नेपाली समाजले केही दशकयता रोजगारीका लागि युवा पलायनको समस्या झेलिरहेको छ । धेरै नेपाली युवाहरू मध्यपूर्वका देश (साउदी अरब, कतार, मलेसिया र दुबई) गएका छन् भने केही अध्ययन र बिजनेशका लागि पनि युरोप र अमेरिका छिरे ।

युरोप छिरेकाहरू बिरलै नेपाल फर्किने गरेको पाइन्छ तर रुपन्देहीको तिलोत्तमाका शशी पौडेल सरकारी जागिर र त्यसमाथि सपनाको देश अमेरिकाको भिसा पाएर पनि दुवै त्यागेर देशमै केही गर्न गाई पालेर बसेका छन् ।

राम्रो कमाइ गर्न युरोप अमेरिका जानुपर्छ भन्ने मान्यतालाई छाडेर गाईपालन रोजेको पौडेलले बताए । रुपन्देहीको तिलोत्तमा नगरपालिका–१४ टिकुलीगढस्थित लुम्बिनी एग्रो प्रोडक्टस् एन्ड रिसर्च सेन्टर प्रालिका सञ्चालक पौडेल १० वर्षभित्रै देशकै अगुवा व्यावसायिक पशुपालक किसान बनेका छन् ।

नामी किसान पौडेल भन्छन्, ‘म अमेरिका गएको भए पनि सन्तुष्ट हुने थिइनँ होला, अहिले देशमै गाईपालनले पूर्ण सन्तुष्टि दिएको छ ।’ पशुपालक कृषक पौडेलको फर्म हेर्न पुग्ने जोकोहीले पनि फरक सोच र योजना भए नेपालमा नै केही गर्न सकिन्छ भन्ने सोच बनाएर फर्किन्छन् ।

२०६७ वैशाखदेखि २५० वटा होलेन्टोर र जर्सी गाईपालनबाट व्यवसाय शुरू गरेका हुन् उनले । तीमध्ये केही गाई स्वदेशी र केही अन्य देशबाट ल्याइएका थिए । अहिले उनको फर्ममा साना–ठूला गरी ५५० गाई पुगेका छन् । फर्ममा गाई दुहुने मशिन छन्, मानिसले दुुहुनु पर्दैन । एउटा मशिनले एक पटकमा दर्जन वटासम्म गाई दुहुन सक्छ । 

नेपाली कृषि उत्पादनमा लगानी बढी हुँदा अन्य देशका उत्पादनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्ने कृषक पौडेलको ठम्याइ छ । युरोपका विभिन्न देशका कृषि क्षेत्रको अध्ययन र फर्ममा समेत पुगेका पौडेल भन्छन्, ‘नेपाल र अन्य देशको कृषि क्षेत्र आकाश जमिनको जस्तै फरक छ । त्यहाँ राज्यले किसानलाई धेरै प्रोत्साहन गर्छ । नेपालका नेता र सरकारले भाषणमा मात्रै देश विकासको कुरा गर्छन् अनि कसरी हुन्छ कृषि क्षेत्रको विकास र समृद्धि ?’

स्थापनाको समयमा ५ जनाको सामूहिक २५ करोड रुपैयाँ लगानीबाट फर्म सञ्चालन गरिएको थियो तर साथीहरूले हात झिकेपछि फर्म अहिले पौडेलको एकल लगानीमा चलेको छ । अहिलेको बजारमूल्य अनुसार फर्म डेढ अर्बको भएको छ । 

उनले गाईलाई चाहिने हरियो घाँस २५ बिगाहा क्षेत्रमा लगाएका छन् । उनले भने, ‘लकडाउनपूर्व दैनिक २ हजार ५०० लिटर दूध उत्पादन हुने गरेको थियो । अहिले घटेर १ हजार ५०० लिटरमा झरेको छ । दाना राम्रोसँग बजारमा नपाइँदा गाईले दूध घटाए ।’ फर्मबाट उत्पादित दूध बुटवल, तिलोत्तमा र भैरहवा क्षेत्रमा जान्छ ।  लकडाउनको शुरूको चरणमा दूध बिक्री नभएपछि पौडेलले दूध गाईलाई नै खुवाएका थिए ।

फर्ममा दूध चिस्साउने मशिन पनि छ । गाईबाट बाच्छी मात्र जन्माउन मिल्ने ‘सेक्समिन ब्रिडिङ’ प्रविधि पनि छ । घाँस काट्ने मशिन, प्रांगारिक मल कारखाना, दाना उद्योग पनि छ । फर्ममा सीसीटीभी क्यामरामार्फत अनलाइन मनिटरिङ गरिन्छ । अहिले फर्म नजिकै गोबर ग्यासबाट ४० केभीए विद्युत् पनि उत्पादन गरिएको छ । ‘अब हामीलाई विद्युत् चाहिँदैन । हामीलाई चाहिने विद्युत् आफैं निकालेर चलाएका छौं,’ उनी भन्छन्, ‘अमेरिका नगएर मातृभूमि प्रतिको दायित्व पनि पूरा गरे । म पनि गाई पालेर पूर्ण सन्तुष्ट भएँ ।’

