काठमाडौं –सोमवार दिउँसो १ बजेतिर सिंहदरबारस्थित खानेपानी मन्त्रालयमा पुग्दा एक वृद्ध लौरो टेकेर यताउता गरिरहेका थिए ।

लाग्यो, उनी केही खोज्दैछन् । नजिक गएर सोधेँ- बाजे कसलाई खोज्नुभएको ?

थकित र काँपेको स्वरमा उनले भने- 'मन्त्रीलाई भेट्न आएको । हाम्रै कञ्चनपुरको हो नि त मन्त्री ।'

मन्त्री (खानेपानी मन्त्री बीना मगर) सँग समय लिनुभएको छ त ?

'केही दिनअघि पनि आएको थिएँ । बुडाल थरका एक जनासँग कुरा भएको थियो । यतै कुन कोठा हो, ठम्याउनै सकिनँ ।'

बुडाल थर पहिलो पटक सुनेकाले बडाल भनेका होलान्, भन्ने लाग्यो ।

मन्त्रीको स्वकीय सचिवालयको ढोका खोलेँ, खाली थियो । 

कोठाभित्रको फर्निचर देखेरै चिनेछन्, 'यही कोठा हो बाबु ।'

त्यसपछि मन्त्रीको निजी सचिवालयमा छिरेँ । एक जना कर्मचारी भेटिए ।

मन्त्रीज्यूको सचिवालयमा बडाल थरका कोही हुनुहुन्छ ?

उनले जवाफ फर्काए, 'बडाल होइन बुडाल होला । इन्द्रसिंह बुडाल भन्न खोज्नुभएको हो कि, तर उहाँ आउनुभएको छैन ।

मन्त्री मगर गृहजिल्ला कञ्चनपुर गएकाले स्वकीय सचिवालयका कोही पनि मन्त्रालयमा नरहेको उनले बताए ।

ती कर्मचारीसँग नम्बर मागेर फोन लगाएँ ।

'म खानेपानी मन्त्रालयमा छु । एकजना बाजे तपाईंलाई खोज्दै आउनुभएको रहेछ, त्यसैले फोन गरेको ।'

ती बाजेबारे उनी जानकार रहेछन् ।

'उहाँ केही दिनअघि पनि आउनुभएको थियो । खानेपानीको के योजना भन्दै हुनुहुन्थ्यो । भोलि आउनुस् भनेको थिएँ, आज पो आउनुभएछ,' उनको जवाफ आयो ।

बुडाल मन्त्रालयमा नरहेको जानकारी पाएपछि मैले फोन नम्बर टिपेर बाजेको डायरीमा राखिदिएँ, ता कि अब आउँदा यसरी अल्मलिनु नपरोस् ।

सामाजिक दायित्व पूरा गरेपछि पत्रकार हुनुको नाताले थप जिज्ञासा राखेँ ।

करीब १० मिनेट मन्त्रालयको सिँढीमै उभिएर कुराकानी भयो ।

…

नाम वीरसिंह भण्डारी । उमेर ८३ वर्ष ।

घर बैतडीको दोगडाकेदार गाउँपालिका- ६, थागिल । काठमाडौंबाट ८ सय किलोमिटरभन्दा टाढा ।

एउटै भएको छोरा (कृष्णसिंह भण्डारी) द्वन्द्वकालमा बेपत्ता ।

छोराको प्रसंगमा भावुक हुँदै उनले भने- 'माओवादीहरूले अभियान भनेर लगेका, फर्किएन बाबु ।'

'दुई नाति छन् । एउटा गाउँमै छ, अर्को यही काठमाडौंमा बसेर कोरियन भाषा पढ्छ ।'

उनी काठमाडौं आएदेखि नै होटलमा बसेका रहेछन् ।

'सुन्धाराको होटलमा बसेको छु । नाति कोरियन भाषा पढ्न कीर्तिपुरमा बस्छ,' हातको सार लगाउँदै थपे– 'यत्रोऽऽऽ कोठा छ बाबु  । ४/५ जना केटाहरू बस्छन् ।'

नाति साथीहरूसँग मिलेर बसेकाले उनी होटलमा बसेका रहेछन् ।

मन्त्रालयमा कसरी आइपुग्नुभयो त ?

