राष्ट्रिय सम्मेलनपछि कस्तो होला ‘क्रान्तिकारी छवि’ बोक्ने माओवादी नेतृत्व ?

नेकपा माओवादी केन्द्रले पुस ११–१३ गतेसम्म काठमाडौंमा राष्ट्रिय सम्मेलन आयोजना गरेको छ ।

सम्मेलनले माओवादीलाई क्रान्तिकारी विचार सहितको नयाँ क्रान्तिकारी पार्टी बनाउने दाबी गरिएको छ ।

माओवादी शान्ति प्रक्रियामा आइसकेपछि २०६९ सालमा तत्कालीन एकीकृत माओवादीले (पछि माओवादी केन्द्र नामकरण गरिएको) हेटौंडामा राष्ट्रिय महाधिवेशन आयोजना गरेको थियो । 

महाधिवेशन अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको संस्थापन पक्ष र नेता डा. बाबुराम भट्टराई पक्षधर अल्पमत समूहबीच असमझदारीकै बीच अन्त्य भएको थियो ।

हेटौंडा महाधिवेशनले शान्तिपूर्ण प्रतिस्पर्धालाई मूल ध्येय बनाएर अगाडि बढ्ने नीति अख्तियार गरेको थियो तर पार्टीमा २ गुटको स्वार्थ व्यवस्थापन नमिल्दा विवाद थाती रहेको थियो । हेटौंडामा माओवादीले नीति स्पष्ट गरे पनि नेतृत्व (पदाधिकारी) टुंगो लगाउन सकेको थिएन । 

महाधिवेशनमा थाती रहेको विवाद समाधान गर्ने उद्देश्यले २०७१ वैशाखमा विराटनगरमा राष्ट्रिय सम्मेलन आयोजना गरेको थियो । विराटनगर सम्मेलनले माओवादीको अध्यक्षमा प्रचण्डलाई पुनः चयन र उनले प्रस्ताव गरेको ९९ सदस्यीय केन्द्रीय समितिलाई अनुमोदन गर्‍यो । 

तर बहुपदीय प्रणालीमा गएको पार्टीले पदाधिकारी चयन गर्न सकेन । अर्कोतर्फ संस्थापन पक्षसँग असन्तुष्ट रहेका डा. बाबुराम भट्टराई लगायतको असन्तुष्टि पनि समेट्न सकेन । पछि आन्तरिक बैठकबाट पदाधिकारी टुंगो लगाइएको थियो । 

ठूला सम्मेलनबाट पनि विवाद समाधान गर्न नसकेको माओवादी आन्तरिक विवादकै कारण क्रमशः कमजोर बन्दै गएको थियो । 

नेकपा माओवादी केन्द्रले फेरि लामो समयपछि राष्ट्रिय सम्मेलन आयोजना गरेको छ । भलै यसलाई माओवादी केन्द्रले पहिलो राष्ट्रिय सम्मेलन भनेको छ । यो सम्मेलन मूलतः पार्टीको विचार निर्माणमा केन्द्रित हुने माओवादी केन्द्रका नेताहरू बताउँछन् । 

राष्ट्रिय सम्मेलनमा पेश गर्नका लागि माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले प्रतिवेदन तयार गरेर स्थायी कमिटीमा पेश गरेका छन् । स्थायी कमिटीमा छलफल भएपछि दस्तावेज राष्ट्रिय सम्मेलनमा पेश हुने माओवादी केन्द्रका स्थायी कमिटी सदस्य देव गुरूङले बताए । 

दस्तावेजमा माओवादी केन्द्रको आफ्नै भूमिकाबारे निर्मम समीक्षा गरिएको माओवादी नेताहरूले बताएका छन् । यसअघि माओवादी केन्द्र चुकेका विषय, पार्टी र नेतृत्वले गरेको कमजोरी र आगामी कार्यदिशाबारे राष्ट्रिय सम्मेलनमा छलफल गरेर निष्कर्षमा पुगिने माओवादी केन्द्रका स्थायी कमिटी सदस्य एवं प्रवक्ता कृष्णबहादुर महराले बताए ।

‘हामी राष्ट्रिय सम्मेलनबाट आफ्नै बारेमा गम्भीर समीक्षा गर्छौं । अरू पार्टीसँगको सहकार्य र संसदीय अभ्यासका बारेमा पनि गम्भीर समीक्षा गरेर निचोडमा पुग्छौं । क्रान्तिकारी विचार निर्माण नै सम्मेलनको मुख्य लक्ष्य हो,’ महराले भने ।

