मंसिर ४ गते हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा निर्वाचनमा चुनावी तालमेल गर्ने निर्णय गरेको पाँचदलीय गठबन्धन सोमवारदेखि सीट बाँडफाँडको छलफलमा प्रवेश गरेको छ । सीट बाँडफाँड गर्न गठबन्धनले बनाएको कार्यदल सोमवारबाट सक्रिय भएको छ, तर पहिलो दिनको बैठक औपचारिकतामै सीमित भएको छ । 

राजनीतिक दर्शनमा सैद्धान्तिक मतभेद रहेका नेपाली कांग्रेस, नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चाबीच साउन २० गते चुनावी तालमेल गर्ने औपचारिक सहमति भएको थियो । चुनावी तालमेल गर्ने सहमतिको निर्णयमा गठबन्धनमा आबद्ध पाँचवटै दलका नेताहरूले हस्ताक्षर गरेका छन् ।

तालमेलको औपचारिक निर्णय गरेपनि व्यावहारिक रूपमा सीट मिलाउन निकै जटिल रहेको दलका नेताहरूले बताउँदै आएका छन् । संख्या मात्र नभई कतिपय निर्वाचन क्षेत्रमा सहमति जुटाउनै जटिल रहेको नेताहरूको भनाइ छ । 

प्रदेश सभाका सीट बाँडफाँड तुलनात्मक रूपमा सहज भएपनि प्रतिनिधि सभाका सीट मिलानमा गठबन्धनलाई सकस पर्ने देखिएको छ । स्थानीय तह निर्वाचनमा भागबण्डा गर्दा यसअघि जितेको क्षेत्र सम्बन्धित दलले लिएर र एमालेले जितेको ठाउँ गठबन्धनले बाँडेका थिए । 

स्थानीय चुनाव जस्तो प्रतिनिधि सभाको सीट बाँड्न सहज नरहेको कार्यदलमा रहेका सदस्यहरू बताउँछन् । तथापि ‘लेन देन’ गरेर भए पनि एउटा सहमतिमा पुगिने उनीहरूको विश्वास छ । 

गत वर्षको माघ १२ मा सम्पन्न राष्ट्रिय सभा निर्वाचन र वैशाख ३१ गते सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा गठबन्धनले तालमेल गरेका थिए । गच्छेअनुसार सबै दलले गठबन्धनबाट भरपुर फाइदा लिए । राष्ट्रिय सभा र स्थानीय तहको चुनावका गरिएको तालमेललाई दलहरूले मंसिरमा हुने प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा निर्वाचनमा पनि प्रयोग गर्दैछन् । 

कांग्रेसको प्रस्ताव– क्लस्टरअनुसार तालमेल गरौं

साउन २० मा गठबन्धनबीच औपचारिक निर्णय हुनुअगावै नेपाली कांग्रेसले भने तालमेलका लागि आन्तरिक तयारी गरेको छ । केन्द्रीय समिति बैठकबाट गठबन्धनबीच तालमेल गरेर जाने निर्णय गरेसँगै कांग्रेसभित्र सीट बाँडफाँडको मोडालिटीबारे एक तहमा छलफल भएको छ । 

नेपाली कांग्रेसका एक प्रभावशाली नेताले गोलमटोल ढंगले नभई मिहिन ढंगले तालमेलका लागि कांग्रेसले प्रस्ताव लैजाने बताए । कांग्रेसका ती नेताका अनुसार निर्वाचन क्षेत्रको क्लस्टर बनाएर तालमेलको खाका तयार हुनेछ । 

कांग्रेस नेताहरूका अनुसार बागमती प्रदेशमा तालमेल गर्दा दोलखा, रामेछाप र सिन्धुलीलाई एउटा क्लस्टर मानेर सीट बाँडफाँड र सिन्धुपाल्चोक तथा काभ्रेपलाञ्चोकलाई अर्को क्लस्टर मानेर सीट बाँडफाँड गर्दा तालमेल प्रभावकारी हुन्छ ।

रसुवा, नुवाकोट र धादिङलाई एउटा क्लस्टर, चितवन र मकवानपुरलाई अर्को तथा काठमाडौं उपत्यकाका तीन जिल्लालाई एउटा क्लस्टर मानेर सीट बाँडफाँड हुन सक्छ । 

