बढी विप्रेषण (रेमिट्यान्स) नेपालमा भित्रिएको छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार ९ महिनामा रेमिट्यान्स २४.२ प्रतिशतले बढेर ९ खर्ब ३ अर्ब ३९ करोड पुगेको छ । चैत महिनामा चालू आर्थिक वर्षकै सबभन्दा धेरै रेमिट्यान्स भित्रिएको छ । चैतमा मात्र १ खर्ब ९ अर्ब रूपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको हो । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा रेमिट्यान्स ० दशमलव २ प्रतिशतले घटेको थियो । अमेरिकी डलरमा रेमिट्यान्स १३.९ प्रतिशतले वृद्धि भई ६ अर्ब ९२ करोड पुगेको छ ।

अघिल्लो आर्थिक वर्षमा सोही अवधिमा रेमिट्यान्स १.८ प्रतिशतले घटेको थियो । राष्ट्र बैंकका अनुसार समीक्षा अवधिमा वैदेशिक रोजगारीका लागि अन्तिम श्रम स्वीकृति लिने नेपालीको संख्या ५१.५ प्रतिशतले बढेर ३ लाख ८७ हजार ८३९ पुगेको राष्ट्र बैंकले बताएको छ ।

वैदेशिक रोजगारीका लागि पुनः श्रम स्वीकृति लिने नेपालीको संख्या समीक्षा अवधिमा ५.५ प्रतिशतले वृद्धि भई २ लाख १७ हजार ९५९ पुगेको छ । अघिल्लो वर्ष सोही अवधिमा भने यस्तो संख्या १९९.९ प्रतिशतले बढेको थियो । यसरी वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्यामा वृद्धि भएसँगै रेमिट्यान्स पठाउने दरमा पनि वृद्धि भएको देखिन्छ ।

गत आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा रेमिटेन्स भित्रिने दर घट्दा र आयात बढ्दा मुलुकको विदेशी मुद्रा सञ्चितीमा समेत ह्रास आएको थियो । 

चालू आर्थिक वर्षको चैतमा वार्षिक विन्दुगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति ७.७६ प्रतिशत रहेको छ । यो गत वर्षको चैतको तुलनामा ०.३९ प्रतिशत विन्दु बढी हो । गत वर्ष चैतमा मुद्रास्फीति ७.२८ प्रतिशत थियो । समीक्षा महिनामा खाद्य तथा पेय पदार्थ समूहको मुद्रास्फीति ६.९३ प्रतिशत र गैरखाद्य तथा सेवा समूहको मुद्रास्फीति ८.४२ प्रतिशत छ ।

समीक्षा महिनामा खाद्य तथा पेय पदार्थ समूहअन्तर्गत रेस्टुरेन्ट तथा होटल उपसमूहको वार्षिक विन्दुगत मूल्य सूचकांक १४.६८ प्रतिशत, मरमसलाको १४.६७ प्रतिशत, खाद्य तथा खाद्यजन्य पदार्थको १३.७२ प्रतिशत, फलफूलको ११ प्रतिशत र सुर्तीजन्य पदार्थको १०.८३ प्रतिशतले बढेको छ ।

समीक्षा महिनामा काठमाडौं उपत्यकामा ८.५७ प्रतिशत, तराईमा ७.६८ प्रतिशत, पहाडमा ७.०१ प्रतिशत र हिमालमा ७.४७ प्रतिशत मुद्रास्फीति छ । सोही अवधिको चैत महिनामा यी क्षेत्रमा क्रमशः ६.२५ प्रतिशत, ७.६१ प्रतिशत, ७.७९ प्रतिशत र ८.२५ प्रतिशत मुद्रास्फीति थियो ।

चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनासम्ममा चालू खाता ५१ अर्ब ८२ करोड रुपैयाँले घाटामा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा चालू खाता ५ खर्ब १० अर्ब ५८ करोडले घाटामा रहेको थियो । अमेरिकी डलरमा अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा ४ अर्ब २७ करोडले घाटामा रहेको चालू खाता समीक्षा अवधिमा ४० करोड २८ लाखले घाटामा रहेको छ । यो अवधिमा पुँजीगत ट्रान्सफर २४ प्रतिशतले कमी आई ५ अर्ब ९१ करोड कायम भएको छ । 