बहुपदीय प्रणालीमा जाँदै, नेतृत्वका लागि दौडधुप

माओवादी केन्द्रले सम्मेलनबाट विचार निर्माणलाई महत्त्व दिने भने पनि नेताहरू भने पार्टी नेतृत्व (पदाधिकारी) मा समेटिन आन्तरिक दौडधुपमा छन् ।

माओवादी केन्द्रले राष्ट्रिय सम्मेलनबाट पार्टीलाई पुनः बहुपदीय प्रणालीमा लैजाने तयारी गरेको छ । स्थायी कमिटी सदस्य देवप्रसाद गुरूङ संयोजकत्वको कमिटीले १५ जना पदाधिकारी रहने गरी बहुपदीय प्रणालीको प्रस्ताव गरेको छ । माओवादी केन्द्रले २९९ सदस्यीय केन्द्रीय कमिटी बनाउन लागेको छ । अहिले केन्द्रीय कमिटीको संख्या १७९ छ ।

राष्ट्रिय सम्मेलनबाट केन्द्रीय कमिटीमा १२० जना थपिनेछन् । केन्द्रीय कमिटीको कूल संख्यामध्ये १२४ केन्द्रीय सदस्य खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट चयन हुने र बाँकी आरक्षण कोटाबाट ल्याउने प्रस्ताव गरिएको छ । आरक्षण कोटाको निर्धारण टुंगो लागी नसकेको माओवादी केन्द्रका नेताहरूले बताएका छन् । 

अध्यक्षमा प्रचण्डको नवीकरण, महासचिवमा को ?

राष्ट्रिय सम्मेलनबाट पार्टीको विचार तय भएपछि त्यस अनुसारको नेतृत्व पनि बन्नुपर्ने माओवादी केन्द्रका नेताहरू बताउँछन् । 

राष्ट्रिय सम्मेलनले माओवादी केन्द्रको अध्यक्षमा पुनः पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’लाई नवीकरण गर्नेछ । माओवादी केन्द्रभित्र अहिल्यै नेताहरूले प्रचण्डको विकल्पबारे चर्चा गर्ने गरेका छैनन् । नेतृत्वमा प्रचण्डलाई चुनौती दिने गरी अरू कुनै पनि नेताले दाबी गरेका पनि छैनन् । 

तसर्थ राष्ट्रिय सम्मेलनबाट अध्यक्षमा प्रचण्ड फेरि दोहोरिने स्वतसिद्ध छ । करीब ३ दशकयता अविच्छिन्न रूपमा नेतृत्वमा रहेका प्रचण्डले राष्ट्रिय सम्मेलनमार्फत आफ्नो अनुमोदन गराउँदै छन् ।

कार्यकारी भूमिकाको हिसाबले अध्यक्ष पछिको शक्तिशाली पद महासचिवमा धेरैजसो नेताहरू माथापच्ची गरिरहेका छन् ।  माओवादी केन्द्रमा अहिले बन्ने महासचिव नै प्रचण्डको उत्तराधिकारीको रूपमा पनि हेरिएको छ । त्यसकारण प्रचण्डको उत्तराधिकारी बन्ने होड कसले जित्ने भन्ने दौड माओवादी केन्द्रमा देखिएको छ । 

माओवादी केन्द्रका नेताहरू जनार्दन शर्मा, वर्षमान पुन र पम्फा भुसाल महासचिव बन्ने होडमा छन् । उनीहरू तीनै जनालाई माओवादी केन्द्रको भाबी नेतृत्वको रूपमा पनि अर्थ्याउने गरिएको छ ।

माओवादी केन्द्र स्रोतका अनुसार अर्थमन्त्री समेत रहेका जनार्दन शर्मा महासचिवका लागि सबैभन्दा बढी मेहनत गरेर लागेका छन् । माओवादीले सशस्त्र युद्ध गरिरहेका बेला ‘प्रभाकर’ नामले चिनिने शर्मा बटालियन कमाण्डर थिए । उनीसँगैका नेता नन्दबहादुर पुन उपराष्ट्रपतिको भूमिकामा छन् ।  

