बुटवलका गंगाधर आचार्यको जीवन आफैंमा एउटा फिल्मजस्तो छ । पर्वतको साविक जलजलामा जन्मे–हुर्केका आचार्यलाई सानैमा पोलियो भयो, समयमै उपचार हुन नसक्दा उनी जीवनभर अपाङ्ग हुन पुगे ।

कहिल्यै निको नहुने पोलियोले निम्त्याएको बेचैनी र पीडा जितेर उनी अक्षर र तस्वीरसँग रमाइरहेका छन् । 
 
गंगाधर पाइला–पाइलामा अप्ठ्यारा पर्खाललाई छिचोल्दै अहिले सफल कलाकार (आर्टिस्ट) को रूपमा स्थापित भएका छन् । २५ वर्षदेखि सिर्जनशीलतामा रमेका गंगाधर अहिले ‘गंगा आर्टस्’को नामले बढी परिचित छन् ।

रूपन्देहीका शहरका भित्तामा चित्र बनाउने/लेख्नेदेखि बोर्ड–ब्यानर, सन्देश सामग्री बनाउन उनकै खोजी हुन्छ । ४३ वर्षका गंगाराम भन्छन्, ‘दुःखमा भोगेका अलग रंगहरू अहिले म पेन्टिङमा देख्छु । एक्लै सिर्फ एक्लै संघर्ष गरेर यहाँसम्म आइपुगें ।’

‘समस्याबाट भागेको भए उनी अहिले यो अवस्थासम्म आइपुग्ने थिएनन् । समस्यासँग डराउनु भनेको अन्य समस्यालाई निमन्त्रणा दिनुजस्तै हो । जीवनमा चुनौती र समस्यासँग जुध्नुपर्ने रहेछ । जीवन नै यहीँ रहेछ भन्ने मैले संघर्षबाटै सिकें/बुझें,’ गंगाधर थप्छन् । 

गंगाधरका बुवाको सानैमा निधन भयो । पोलियोले अपाङ्गता बन्न पुगेर हिँडडुल गर्न नसक्ने आचार्यलाई आमा लक्ष्मीले बुटवल ल्याएर छाडिदिइन् । आमालाई घरधन्दा र खेतीपातीले गर्दा फुर्सद हुँदैन्थ्यो । दाइदिदी पढ्न स्कूल जान्थे, गंगाधर दिनभर हातखुट्टाले टेकेर घर वरिपरि फन्को मार्थे । स्कूल टाढा हुँदा उनी पुग्न सक्थेनन्, गाउँघरमा बोकेरै पुर्‍याउन पनि सम्भव भएन । गंगाधरको उमेर बढ्दै जाँदा सास्ती पनि थपिँदै गयो ।
 
बुटवलस्थित समाज कल्याण केन्द्र (हाल बालगृह) ले अनाथ तथा अपाङ्गता भएका बालबच्चालाई आश्रय दिन्छ । प्रवेशिका परीक्षा (एसएलसी) सम्म पढाइदिन्छ तर घरपरिवारमा रेखदेख गर्ने र आश्रय दिने व्यक्ति भए केन्द्रले राखिदिने खबर उनकी आमा लक्ष्मीले पाइन् ।

विक्रम संवत् २०४२ सालमा गंगाधर ७ वर्षको हुँदा लक्ष्मीले बुटवल ल्याएर छोरालाई छाडेर गइन् । गंगाधरलाई त्यो ७ वर्षमा आमाले बिरानो शहरमा छाडेर गएको सम्झना अझै ताजा छ ।

बुटवल आएको ३ वर्षजति उनी मसिना खुट्टा घिसारेरै हिँडे । गोलीगाँठोभन्दा तलको भाग बाङ्गो थियो, सिधा नभएर एकअर्कामा फर्किएका । बुटवल राजमार्ग चौराहामा रहेको केन्द्रमा बस्न थालेपछि उनी पढ्न भनेर तत्कालीन कालिका माध्यमिक विद्यालयमा भर्ना भए । एक–डेढ किलोमिटर टाढाको स्कूल पुग्न गंगाधरलाई घन्टौं लाग्थ्यो ।

पछि विक्रम संवत् २०४५ सालतिर उनलाई केन्द्रबाटै उपचारका लागि काठमाडौं लगियो । १ वर्ष उपचारपछि पैताला अगाडि फर्किए । बाङ्गिएकै भए पनि खुट्टा टेकेर बाहिर–भित्र हिँडडुल गर्न सक्ने भए । थप सुधार हुँदै थियो, २०४६ सालको जनआन्दोलन शुरू भयो । उपचार अघि बढ्न सकेन । उनी बुटवल फर्किए र पढाइलाई निरन्तरता दिन थाले ।

विक्रम संवत् २०५२ सालमा एसएलसी दिएका उनी उत्तीर्ण हुन सकेनन् । केन्द्रमा एसएलसीसम्म मात्रै बस्न पाइन्थ्यो, त्यसैले त्यहाँबाट बाहिरिनुपर्‍यो । 

