दार्चुलाको नौगाड गाउँपालिका–६ धुलिगडाकी निरुता ठगुन्ना सानैदेखि खेलकुदमा रुचि राख्थिन् । विद्यालयमा हुने एथलेटिक्स, दौड, हाई जम्प, लमजम्पलगायत प्रतियोगितामा उनी प्रायः भाग लिइरहन्थिन् । कक्षा ६ मा पढ्दै गर्दा उनले राष्ट्रपति रनिङ्ग सिल्ड प्रतियोगितामा सहभागी भइन् । ४ सय र ८ सय मिटर दौडमा उनले राम्रो नतिजा निकालिन्। निरुताको खेल कलाकुशल देखेर रनिङ कोच निलराज अवस्थी(हाल स्वर्गीय)ले भलिबल खेल्न सुझाए ।

गुरुको सुझावपछि उनी भलिबल खेल हेर्न थालिन् । मौका मिल्यो कि उनी खेल्न थालिहाल्थिन् । पहाडी विकट क्षेत्र त्यसमा पनि महिला, भलिबल खेल्न सोचेजति सजिलो थिएन । गाउँमा प्रायः पुरुषहरूनै भलिबल खेल्थे । स्कुल र गाउँघरका प्रतियोगितामा टिम नपुगे मात्रै उनले खेल्न पाउँथिन् । २०७२ सालमा उनी राष्ट्रपति रङिन सिल्ड प्रतियोगितामा जिल्लाका लागि छनोट भइन् । जिल्लामा पनि उनले राम्रो खेलिन् । उनी सुदूरपश्चिम प्रदेशका लागि छनोट भइन् । प्रदेशको टिमबाट उनले पोखरासम्म प्रतियोगितामा सहभागिता जनाइन् ।​

अनि आर्मीबाट ब्याक...
हेर्दै, खेल्दै र सिक्दै गरेकी निरुता विस्तारै अब्बल खेलाडीका रूपमा परिचित हुन थालिसकेकी थिइन् । जिल्ला र प्रदेश स्तरका प्रतियोगितामा आयोजना हुँदा उनको नाम चर्चामै आउँथ्यो । प्रतियोगितामा सहभागी हुन उनलाई धेरै ठाउँबाट अफर आइरहन्थ्यो । भलिबलमा उनी जम्न थालिसकेकी थिइन् । आर्मी टिमबाट खेल्न उनले फर्म भरिन् । त्यसको केही समयपछि आर्मी क्याम्पमा छनोट भइन् । ६ महिना तालिममा व्यस्त रहिन् । ‘त्यो क्षण मेरा लागि निकै स्मरणीय रह्यो । आफ्नै बलबुतामा खेल्ने मैले तालिम लिएपछि धेरै निखार ल्याएँ । प्रतियोगिताहरूमा पनि राम्रो खेल्न सक्ने भएँ,’ निरुताले भनिन् ।

आर्मीमा रहँदा मुख्य खेलाडीका रूपमा स्थान बनाएकी उनले टिमलाई दुई पटक फाइनल पुर्‍याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिन् । टिममा ओपन स्पाइकरको भूमिकामा रहने उनी विपक्षी टिमका लागि टाउको दुखाइ बन्ने गर्थिन् । ‘दिदीबहिनी कप र शेरबहादुर स्मृति कप भलिबल प्रतियोगितामा टिमलाई फाइनल प्रवेश गराएका थियौँ । धेरै पटक मेडल जित्यौँ । आर्मी क्लबको यात्रा राम्रै भइरहेको थियो,’ उनले भनिन् । 

झन्डै २ वर्ष आर्मी क्लबबाट खेल्दै गर्दा एक दिन यस्तो आयो, उनले क्लब नै छोडेर हिँड्नु पर्‍यो । हरेक क्षेत्रमा सङ्घर्ष छ । त्यतिमात्रै होइन आरोह–अवरोध पनि उत्तिकै हुन्छ । खेलमा राम्रो प्रस्तुती दिँदादिँदै पनि उपयुक्त वातावरण नहुँदा उनलाई सहन निकै गाह्रो हुन्थ्यो । ‘मानसिक तनाब सहनै नसक्ने अवस्था सिर्जना भएपछि मैले क्लब छोड्ने निर्णय गरेँ । त्यसपछि कसैलाई जानकारी नगराई गाउँ फर्के । अब भलिबल नै नखेल्ने भनेर गाउँमै बस्न थालें,’ तितो यथार्थ सम्झिँदै निरुताले भनिन् ।

पहिलो पटक नेपालको जर्सी लगाउँदा...
खेल क्षेत्रमा भोगेका पीडा उनले व्यक्त गर्न नसकेपनि भावमा प्रकट हुन्थे । खेलमा राम्रो कुशलता हुँदाहुँदै पनि विभागीय टिम छोडेर गाउँ फर्केपछि त्यहाँका खोलानाला, छहरा र साना बालबालिकाहरू उनका पीडा भुलाउने साथी बने । भलिबलमा आफ्नो राम्रो उपस्थिति बनाइसकेकी उनलाई खेल क्षेत्र नछोड्न भन्दै उनका साथीहरू, अग्रज खेलाडी र गुरुहरूले सम्झाइरहन्थे । 