प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी २ अर्ब ६२ करोड रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा पुँजीगत ट्रान्सफर ७ अर्ब ७८ करोड र खुद प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी १६ अर्ब ५१ करोड रहेको थियो । यो अवधिमा शोधनान्तर स्थिति १ खर्ब ८० अर्ब १७ करोडले बचतमा रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा शोधनान्तर स्थिति २ खर्ब ६८ अर्ब २६ करोडले घाटामा रहेको थियो ।

अमेरिकी डलरमा अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा २ अर्ब २५ करोडले घाटामा रहेको शोधनान्तर स्थिति समीक्षा अवधिमा १ अर्ब ३७ करोडले बचतमा रहेको छ ।

चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनामा आयात र निर्यात दुवै चैतमा पनि घटेको छ । चैतमा १८.१ प्रतिशतले आयात र २६.३ प्रतिशतले निर्यात घट्दा कूल व्यापार घाटा १७.१ प्रतिशतले घट्न पुगेको छ । चालू आर्थिक वर्षको ९ महिनामा कूल वस्तु निर्यातमा २६.३ प्रतिशतले कमी आएर १ खर्ब १८ अर्ब २८ करोड रुपैयाँ मात्रै कायम भएको छ तर अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो निर्यात ६९.४ प्रतिशतले वृद्धि भएको थियो । ९ महिनाको अवधिमा कूल वस्तु आयातमा पनि कमी आएको छ । यो अवधिमा कूल वस्तु आयातमा १८.१ प्रतिशतले कमी आएर १२ खर्ब १ अर्ब ५१ करोड कायम भएको छ । यो ९ महिनामा मासिक सरदर १ खर्ब ३३ अर्ब हाराहारीको आयात भइरहेको छ ।

मासिक रूपमा अधिकतम १ खर्ब ४३ अर्ब र न्युनतम १ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँ बराबरको आयात छ तर अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा यस्तो आयात ३२.० प्रतिशतले बढेको थियो । आयात र निर्यात दुवै घटे पनि रेमिट्यान्सका कारण नेपालको वित्तीय क्षेत्रमा निक्षेपको वृद्धिदर बढेको छ । चैतमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको निक्षेप संकलन ७ प्रतिशतले बढेको छ । निक्षेपको वृद्धि फागुनमा ५.५ प्रतिशत मात्रै थियो । उता निक्षेप वृद्धि बढेपनि निजी क्षेत्रमा प्रवाहित कर्जाको विस्तार भने खुम्चिएको छ ।  

मौद्रिक नीतिको सञ्चालन लक्ष्यको रूपमा लिइने औसत अन्तरबैंक ब्याजदर २०७९ चैतमा ७.०१ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही महिनामा यस्तो ब्याजदर ७.० प्रतिशत रहेको थियो । वाणिज्य बैंकहरूको औसत आधारदर २०७८ चैतमा ९.१७ प्रतिशत रहेकोमा २०७९ चैतमा १०.४८ प्रतिशत कायम भएको छ । २०७९ चैतमा वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेपको भारित औसत ब्याजदर ८.२६ प्रतिशत र कर्जाको भारित औसत ब्याजदर १२.८४ प्रतिशत रहेको छ । अघिल्लो वर्षको सोही महिनामा यस्ता दरहरू क्रमशः ७.११ प्रतिशत र १०.७८ प्रतिशत रहेका थिए ।

चैत मसान्तमा २४१५.२५ रहेको नेप्से सूचांक २०७९ चैत मसान्तमा १९३४.४८ कायम भएको छ । २०७९ चैत मसान्तमा धितोपत्र बजार पँुजीकरण २८१३ अर्ब ५५ करोड कायम भएको छ । २०७८ चैत मसान्तमा बजार पुँजीकरण ३४२६ अर्ब ११ करोड रहेको थियो । 

चैतमा नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत कम्पनीहरूको संख्या २४८ पुगेको छ । नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा २०७९ चैत मसान्तमा सूचीकृत ७ अर्ब १९ करोड शेयरको चुक्ता मूल्य ७०९ अर्ब २७ करोड रहेको छ ।