गत साता हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा भएका गतिविधिहरूले उक्त क्षेत्रमा चलिरहेको भूरणनीतिक प्रतिस्पर्धाको खतरनाक संकेत दिएका छन् । 

अघिल्लो मंगलवार (मे २४) जापानमा क्वाड मुलुकहरूको शिखर सम्मेलन चलिरहेको बेलामा चीन र रुसका बमवर्षक विमानहरू जापानको हवाई क्षेत्र नजिक पुगेका थिए । चीनको घेराबन्दी गर्नका लागि बनाइएको क्वाडको बैठक चलिरहँदा चीन र रुसले यसरी संयुक्त उडान गर्नु आफैंमा अर्थपूर्ण छ । 

चीनका एच–६ बमवर्षक विमान र रुसका टीयू–९५ विमानहरू जापान सागरमाथि भेट भएर पूर्वी चीन सागरमाथिको क्षेत्रतर्फ उडेका थिए । ती बमवर्षक विमानलाई सुरक्षा दिन लडाकू विमानहरू पनि उडाइएको चिनियाँ अधिकारीहरूले पुष्टि गरे । 

दुई देशका वायुसैन्य विमान जापान सागर, पूर्वी चीन सागर र पश्चिमी प्रशान्तमाथि उडेको बताइएको छ । 

सन् २०१९ पछि चौथोपटक चीन र रुसले यस्तो संयुक्त गश्ती गरेको चीनको रक्षा मन्त्रालयका प्रवक्ता वरिष्ठ कर्नेल वु छ्यानले बताए । चीन र रुसका वायुसेनाको सहकारवाही (इन्टरअपरेबिलिटी) को परीक्षण तथा स्तरोन्नतिको लक्ष्यका साथ गश्ती गरिएको उनको भनाइ छ । त्यससँगै दुई देशका सेनाबीच रणनीतिक पारस्परिक विश्वास तथा व्यावहारिक सहकार्यलाई थप गति दिने लक्ष्य पनि यसबाट पूरा भएको वुले बताए । 

चीन र रुसबीच औपचारिक सैन्य साझेदारी नगरिएको अवस्थामा यसरी सहकारवाहीको प्रयास हुनुले ठूलो सन्देश बोकेको छ । 

त्यसो त बेइजिङ शीतकालीन ओलम्पिकको पूर्वसन्ध्यामा चीनका राष्ट्रपति सी चिनपिङ र रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको संयुक्त वक्तव्यमा दुई देशबीचको मित्रतामा कुनै सीमा नरहेको र सहकार्यका कुनै पनि प्रतिबन्धित क्षेत्रहरू नरहेको उल्लेख थियो । त्यसले दुई देशबीच विधिवत भन्दा पनि वस्तुगत सैन्य साझेदारी रहेको स्पष्ट पारेको थियो । 

आफूहरूको द्विपक्षीय रणनीतिक सहकार्य तेस्रो पक्षका विरुद्ध लक्षित नरहेको भनी संयुक्त वक्तव्यमा उल्लेख गरेको भए पनि अमेरिका दुवै मुलुकको साझा जोखिम भएको र त्यसलाई मिलेर प्रतिकार गर्नुपर्ने उनीहरूको सोच देखिन्छ । रुससँगको सम्बन्ध सुमधुर रहेमा आफूमाथि अमेरिकाले गर्ने गरेको अवाञ्छित निगरानी हट्ने अपेक्षा चीनले गरेको छ । 

हुन पनि युक्रेन द्वन्द्वका कारण अहिले अमेरिकाको बढी ध्यान रुसतर्फ केन्द्रित भइरहेको छ । तर युद्धको तीन महिना बितिसक्दा टुंगो लाग्ने कुनै लक्षण नदेखिएपछि अमेरिकाले पुनः आफ्नो कठोर निगरानी चीनतर्फ तेर्स्याउन थालेको बुझिन्छ । त्यसैक्रममा आफ्ना सहयोगी तथा साझेदार मुलुकहरूको समूह क्वाडको शिखर सम्मेलनमा अमेरिका उत्साहपूर्वक सहभागी बनेको थियो । 

त्यस घेराबन्दी प्रयासको सशक्त प्रतिकार गर्ने सन्देश दिनका लागि रुससँग मिलेर चीनले अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडन जापानमै भएको बेलामा संयुक्त वायुसैन्य गश्ती गरेको हो । रुस पनि उत्साहका साथ चीनसँगको सैन्य गश्तीमा सहभागी हुनमा जापानसँगको बढ्दो चिसो सम्बन्ध प्रमुख कारण हो । युक्रेन युद्ध शुरू भएपछि जापानले रुसविरुद्ध देखाएको आक्रामक व्यवहार तथा दुई देशबीचको लामो समयदेखिको कुरिल टापु स्वामित्व विवाद चर्किने स्थिति आएपछि जापानलाई रणनीतिक सन्देश दिन रुस उत्सुक भएको हो ।

पढ्नुहोस् यो पनि : 

रुसविरुद्ध आक्रामक बन्दा संकटमा जापान– कुरिल टापुसमूहमा तनाव चर्किने संकेत

चीन र रुसले संयुक्त गश्ती गरेको भोलिपल्ट बुधवार (२५ मे) जापान र अमेरिकाका वायुसेनाले संयुक्त रूपमा जापान सागरमाथि लडाकू विमान उडाएका थिए । त्यसक्रममा चारवटा अमेरिकी एफ–१६ लडाकू विमान र चारवटा जापानी एफ–१५ विमान उडाइएको थियो ।  