'यही सिँढी चढेर बाबु ।'

उनले बुझेनन् भन्ने लागेपछि दोहोर्‍याएर सोधेँ- बाहिर ढोकामा पास मागेनन् ?

बल्ल खोजेको जवाफ आयो- 'कांग्रेस दलको कार्यालयबाट भन्दिएका थिए ।'

तपाईं कांग्रेस हो बाजे ?

'हो । क्रियाशील छु ।' उनको अनुहारमा चमक देखियो ।

अनि यहाँ के काम थियो नि मन्त्रीसँग ?

'एउटा पुरानो ट्याङ्की छ, त्यसलाई मर्मत गर्नुपर्‍यो भनेर । पानी नै चढ्न छाड्यो ।'

अहिले त गाउँगाउँमा सरकार छ, यहाँसम्म धाउनै पर्दैन नि !

'पहिले केन्द्रबाटै पारेको योजना हो, त्यसैले यहाँ आएको ।'

अर्कै पार्टीको सरकार भएकाले उनले केही अप्ठ्यारो महसूस गरेका रहेछन् ।

गुनासो पोखिहाले- 'बाहिर नेपाल सरकार लेख्छन्, भित्र पार्टीको सरकार हुन्छ । हुन त यो कुरा कांग्रेसले नै सिकाएको हो । यिनीहरूले बहुदल नै बुझेनन् । व्यवस्था राम्रो छ, व्यवहार कसैको पनि गतिलो भएन ।'

पञ्चायतदेखि नै पेलान !

खास उनी काठमाडौं आउनुको कारण, खानेपानी मन्त्रालयभन्दा गृहमन्त्रालय रहेछ ।

करीब ३ सय घरधूरी रहेको गाउँ पहिरोको उच्च जोखिममा रहेकाले स्थानान्तरण गर्नुपर्ने भनेर तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले नै आदेश दिएका रहेछन् ।

'राजाको हुकुमप्रमाङ्गी थियो, तर त्यतिबेलाका प्रधानमन्त्री लोकेन्द्रबहादुर चन्दको आदेशमा जिल्लाकाले त्यसलाई  गायब पारिदिए,' उनले गुनासो पोखे ।

आफूहरू कांग्रेस भएकाले त्यसो गरिएको उनको बुझाइ रहेछ ।

बहुदल आएपछि आफू साविकको सित्तड गाविसको उपाध्यक्ष पनि भएको उनले सुनाए ।

पहिरोका कारण विस्थापित हुनुपरेपछि गृहमन्त्रालय धाउन थालेका रहेछन्, उनी ।

'पहिरो जान थालेको त २०१८ सालबाटै हो, अझै पनि रोकिएको छैन, गएकोगयै गर्छ,' उनले सुनाए ।

पछिल्लो समय विस्तापित नै हुनुपरेपनि सरकारबाट क्षतिपूर्ति नपाएको उनको गुनासो थियो ।

उनी गृह मन्त्रालय धाउनुको प्रयोजन क्षतिपूर्ति र पुनर्वासको आशा रहेछ ।

'हाम्रै गाउँपालिकाको ४ नम्बर वडामा पहिरो नै छैन पहिरो भनेर बजेट पारेछन्, हाम्रोमा पहिरो छ दिँदैनन् ।'

उनले थपे- 'यो लुटेराहरूको देश हो, कागजमा हुन्छ, व्यवहारमा हुँदैन ।'

निराशा बनेर उनी लौरो टेक्दै सिँढीबाट ओरालो लागे, म पनि पछिपछि लागेँ ।

बाहिर निस्किएपछि मसँग बिदा भएर ती बाजे कांग्रेस संसदीय दलको कार्यालयतिर सोझिए, म भने संसद् सचिवालयतिर लागेँ ।