‘रसुवा कांग्रेसले लिएर नुवाकोट र धादिङमा एक–एक सीट लिएर बाँकीमा माओवादी या समाजवादीलाई छाड्न सकिन्छ,’ कांग्रेसका ती नेताले भने, ‘सिन्धुपाल्चोकमा कांग्रेस र माओवादीबीच एक–एक सीटमा सहमति हुनसक्छ ।’ २०७४ सालको चुनावमा रसुवामा कांग्रेसले जितेको थियो । 

दोलखा, रामेछाप र सिन्धुलीलाई एउटा क्लस्टर मान्दा यसअघि माओवादीले चुनाव जितेको रामेछाप तथा दुई सीट रहेको सिन्धुलीमा माओवादीलाई एक–एक सीट छाड्न सकिने कांग्रेसको संकेत छ । यस्तै काभ्रेका दुई सीटमा माओवादी र कांग्रेसबीच एक–एक सीट बाँडफाँड हुनसक्छ ।

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड लड्ने चितवन क्षेत्र नम्बर ३ बाहेक चितवनका दुई क्षेत्रमा कांग्रेसको दाबी रहने छ । स्थानीय चुनावमा भरतपुर महानगरपालिकाको मेयरमा गठबन्धनले प्राप्त गरेको फराकिलो विजयपछि प्रचण्डको निर्वाचन क्षेत्र बलियो भएको माओवादीको मूल्यांकन छ ।

यसअघि एमालेले दुवै सीट जितेको मकवानपुरमा एक सीट नेकपा एसलाई दिन कांग्रेस तयार हुने देखिन्छ । तर, नेकपा एसका नेता विरोध खतिवडा लड्ने क्षेत्रमा कांग्रेस सहमहामन्त्री महलक्ष्मी उपाध्याय डिना लड्ने सम्भावना छ । त्यो अवस्थामा यी दुई नेताबीच क्षेत्र हेरफेरको सम्भावना रहन्छ ।

बागमती प्रदेशका कांग्रेस संसदीय दलका नेता एवं कांग्रेसका बागमती प्रदेश सभापति इन्द्र बानियाँ पनि सशक्त दाबेदार हुन् । उनी संघमा चुनाव लड्न खोेजे भने मकवानपुरमा सीट मिलान कठिन हुने नेताहरू बताउँछन् । 

सीट बाँडफाट गर्न गठित कार्यदलमा कांग्रेसले यही खाका लिएर छलफलमा बस्ने ती नेताले बताए ।​ पाँचदलीय मोर्चाका अन्य घटकले पनि आफू अनुकूलको प्रस्ताव पेश गर्ने तयारी गरेका छन् । 

धादिङ र नुवाकोटमा एक–एक क्षेत्र लिएर एक–एक क्षेत्र माओवादी या नेकपा एसलाई दिन सकिने कांग्रेसको बुझाइ छ । बागमती प्रदेशका मुख्यमन्त्री रहेका राजेन्द्र पाण्डे धादिङ– १ बाट चुनाव लड्ने तरखरमा छन् । नेकपा एसले दाबी गर्ने थोरै सीटमध्ये पाण्डेको क्षेत्र पनि एक हो । तर, सोही क्षेत्रमा बागमती प्रदेश सरकारका आर्थिक मामिला मन्त्री शालिकराम जमरकट्टेलको पनि दाबी छ ।

धादिङ १ मा पर्ने ५ मध्ये २ स्थानीय तहमा अध्यक्ष र एउटामा उपाध्यक्ष जितेको माओवादीले संगठनात्मक रूपमा पनि धादिङ १ मा एमालेपछि आफूहरू बलियो रहेको दाबी गर्दै आएको छ ।

सीट बाँडफाँड गर्न गठित कार्यदलको बैठकअघि सोमवार बसेको कांग्रेस पदाधिकारी र पूर्वपदाधिकारीको बैठकमा नेताहरूले १ सय सीट कांग्रेसले राखेर बाँकी गठबन्धनका अन्य घटकलाई दिन सकिने बताएका थिए ।

बहुमत सीटमा दाबी गर्नुपर्ने अन्य नेताहरूको प्रस्ताव देउवाले सुनिरहे पनि कुनै प्रतिक्रिया भने जनाएनन् । गठबन्धनका साझेदारलाई सम्मानजनक सीट दिएर तालमेल गर्ने देउवाले बताउँदै आएका छन् ।

कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य अजयबाबु सिवाकोटी पनि क्लस्टर बनाएर सीट बाँडफाँड गर्दा गठबन्धनका उम्मेदवारको विजयी सुनिश्चित हुने बताउँछन् ।

‘तालमेलको सैद्धान्तिक सहमति भएपछि सीट बाँडफाँडको मोडालिटीबारे भर्खर छलफल हुँदैछ,’ सिवाकोटीले लोकान्तरसँग भने ।

कांग्रेसले काठमाडौं उपत्यकामा १५ मध्ये १२ सीट आफैँले राखेर बाँकी ३ सीट मात्र छाड्न सक्ने गरी दाबी गर्न लागेको छ । उपत्यकामा तालमेल गर्दा नेकपा एसलाई दुई र माओवादीलाई एक सीट छाड्न पर्न सक्ने कांग्रेसको आन्तरिक आकलन छ । काठमाडौं २ र ८ एसलाई छाड्नुपर्ने अवस्था आउने कांग्रेसको आन्तरिक बुझाई छ ।

काठमाडौं जिल्लाका १० निर्वाचन क्षेत्रमध्ये माधव नेपालले चुनाव लड्न चाहेमा क्षेत्र नम्बर २ छाड्न सकिने कांग्रेसको बुझाइ छ । २०७४ सालमा काठमाडौं २ बाट चुनाव जितेका माधव नेपाल रौतहट या काठमाडौं कहाँबाट चुनाव लड्ने टुंगो लागेको छैन । विगतमा उनी चुनाव लडेको रौतहटमा भर्खरै सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा नेकपा एसले राम्रो मत ल्याएको छ । स्थानीय तहको मत विश्लेषणका आधारमा रौतहट १ मा नेकपा एसले एक्लै चुनाव जित्ने देखिएको छ ।

२०७४ सालमा काठमाडौं ८ बाट चुनाव जितेका जीवनराम श्रेष्ठको क्षेत्रमा पनि नेकपा एसको सशक्त दाबी छ । यो क्षेत्र पनि कांग्रेसले तालमेलका लागि साझेदार दललाई दिनसक्ने सम्भावना छ । 

नेकपा एसकी सचिव रामकुमारी झाँक्रीले पनि काठमाडौं १ बाट चुनाव लड्ने संकेत गरेकी छिन् । तर काठमाडौं १ का रैथाने उम्मेदवार प्रकाशमानले यो सीट छाड्ने सम्भावना छैन । प्रकाशमानले शनिवार मात्र अवसर पाए देशकै नेतृत्व गर्ने भनेर प्रधानमन्त्री बन्छु भन्ने महत्त्वाकांक्षा देखाएका थिए । यस्तो अवस्थामा झाँक्रीले काठमाडौं २ मा दाबी गर्ने सम्भावना पनि छ ।

ललितपुरमा माओवादी नेतृ पम्फा भुसालले चुनाव जित्दै आएको क्षेत्र छाड्न कांग्रेस तयार भएको छ । यो क्षेत्रमा तुलनात्मक रूपमा भुसालको व्यक्तिगत प्रभाव राम्रो छ । कृष्णलाल महर्जनले चुनाव जित्दै आएको ललितपुर– २ मा पनि एसले दाबी गर्ने देखिएको छ । 

भक्तपुरमा दुवै सीटमा आफूले दाबी गर्ने कांग्रेसको आन्तरिक तयारी छ । भक्तपुर– १ नेमकिपाले जित्दै आएको छ भने २ मा एमालेका महेश बस्नेतले चुनाव जितेका थिए । स्थानीय तह निर्वाचनको मत विश्लेषणका आधारमा भक्तपुर– २ आफूले जित्न सहज हुने कांग्रेसको आंकलन छ । 

५०/५० प्रतिशत हुनुपर्छ, कांग्रेसलाई १०० सीट दिएर तालमेल हुँदैन– माओवादी

कांग्रेसको दाबी एकातर्फ भएपनि गठबन्धनका अन्य दलको माग पनि चर्को छ । माओवादी केन्द्रले विगतमा एमालेले दिएको जति क्षेत्र पाउनु पर्ने दाबी गरेको छ । नेकपा एसले विगतमा एमालेले जितेका धेरै ठाउँ आफूले पाउनु पर्ने दाबी गरेको छ । 

