कोभिडभन्दा अगाडिसम्म लुम्बिनीका शत प्रतिशत होटल नयाँ वर्षमा १५ दिन अगाडि नै ‘बूकिङ’ हुन्थे । गत वर्ष पनि लुम्बिनीमा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी आउने भनेपछि नयाँ वर्षमा आन्तरिक र बाह्य पर्यटक खचाखच थिए ।

तर, आउँदो नयाँ वर्ष २०८० मा लुम्बिनीमा पुग नपुग ४० प्रतिशत मात्र होटल बूकिङ भएका छन् । बूकिङ गर्नेहरू पनि आन्तरिक पर्यटक मात्र छन् । लुम्बिनी विश्वभरका पर्यटकहरूको धार्मिक तथा पर्यटकीय गन्तव्य हो । 

भैरहवामा सञ्चालित गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलले लुम्बिनीमा पर्यटक वृद्धि हुने आशा गरिए पनि त्यो पूरा हुन सकेको छैन ।

४० प्रतिशत होटल मात्र होटल ‘बूक’ 

विश्वका बौद्ध धर्माबलम्बीहरूको आस्थाको केन्द्र लुम्बिनीमा ‘स्टार लेभल’देखि ‘फाइभस्टार’सम्मका होटलमा आठ हजार कोठाहरू छन् । 

देशमा छाएको आर्थिक मन्दीले घुमफिरमा मानिसहरू निस्किन नसकेको व्यवसायीहरूको बुझाइ छ । नयाँ वर्षको पहिलो दिन आउँदो शुक्रबार हो । लुम्बिनी होटल एसोसिएसनका अध्यक्ष गोविन्द ज्ञवालीले यो नयाँ वर्ष लुम्बिनी कोरोनाकालमा जस्तै सुनसान हुने अवस्था देखिएको बताए ।

‘दुई वर्ष कोरोनाले लुम्बिनीलाई पूर्णरूपमा थला पार्‍यो,’ ज्ञवालीले लोकान्तरसँग भने, ‘गत वर्ष केही राहत हुने संकेत देखिएको थियो । अहिले लुम्बिनीका होटल बूकिङ छैनन् । ठूलो लगानी गरेका व्यवसायीहरूमा चिन्ता थपिएको छ ।’

दुई महिनाअगाडि मुरारी बापु आउँदा भारतीय पर्यटक आएका थिए । त्यही अनुसार लुम्बिनी विशेष चहलपल हुने व्यवसायीहरूको अपेक्षा थियो । तर, नयाँ वर्ष खल्लो हुने देखिएको ज्ञवालीको भनाइ छ । 

लुम्बिनीमा स्तरीय १४६ वटा होटल छन् । जहाँ निजी क्षेत्रले २० अर्ब रूपैयाँभन्दा बढी लगानी गरेको छ । लुम्बिनीमा नयाँ वर्ष गर्मीको ‘पिक’ आवर पनि हो । पर्यटकका लागि भनेर व्यवसायीहरूले विभिन्न प्याकेज ल्याएका छन् । 

पर्यटक भित्र्याउन भैरहवामा नयाँ वर्षको अघिल्लो दुई दिन सडक खाना महोत्सव समेत आयोजना गरिएको छ । 

सिद्धार्थ होटल एसोसिएसनका अध्यक्ष चन्द्रप्रकाश (सीपी) श्रेष्ठले अहिलेको सहज अवस्थामा पनि पर्यटक लुम्बिनी घुम्न आउने गरी ‘बूकिङ’ हुन नसकेको बताए । 

‘भारतीय पर्यटकका लागि सरकारी भन्सार प्रक्रियाले ठूलो झन्झट बनाएको छ,’ अध्यक्ष श्रेष्ठ लोकान्तरसँग भन्छन्, ‘भारतीय पर्यटकलाई सय रूपैयाँका नोट २५ हजारभन्दा बढी लिएर आउन दिँदैन । ५ सय र २ हजार नोट ल्याएको भेट्टाए जुवा खेल्न आएको भनेर पक्राउ गर्न समेत पछि पर्दैनन् । जसको डरले लुम्बिनी आएर खर्च गर्न चाहनेले पनि सकिरहेका छैनन् ।’

फेरि कोराना संक्रमण बढ्न थालेपछि नेपाल भारत सीमा नाकामा प्रहरीले कडाई गर्न थालेको छ । 

सन् २०२३ को तीन महिनामा ९० हजार पर्यटक

सन् २०२३ को तीन महिनामा ९० हजार बाह्य पर्यटकले लुम्बिनी घुमफिर गरेका छन् । जनवरी शुरू भए यता ६१ हजार १२२ भारतीय पर्यटकले लुम्बिनी भ्रमण गरेका छन् । नेपाल र भारतबाहेक तेस्रो मुलुकबाट मात्र २८ हजार ८०६ जनाले लुम्बिनी भ्रमण गरे । सन् २०२२ मा जम्मा २३ हजार ९४२ तेस्रो मुलुकका पर्यटक लुम्बिनी आएका थिए ।

लुम्बिनीमा तेस्रो मुलुकका पर्यटकको आगमन बढे पनि कोरोना शुरू हुनुअघिको अवस्थालाई पछ्याउन सकेको छैन । 

लुम्बिनी विकास कोषका सदस्य सचिव सानुराजा शाक्यले लुम्बिनीमा विभिन्न गतिविधि बढ्दै गए पर्यटकको आवागमन पनि बढ्ने अपेक्षा गरे । सन् २०१८ मा सबैभन्दा धेरै १६ लाख पर्यटकले घुमेका थिए । 

लुम्बिनीमा टिक्दैनन् पर्यटक

लुम्बिनी आउने पर्यटक लामो समयसम्म बस्दैनन् । व्यवसायीले पर्यटकहरूको बसाइ लम्ब्याउन अनेक उपायको खोजी गरे पनि अहिलेसम्म औसतमा लुम्बिनी घुमघाम ३० मिनेटको मात्र देखिएको छ ।

मायादेवी मन्दिरमा बिहानदेखि साँझसम्म चहलपहल भए पनि यहाँ आउने पर्यटकको बसाई अवधि निराशाजनक रहेको हो । लुम्बिनी आउने ९० प्रतिशत पर्यटक उही दिन नै फर्किने गरेको विभिन्न तथ्यांकले देखाउँछ ।

लुम्बिनी घुम्न आउनेमध्ये जम्मा ५ देखि ७ प्रतिशतले मात्र लुम्बिनीमा रात बिताउने गरेका छन् । लुम्बिनीको पर्यटन प्रबर्द्धन गर्ने भन्दै सरकारी स्तरबाट बेलाबेलामा कार्यक्रम र अभियान सञ्चालन भए पनि ती कार्यक्रम प्रभावकारी बन्न सकेनन् । 

लुम्बिनी आसपासको जनजीवन देखाउन लुम्बिनी वरपरका १३ वटा गाउँको भिलेज टूर, कपिलवस्तुको तिलौराकोट, कुदान, देवदह र रामग्रामको बुद्ध सर्किट यात्रा र मायादेवीलाई प्रसव पीडा शुरू भएदेखि सिद्धार्थ जन्मेर कपिलवस्तु फर्किंदासम्मको झलक प्रस्तुत गर्न सके लुम्बिनीमा पर्यटकको बसाई लम्ब्याउन सकिने पर्यटक पथ प्रदर्शक राजकुमार यादव बताउँछन् ।