दुई देशका सेनाबीचको संयुक्त क्षमतालाई पुष्टि गर्न तथा साझेदारीलाई थप बलियो बनाउन यो संयुक्त उडान गरेको जापानको सेल्फ डिफेन्स फोर्सले बयान जारी गरेर जानकारी दिएको थियो । 

त्यही छेको पारेर उत्तर कोरियाले पनि (मे २५मा) तीनवटा क्षेप्यास्त्र प्रक्षेपण गरेको थियो । उत्तरले अन्तर्महादेशीय ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र सहितका क्षेप्यास्त्रहरू कोरियाली प्रायद्वीप र जापानबीच रहेको समुद्रमा खसाएको थियो । ती क्षेप्यास्त्रहरू जापानको सार्वभौम आर्थिक जलक्षेत्रबाहिरै खसेका थिए ।

जापान र अमेरिकालाई तर्साउनका लागि रुस, चीन र उत्तर कोरियाले नियोजित रूपमा एकै समयमा कारवाही चलाएको दाबी गर्न सकिँदैन । तर एसिया टाइम्समा एन्ड्रु साल्मोनले लेखेअनुसार, यी तीनै देशको गतिविधि एउटै समयमा हुनुलाई दैवसंयोग मात्र पनि मान्न सकिन्न ।

त्यसै पनि हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा अमेरिकी प्रभुत्वलाई कमजोर बनाउने अभीष्ट यी तीनै मुलुकले राखेका छन् । त्यस अभीष्टलाई साकार बनाउनका लागि सी र पुटिनलाई किम जोङ–उनको क्षेप्यास्त्र परीक्षणले सहायता गरिरहेको छ । 

चीनलाई एक्ल्याउन खोज्दा उसले उत्तर कोरियारूपी रणनीतिक अस्त्र प्रयोग गरेर पूर्वी एसियालाई अशान्त बनाउने डर अमेरिका र जापानले लिने गरेका छन् । हुन पनि उत्तरको यस कदमपछि अमेरिकी सेनाको हिन्द–प्रशान्त कमान्डले एक विज्ञप्ति जारी गरेर अवैध हतियार कार्यक्रमले सिर्जना गरेको अस्थिरतालाई क्षेप्यास्त्र प्रक्षेपणले उजागर गरेको बतायो । 

उत्तरको यस कदमको जवाफ फर्काउनका लागि जापान र अमेरिकाका वायुसेनाले संयुक्त उडान गरे । 

उता दक्षिण कोरिया र अमेरिकाले बेग्लाबेग्लै क्षेप्यास्त्र कोरियाली प्रायद्वीपसँगै रहेको सागरमा प्रहार गरेर पनि जवाफी सन्देश दिए । उत्तेजक शक्तिको केन्द्रमा पुगेर प्रहार गर्ने आफूहरूको सेनाको क्षमता र तयारीलाई यस प्रहारले समुचित सन्देश दिने दक्षिण कोरियाको सर्वोच्च सैन्य निकाय जोइन्ट चीफ्स अफ स्टाफ (जेसीएस) ले जनायो । 

उसको संकेत उत्तर कोरियातर्फ थियो । दक्षिणमा यून स्योक–यूल राष्ट्रपति बनेपछि उत्तरविरुद्ध कठोरता देखाइन थालेको सन्दर्भमा सेनाको यो बयान अर्थपूर्ण छ । त्यससँगै दक्षिण कोरियाको वायुसेनाले ‘हात्ती चाल’ अर्थात् धावनमार्गमा ३० वटा जति एफ–१५के लडाकू विमान राखेर शक्तिप्रदर्शन पनि गरेको जेसीएसले जनाएको छ । 

यस्तो परिस्थिति विकसित हुँदै जाँदा कतै हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा विपरीत दुई ध्रुवका त्रिपक्षीय शक्तिहरूको भिडन्त त हुने हैन भनी आशंका गर्न थालिएको छ । दक्षिण कोरियाका सेवानिवृत्त सैन्य अधिकृत चुन इन–बुमले एसिया टाइम्ससँग कुरा गर्दै एकातिर दक्षिण कोरिया, जापान र अमेरिका अनि अर्कातिर चीन, उत्तर कोरिया र रुसबीचको भिडन्तको परिस्थिति निर्माण हुनु अनिष्टको संकेत भएको बताएका छन् । 

वास्तवमा अमेरिकाले चीनको घेराबन्दी गर्नका लागि क्वाड र अकस जस्ता बहुपक्षीय साझेदारीका साथै अस्ट्रेलिया, जापान र दक्षिण कोरियासँग द्विपक्षीय साझेदारीलाई पनि बलियो बनाउन थाल्दा चीन त्यसको प्रतिकार गर्न बाध्य भइरहेको छ । त्यसैले औपचारिक सैन्य साझेदारी नभए पनि चीन र रुसले संयुक्त वायुसैन्य गश्ती गरिरहेका छन् भने उत्तर कोरियाले यही बेलामा लगालग क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरिरहेको छ । 

पछिल्लो परीक्षणपछि उत्तर कोरियाविरुद्धको प्रतिबन्धलाई बलियो बनाउनका लागि अमेरिकाले तयार पारेको संयुक्त राष्ट्रसंघीय सुरक्षा परिषद्को मस्यौदा प्रस्तावलाई रुस र चीनले भिटो लगाएर पारित हुन नदिएको तथ्य पनि स्मरणीय छ ।

हिन्द–प्रशान्त क्षेत्रमा विकसित भइरहेको अमेरिकाविरोधी तथा अमेरिकासमर्थक ध्रुवीकरणले क्षेत्रीय अस्थिरता बढाउने सुनिश्चित छ ।