धनगढी- धनगढी उपमहानगरपालिका–१४ स्थित सर्वोदय माध्यमिक विद्यालय सुदूरपश्चिम प्रदेशमा पहिलो सूचना प्रविधिमैत्री ‘आइटी स्मार्ट’ सामुदायिक विद्यालय बन्ने भएको छ ।

सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयले गत मंसिरमा सूचना प्रविधि मैत्री विद्यालय स्थापना, सञ्चालन तथा व्यवस्थापनको लागि सामुदायिक विद्यालयहरूलाई प्रस्ताव आह्वान गरेको थियो । जसअनुसार प्रत्येक प्रदेशबाट एक/एक वटा सामुदायिक माध्यमिक विद्यालयलाई आइटी स्मार्ट विद्यालयको लागि छनौट गरेको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशबाट सर्वोदय माध्यमिक विद्यालय छनौटमा परेको हो ।

छनौटको केही मापदपण्ड बनाइएको थियो । छनौट हुने सामुदायिक विद्यालय माध्यमिक तहसम्म भएको हुनुपर्ने, सुरक्षित पक्की भवन, फर्निचरलगायत भौतिक पूर्वाधारको राम्रो व्यवस्था भएको हुनुपर्ने, अनिवार्य रूपमा नियमित विद्युत आपूर्ति, ब्रोडब्याण्ड इन्टरनेट कनेक्टिभिटीको व्यवस्था, सूचना प्रविधिसम्बन्धी दक्ष जनशक्तिको व्यवस्था भएको हुनुपर्ने वा गराउने प्रतिबद्धता प्राप्त भएको हुनुपर्नेलगायतको मापदण्ड तोकिएको थियो ।

छनौटमा परेका विद्यालयमा अब परम्परागत पठनपाठनलाई हटाएर डिजिटलमय बनाइने छ । जसको लागि निर्देशिकासमेत तयारी भइसकेकाले केही समयमा नै संरचना जडानको कार्य नेपाल दूरसञ्चारबाट हुने सूचना प्रविधि विभागका महानिर्देशक लक्ष्मी यादवले जानकारी दिए । उनका अनुसार चालु आर्थिक वर्षभित्रै छनौटमा परेका विद्यालयमा २ वटा कम्प्युटर ल्याब, प्रत्येक कक्षा कोठामा डिजिटल बोर्ड जडान गरिने भएको छ । जसमा डिजिटल कन्टेन्ट (विषयवस्तु)को माध्यमबाट विद्यार्थीहरूलाई पठनपाठन गराइने भएको छ । जसको लागि प्रयाप्त विद्युत्, इन्टरनेटको व्यवस्था सम्बन्धित विद्यालयले गर्नुपर्ने महानिर्देशक यादवले बताए ।

‘छनौटमा परेका विद्यालयको पठनपाठन डिजिटलमय हुनेछ । जहाँ परम्परागत पठनपाठन पूर्ण रूपमा हटाइने छ । नेपाल टेलिकमबाट जडान गरिने सामग्री जडानको तयारीमा रहेकोले चालु आर्थिक वर्षभित्रै कार्यान्यन हुन्छ,' महानिर्देशक यादवले लोकान्तरसँग भने ।

सिर्जनशिलतामा उत्तिकै अब्बल सर्वोदय

सुदूरपश्चिममा छनौटमा परेको सर्वोदय माध्यमिक विद्यालय व्यवस्थापकीय र सिर्जनशिलतामा निकै अगाडि रहेको पाइएको छ । पछिल्लो समय सामुदायिक विद्यालयहरूको अवस्था खस्किँदो रहेता पनि सो विद्यालय भने संस्थागत विद्यालयलाई टक्कर दिँदै आएको छ । विसं २०३७ सालमा स्थापना तथा २०४६ वैशाख ४ गते जिल्ला शिक्षा कार्यालय कैलालीबाट कक्षा १ को स्वीकृति प्राप्त गरेको थियो । तर सो विद्यालयले २०६८ देखि मात्रै माध्यमिक तहको पढाई सञ्चालन गर्दै आएको छ ।

विद्यालयको अवस्थाबारे जानकारी गराउँदै विद्यालयका प्रधानाध्यापक जीतबहादुर चौधरीले सामुदायिक विद्यालयको खस्कँदो साख जोगाउँदै आएको र हाल सुधारोन्मुख अवस्थामा रहेको बताए । प्रधानाध्यापक चौधरीका अनुसार विद्यालयमा कार्यरत सबै शिक्षक, शिक्षिका, विद्यालय व्यवस्थापन समितिका पदाधिकारीका छोराछोरीहरू विद्यालयमा अध्ययनरत छन् ।

विद्यालयको रणनीतिक योजना सुनाउँदै प्रधानाध्यापक चौधरीले भने, ‘हामी परीक्षामूखी शिक्षाभन्दा जीवनोमूखी शिक्षामा जोड दिँदै आएका छौं । एसईई नतिजामा कति प्रतिशत ल्याउने भन्दा पनि विद्यार्थीको चरित्रमा जोड दिन्छौं । १० वर्षपछि विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीले कस्तो स्थानमा पुग्छ ? समाज निर्माणको लागि कसरी योग्य बनाउने र के कसरी योगदान दिन्छ भन्ने पक्ष ध्यान दिन्छौं ।’

विद्यालयमा एउटा रोचक पक्ष के छ भने सो विद्यालयमा उपहार दिने कार्यमा निकै नै रचनात्मक र मितव्ययिता अपनाइएको पाइएको छ । प्रधानाध्यापक चौधरीले थपे, ‘सबै कार्यको थालनी म आफैंबाट गर्ने प्रयास गर्दै आएको छु । चाहे विद्यालयको सरसफाइ होस्, चाहे नियमित हाजिरी । विद्यार्थीहरू आफ्नो जन्म दिनमा केक काट्नु, पार्टी दिनुको सट्टा विद्यालयलाई पुस्तक उपहार दिने बानीको विकास गरेका छन् । म आफ्नो जन्म दिन (कार्तिक २५ गते) विद्यालयलाई राष्ट्रिय झण्डा उपहार दिएर सुरुआत गरेको थिए । ठूलाबाटै सकारात्मक सोच र कार्यको थालनी गरे असम्भव भन्ने केही छैन ।’

विद्यालयमा २८३ जना विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।