दशैंको मुखमा सुर्खेतको वीरेन्द्रनगरका सडकपेटी (फूटपाथ) भरिभराउ छन् । दशैंको किनमेलका कारण अन्य समयभन्दा बढी किनमेल बढेको छ ।

लामो समयको लकडाउनपश्चात कोरोना संक्रमणको दर वीरेन्द्रनगरमा बढे पनि आम नागरिकले पर्बाह गर्न छोडेका छन् । दशैं मनाउने खर्च जोहो गर्न डोकोमा र सडकपेटीमा फलफूलदेखि तरकारी बिक्री गर्नेको संख्या दिनानुदिन बढिरहेको छ ।

कल्पना विश्वकर्मा वीरेन्द्रचोकमा तरकारी बिक्री गर्दै आइरहेकी छन् । उनको अन्य जागिर र व्यवसाय केही छैन । ‘३ छोराछोरीको लालनपालन मैले नै  गर्नुपर्छ । लामो समय लकडाउन भएका कारण आम्दानी छैन । दशैं लागिसक्यो,’ उनले लोकान्तरसँग भनिन्, ‘दशैं हाम्रा लागि चुनौती हो । खर्च बढाउने माध्यमको रूपमा दशैं आउँछ । ऋण–कर्ज गरेरभन्दा फूटपाथमै व्यापार गरेर भए पनि २–४ हजार रुपैयाँ कमाउन सकिन्छ कि भनेर म यहाँ दिनभर नै पसल थापेर बस्दै आइरहेकी छु ।’

रामसरा कार्कीको पनि अवस्था उस्तै छ । उनका पति बितेको १० वर्ष भयो । लामो समय लकडाउन भएका कारण उनीसँग आम्दानीको नियमित स्रोत केही छैन । ‘छिमेकीका छोराछोरीले नयाँ लुगा लगाउँदा छोराछोरीलाई पनि नयाँ लुगा चाहिन्छ । उनीहरू दशैं आउनुभन्दा १ महिना अघिदेखि नै नयाँ लुगा भन्छन्,’ उनले भनिन्, ‘दशैं त हुनेखानेहरूको पर्व रहेछ । हामी जस्ता गरीबका लागि दशैं दशा बनेर आउँछ । दशैंले हजारौंको ऋण बोकाएर जाने गर्छ ।’

वीरेन्द्रनगरका सडक छेउमा डोकोमै मौमसी फलफूल बिक्री गरेर आम्दानी गर्ने र चाडबाडको खर्च जोहो गर्नेहरू धेरै छन् । तीमध्येकै वीरेन्द्रनगर–४ की ६० वर्षीया जगमती उपाध्याय पनि एक हुन् । उनले दशैं नजिकिँदै गर्दा डोकोमा अम्बा बेचेर खर्च जोहो गरेकी छन् । उनी भन्छिन्, ‘डोको रित्तिए मन हलुंगो हुन्छ । नत्र घर फर्किंदा भरी डोकोजस्तै मन पनि भारी हुन्छ ।’

उनी मात्रै होइनन्, दशैंको खर्च जुटाउन गाउँगाउँबाट काँक्रा, अमिलो ल्याई बिक्री गर्नेको जमात पनि सानो छैन । हरेकका आफ्नै बाध्यता र विवशता छन् । ‘बढ्दो तडकभडकका कारण हामीले पनि अरुलाई देखाउनकै लागि भए पनि मिठो–मसिनो खानुपर्ने र नयाँ लुगा लगाउनुपर्ने बाध्यता छ,’ वीरेन्द्रनगर–७ इत्रामका रमेश विश्वकर्मा भन्छन्, ‘यस्तो भड्किलो दशैंले धनीका लागि त रमाइलै भएको होला । तर गरीबलाई भने वर्षभर तिर्न नसकिने ऋणको भारी बोकाएर जान्छ ।’ उनले दशैं मनाउन आफ्नो क्षमता अनुसार नै खर्च गर्नुपर्नेमा जोड दिए ।