कांग्रेसले दाबी गरेकै आधारमा १०० सीट दिएर तालमेल हुन नसक्ने माओवादीको भनाइ छ । तेस्रो हैसियतमा रहको माओवादीले चुनावको निर्णायक शक्ति बन्ने सामर्थ्य आफूसँग रहेको बताउँदै आएको छ । प्रधानमन्त्री देउवा माओवादीलाई कुनैपनि हालतमा बिच्क्याउन नहुने पक्षमा छन् ।

माओवादी केन्द्रका एक प्रभावशाली नेताले बढीमा ५० प्रतिशत सीट कांग्रेसलाई दिएर मात्र तालमेल हुने बताए । ‘५० प्रतिशत कांग्रेसलाई दिएर बाँकी ५० प्रतिशतमा ३० माओवादी र १०/१० नेकपा एस र जसपाले लिने हाम्रो प्रस्ताव छ,’ माओवादीका ती नेताले भने, ‘इमान्दारीपूर्वक तालमेल गर्ने हो भने हामीहरूको प्रस्ताव सबैलाई मान्य हुने खालको छ ।’

जनमोर्चालाई एक सीट छाडेर १६४ सीटमध्ये कांग्रेसले ८२ सीट लिने र ८२ सीटमा माओवादी, नेकपा एस र जसपाले बाँडफाँड गर्ने माओवादीको प्रस्ताव छ । महन्थ ठाकुरको लोसपालाई गठबन्धनमा ल्याएमा कांग्रेसले आफ्नो हिस्साबाट काटेर दिनुपर्ने माओवादीका ती नेताले जिकिर गरे । वामदेव गौतमको पार्टी र डा. बाबुराम भट्टराईको नवगठित पार्टीलाई आफूहरूको भागबाट दिन सकिने माओवादीले संकेत गरेको छ ।

संस्थापन पक्षका नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य रामहरि खतिवडा २०७४ सालको निर्वाचनको नतिजाकै आधारमा अहिले सीट बाँडफाँड गर्न नसकिने बताउँछन् । ‘पाँच वर्षमा राजनीतिक समीकरण धेरै परिवर्तन र फेरबदल आएको छ, विगतमा जितेको सीटलाई एउटा आधार मान्न सकिएला, त्यही नै अन्तिम आधार हुँदैन,’ खतिवडाले लोकान्तरसँग भने ।

माओवादीका दोस्रो तहका नेताहरू भने पार्टी अध्यक्षले ‘डील गर्ने’ विषयमा आफूहरू बोल्नुको अर्थ नभएको बताउँछन् । ‘गठबन्धनले तालमेल गर्ने कुरा गरिसकेको छ, सीटमा तलमाथि होला, प्रचण्ड र देउवा मिलेर कुरा गरेपछि सबै मिल्छ,’ माओवादीका ती नेताले लोकान्तरसँग भने । 

बागमतीमा जस्तै अन्य प्रदेशमा पनि क्लस्टर बनाएर सीट बाँड्दा नतिजा निकाल्न सकिने कांग्रेसको तर्क छ । २६ गते बस्ने कार्यदलको अर्को बैठकमा कांग्रेसले केही ठोस प्रस्ताव लैजाने तयारी गरेको छ । महामन्त्री गगन थापाले केही गृहकार्य गरिरहेको स्रोतले बतायो । 

शुक्रवार बसेको शीर्ष नेताको बैठकमा भदौ पहिलो साताभित्र सीट बाँडफाँडको टुंगो लगाउने सहमति भएको थियो । गठबन्धनमा निर्वाचन क्षेत्रको बाँडफाँड भएपछि मात्र त्यस आधारमा समानुपातिकको बन्दसूची तयार हुने भएकाले बाँडफाँडमा विलम्ब गर्ने पक्षमा नरहेको नेकपा एसका एक नेताले बताए । 

मंसिर ४ गते हुने निर्वाचनका लागि निर्वाचन आयोगले दशैंलगत्तै उम्मेदवारी मनोनयनको कार्यक्रम राख्ने गरी निर्वाचन कार्यतालिका बनाउन थालेको छ ।