आश्रमबाट निस्केपछि के गर्ने ? कहाँ बस्ने ? गंगाधरलाई केही थाहै थिएन । आमा र दाइ उनले एसएलसी दिने बेलासम्म पर्वतबाट बसाइँसराइँ गरी चितवन झरिसकेका थिए । भाइ निस्कने थाहा पाएपछि उनलाई लिन दाजु बुटवल आए पनि उनी घर जान तयार भएनन् । त्यसपछि संघर्षका दिन सडक र प्रतीक्षालयबाटै शुरू गरे उनले । शुरूमा केही समय प्रतीक्षालयमा बसे । दिनभरि पसल अगाडि च्यातिएका नोट जम्मा गर्थे । त्यही नोट जाडेर बैंक लैजान्थे । साटेर नयाँ नोट ल्याउँथे । त्यसैगरी केही समय बिताए । सधैं फाटेका नोट त कहाँ भेटिन्थे र ? गंगाधरले त्यसपछि केही गर्नुपर्छ भन्ने सोचविचार गरे ।

सानो उमेरमा उनको रुचि पेन्टिङमा थियो । फाटेका नोट जम्मा गरेर खान समेत नपुगेपछि उनले विक्रम संवत् २०५३ सालदेखि पेन्टिङको काम शुरू गरे । कोठा भाडामा लिएर बस्न र पेन्टिङ गर्न थाले ।

त्यो बेला अहिले जस्तो डिजिटल साइन बोर्डहरू थिएनन् । हातले नै लेखेर बोर्ड, ब्यानर राखिन्थ्यो । उनले पेन्टिङ गर्न थालेपछि जीवन सहज मात्र चलेन, केही आर्थिक बचत पनि हुन थाल्यो । त्यो बेला देशमा निर्वाचन हुँदै थियो । झण्डा बनाउने, व्यानर बनाउने कामले उनलाई भ्याइँनभ्याइँ भयो ।

‘चुनावको बेला धेरै काम पाइन्थ्यो । चुनावबाटै भएको आम्दानीले २०७४ सालमा घर किन्न सफल भएँ,’ गंगाधरले भने । राजनीतिक दलका झण्डा, राष्ट्रिय झण्डा, स्कूल तथा कक्षाका भित्तामा विभिन्न चित्र तथा अक्षर लेख्न परे उनकै नाम पहिले आउँछ । अहिलेको अवस्थासम्म आइपुग्न उनकी आमाको त्यागसँगै गंगाधर आफ्नो मेहनतको पनि ठूलो देन छ । 

पेन्टिङ गरेरै उनले बुटवलमा घर बनाएका छन् । केही गर्ने मनमा इच्छाशक्ति भए अपाङ्गताले नछेक्ने उनको बुझाइ बनेको छ । २०६२ सालमा बुटवलकै एउटा रेडियोमा गंगाधरको अन्तर्वार्ता बज्यो । त्यो अन्तर्वार्ता बजेपछि गौरी नाम गरेकी युवतीले उनलाई पत्र पठाइन् । ४ महिनाजति पत्र आदानप्रदानको क्रम जारी रह्यो । पछि उनीहरूले भागेर बिहे गरे ।

‘म हिँड्न नसक्ने, मागेर नगर्देलान् भनेर भागेर बिहे गर्‍यौं । अहिले हामी दुवै खुशी छौं,’ गंगाधर भन्छन् । गौरीको साथ पाएपछि गंगाधरको हौसला बढेको छ । उनीहरूका २ सन्तान छन् । जेठी छोरी गरिमा कालिका मानवज्ञान माध्यमिक विद्यालयमा १० कक्षामा पढ्छिन् भने कान्छी कृति पनि सोही स्कूलमा ३ कक्षामा पढ्छिन् । 

गंगाधरलाई शुरूशुरूमा काम पाउन निकै मुस्किल पर्‍यो । धेरैले शरीरलाई काम गर्ने ‘जोखना’का रूपमा तुलना गरेको उनी बताउँछन् । ‘काम सानो–ठूलो हुँदैन्थ्यो तर मेरो शरीर हेरेर काम दिन गाह्रो मान्थे,’ गंगाधरले विगत सम्झे । उनलाई अहिले भने काम पाउन गाह्रो छैन । फोन सम्पर्कको भरमा अहिले काम पाइरहेका छन् उनी । एकपटक काम लगाएकाहरूले अहिले पनि गंगाधरबाटै काम लगाउने गरेका छन् ।

ठूला भित्ते पेन्टिङ गर्न गंगाधरलाई खुट्टाले दिँदैन । भूइँमै बसेर र सामान्य उभिएर गर्नुपर्ने काम एक्लै गर्छन् । ठूला पेन्टिङको काम साथीहरूसँग मिलेर गर्दै आएका छन् । 

आचार्य भन्छन्, ‘पहिले खासै व्यापार हुन्थेन, अहिले ‘आर्ट’लाई बिस्तारै बुझ्न थालिएको छ । मेहनतको प्रतिफल राम्रै भइरहेको छ । २–४ पैसा यसैबाट कमाइन्छ । आफूसहित परिवारलाई खुशी राख्न सकेको छु ।’

आर्ट मनको आनन्द पनि हो, कलाभित्र सन्तुष्टि हुनुपर्छ भन्दै निरन्तर लागिरहेका छन् आचार्य । ‘कला मेरो रोजाइँको विषय हो । यसबाट म सन्तुष्ट छु,’ गंगाधर भन्छन्, ‘हिजो भित्तेलेखन व्यवसाय खासै माथि उठ्न सकेको थिएन । यो व्यवसायका विषयमा ज्ञान समेत कम हुन्थ्यो । आज त्यो अवस्था छैन । आर्ट अध्ययन समेत गर्न पाइन्छ ।’ पछिल्लो समय कला क्षेत्रमा रुचि राख्ने युवाको संख्या पनि बढ्दो छ ।