माओवादी केन्द्रले केही समयअघि गरेको कार्यविभाजनमा जनार्दन शर्मालाई संगठन विभाग प्रमुखको जिम्मेवारी दिइएको छ । त्यसबेला नै शर्मालाई पार्टीको महासचिवको जिम्मेवारी दिन लागिएको चर्चा भएको थियो ।

निरन्तर रूपमा अध्यक्ष प्रचण्डको सानिध्यमा रहेर काम गरेका नेता वर्षमान पुनले पनि पार्टीमा महासचिवको जिम्मेवारी दाबी गरेका छन् । चीनमा स्वास्थ्य उपचार गराइरहेका वर्षमान पुनलाई पार्टीमा अर्थ तथा योजना विभागको प्रमुखको जिम्मेवारी दिइएको छ । राष्ट्रिय सम्मेलनमा सहभागी हुनकै लागि पुन आउन लागेको बताइएको छ ।

२०५२ सालमा माओवादीले शसस्त्र युद्ध शुरू गर्नुअघि नै केन्द्रीय कमिटीमा पुग्ने महिला नेत्री हुन् पम्फा भुसाल । सशस्त्र युद्धका बेला ‘विद्युत्’ नामले चिनिने भुसाल अहिले सरकारमा ऊर्जा मन्त्री छिन् । उनले पनि पार्टीमा कार्यकारी भूमिकामा रहेर काम गर्ने चाहना राखेकी छन् । 

सशस्त्र युद्धअघि नै माओवादीको केन्द्रीय कमिटीमा समेटिएकी अर्की नेत्री हिसिला यमीले पार्टी छाडिसकेकी छन् । तसर्थ पार्टीमा रहेकी पुरानो र सिनियर महिला नेत्री भएका कारण पनि माओवादी केन्द्रको महासचिवको रूपमा उनको सम्भावना प्रबल रहेको माओवादी केन्द्रका नेताहरू बताउँछन् । 

महासचिवका लागि जनार्दशन शर्मा र वर्षमान पुनको लडाइँ हुँदा अध्यक्ष प्रचण्डले भुसाललाई महासचिवको रूपमा अघि सार्नसक्ने सम्भावना रहेको खुमलटार स्रोत बताउँछ ।

माओवादी केन्द्रमा यसअघि रामबहादुर थापा ‘बादल’को खेमामा रहेकी भुसाल थापाले माओवादी केन्द्र छाडेर एमालेमा जाँदा उनलाई साथ दिइनन् । माओवादी केन्द्रमै रहेका कारण उनले ऊर्जामन्त्री हुने अवसर पनि पाइन् । 

आगामी सम्मेलनमा शर्मा र पुनले महासचिवको लागि जोडबल गर्ने र चुनाव नै माग गर्ने अवस्था आउँदा प्रचण्डले भुसाललाई अगाडि बढाउने तयारी गरेको बुझिएको माओवादी केन्द्रका नेताहरू बताउँछन् । 

तर प्रज्ञा भवनको हलबाट कसले माओवादी केन्द्रको महासचिवको ‘ब्याच’ लगाएर निस्कन्छ भन्ने निष्कर्षमा पुग्न केही दिन पर्खनुपर्ने भएको छ ।

त्यसबाहेक अहिले पार्टीमा अध्यक्ष प्रचण्डपछि दोस्रो वरियतामा रहेका नारायणकाजी श्रेष्ठदेखि कृष्णबहादुर महरा र देव गुरूङसम्मका नेतालाई उपाध्यक्षको जिम्मेवारी दिने सम्भावना रहेको माओवादी केन्द्रभित्र चर्चा छ ।

माओवादी केन्द्रमा महासचिव बाहेकको पद व्यवस्थापन गर्न त्यति कठिन देखिएको छैन । 

उपाध्यक्ष र महासचिवपछि हरिबोल गजुरेल, गिरिराजमणि पोखरेल, मात्रिका यादव, देवेन्द्र पौडेल, शक्ति बस्नेत लगायतका नेताहरू उपमहासचिव र चक्रपाणि खनाल, लिलामणि पोखरेल, शशी श्रेष्ठ, रेखा शर्मा, पूर्णकुमारी सुवेदी, हितमान शाक्य, महेन्द्रबहादुर शाही मध्येबाट केहीलाई सचिवको जिम्मेवारीमा ल्याउने सम्भावना रहेको माओवादी केन्द्रका नेताहरू बताउँछन् ।