पर्वतको साबिक कुर्घा गाविस–७ मा जन्मिएका पौडेल ५० वर्षका भए । बाल्यकाल पर्वतमा बिताएका पौडेल ८ कक्षा पढ्न रुपन्देही झरेका थिए । २०४२ सालमा एसएलसी दिएपछि पढ्ने र पढाउने क्रम शुरू भयो । २०५० सालमा प्राथमिक तह अन्तर्गत स्थायी शिक्षकमा नाम निकाले । त्यसपछि विभिन्न विद्यालयमा ९ वर्ष पढाएर उनले शिक्षकबाट राजीनामा दिए ।

‘व्यापार गर्ने मन थियो तर हातमा चक र डस्टर,’ उनी भन्छन्, ‘मनले मानेन, पढाएरभन्दा आफूलै नै केही व्यापार गर्छु भन्ने लाग्यो अनि घरमा भनेर व्यापार गर्ने सोच अगाडि बढाएँ ।’

पढाउँदाको केही पैसा र घरबाट सहयोग मिलेपछि उनले नवलपरासीमा पेट्रोल पम्प खोले । त्यो खोल्दा नै उनी अमेरिका जाने प्रक्रियामा थिए । अमेरिका जाने, उतै व्यापार गर्ने सपना थियो । उनले भनेझै अमेरिकाको भिसा लाग्यो । उनले पेट्रोल पम्प बिक्री गरे । सन् २००१ सेप्टेम्बर १९ गते ५ वर्षे मल्टिपल भिसा लागेर पौडेल अमेरिका उडे ।

अमेरिकामै पेट्रोल पम्प खोल्ने र व्यापार गर्ने सपना देखेका उनलाई अमेरिका बस्न मनले मानेन । उनी भन्छन्, ‘परदेशमा भन्दा आफ्नो देशमा केही गर्ने सोच बदलियो । त्यसपछि भिसा त्यागेर १ महिना नपुग्दै नेपाल फर्किएँ ।’ त्यसपछि उनले अब नेपालमै नमूना व्यावसायिक पशुपालनको योजना बनाए । शुरूआती समयमै ठूलो लगानी गर्न आँटिए उनी ।

गाईलाई आवश्यक पराल र दाना किसानबाट खरिद गरे पनि फर्मलाई चाहिने आवश्यक हरियो घाँस २ सिजन आफैं लगाउँछन् । फर्मबाट वर्षमा ३०० गाईका बाच्छी बिक्री पनि गरिन्छ । हाल फर्मको आम्दानी वार्षिक १५ करोड रुपैयाँ बढी रहेको छ । फर्ममा ३० जनाले प्रत्यक्ष रोजगारी पाइरहेका छन् । पौडेलको कृषि कर्मबाटै ३ छोरा र १ बुहारी बेलायतमै अध्ययन गर्छन् ।

सफल कृषकको पहिचान बनाएका पौडेल अहिले रुपन्देहीका विभिन्न संघसंस्थामा आवद्ध भएर समाज सेवामा पनि सक्रिय छन् । फर्मबाट उत्पादित बायोग्यास आफूलाई चाहिनेभन्दा बढी बोटलिङ गर्ने र पाइपबाट नजिकका ग्राहकलाई वितरण गर्ने उनको योजना छ । १० करोड लगानीमा बनेको बायोग्यास प्लान्ट नेपालमै रहेको उनले बताए ।

पौडेलले पशुपालन गरेको छोटो समयमै धेरै पुरस्कारहरू हात पारेका छन् । विश्व खाद्य संगठनदेखि नार्क लगायत संस्थाबाट उनले विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय सम्मान प्राप्त गरेका छन् । पूर्व राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवबाट विकास रत्न विभूषणबाट विभुषित भएका छन् उनी । वर्तमान राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबाट जनसेवा श्री विभुषणबाट विभुषित भइसकेका छन् । गत फागुनमा प्रदेश स्थापना दिवसमा प्रदेश ५ सरकारले पनि प्रदेश रत्न पदकबाट उनलाई सम्मान गरेको छ । 

एग्रो प्रोडक्टस एन्ड रिसर्च प्रालि कृषि अध्ययन गर्ने विद्यार्थीका लागि अध्ययनको थलो बन्दै गएको छ । बर्सेनि विद्यार्थीहरू फर्म हेर्न आउने गर्दछन् । गत वर्ष पनि ३० भन्दा बढी टोलीले फर्मको अवलोकन गरेको पौडेलले बताउँछन् । विद्यार्थीहरू मात्र नभई पशुपालक कृषकको भ्रमण टोलीले पनि फर्मको अवलोकन गर्ने गरेका छन् ।