मानसिक तवरका नगन्य पीडाले झेलिएकी उनले अब पेसा नै परिवर्तन गर्ने सोच बनाउँदै थिइन् । २०७५ सालमा नेशनल टिमको क्लोज क्याम्पमा आफ्नो नाम समावेश भएको समाचारबाट जानकारी पाइन् । 

उनका लागि पीडा र खुसीको एक साथ वर्षा भयो । खेल क्षेत्र नै छोड्ने मनसायले घर फर्केकी उनले पीडा भुलाउन सकेकी थिइनन् । त्यही क्रममा उनको नाम राष्ट्रिय टिममा समावेश भयो । राष्ट्रिय टिमबाट खेल्ने हरेक खेलाडीको सपना हुन्छ । सपना विपनामा परिणत हुने अवसरलाई उनले खेर फाल्न चाहिनन् । 

तेस्रो साग च्याम्पियनसिप प्रतियोगिता नजिकिँदै थियो । उनी दार्चुलाबाट काठमाडौँ आइन् । ३ महिनाको तालिम सुरु भयो । उनका लागि त्यो समय पनि सहज थिएन । राष्ट्रिय टिममा उनको नाम परेपछि आर्मी क्लबले निरुतालाई स्पष्टीकरण सोध्यो । जानकारी नगराएरै भागेर गएको भन्दै कारबाही गर्ने सम्मका कुरा थिए । उनले वास्तविकता बताएपछि समस्या समाधान भयो । ‘तालिममा नै दैनिकी बित्यो । जागिर छोडेर हिँडेकी भनेर धेरैले धेरै थरी कुरा सुनाउँथे । तालिम सकियो । बङ्गलादेशमा सुरु हुने एभिसी सेन्ट्रोल जोन प्रतियोगितामा नेपालका तर्फबाट खेल्न टिमसहित उनी प्रस्थान गरिन् । उनका लागि त्यो अविस्मरणीय क्षण थियो किनकि अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको खेलमा पहिलो पटक सहभागी हुँदै थिइन् । त्यो पनि राष्ट्रिय टिमबाट । मालदिभ्सविरुद्ध डेब्यू गरेकी निरुताको उत्कृष्ट प्रदर्शनले नेपालले एभीसी सेन्ट्रल जोन भलिबलकै उपाधि जित्यो । 

‘पहिलो पटक नेपालको जर्सी लगाउँदा खुसीको सीमा रहेन । प्रतियोगितामा पनि आफ्नो तर्फबाट राम्रो प्रस्तुति दिएँ । सबैले प्रशंसा गरे । आफैँलाई देखेर विश्वास लागि रहेको थिएन । त्यो क्षणबाट मैले अथाह पीडाहरू भुल्न सकें । अझ राम्रो गर्न सक्छु भन्ने आशा जागेर आयो । त्यहीअनुसार मेहनत गर्दै गएँ,’ उनले भनिन् ।

राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरका खेलहरूमा पनि महत्त्वपूर्ण खेलाडीका रूपमा आफ्नो छुट्टै पहिचान बनाइसकेकी उनले टिमलाई गोल्ड मेडल जिताउन धेरै पटक योगदान दिएकी छिन् । बङ्गलादेशबाट फर्किसकेपछि उनी विभागीय टिम एपीएफमा आबद्ध भइन् । आफ्नो टिमलाई दर्जनौँ पटक पदक जिताउन उनले महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिन् । राष्ट्रिय टिमको महत्त्वपूर्ण खेलाडी रहेकी उनी हाल पनि एपीएफमा आबद्ध छिन् । नेपाली राष्ट्रिय टिमकी उत्कृष्ट स्पाइकर रहेकी उनी दर्जनौँ पटक पुरस्कृत भइसकेकी छिन् ।

नाम छ, दाम छैन
निरुताका बुबा प्रेमसिंह ठगुन्ना शिक्षक हुन् । जनहित माध्यमिक विद्यालयमा उनलाई पनि सामाजिक विषय पढाउँथे । आमा धनमति ठगुन्ना गृहिणी हुन् । घरको जेठो सन्तानको रूपमा रहेकी निरुतालाई उनका बुबा सुरक्षाकर्मी (लाहुरे) बनाउन चाहन्थे । आमासँग उनको रोजाइ मिल्थ्यो । उनलाई नर्स बन्ने इच्छा थियो । आमाले पनि छोरीलाई स्वास्थ्यकर्मी बनाउन चाहेकी थिइन् । तर, विद्यालय स्तरबाटै खेलकुद क्षेत्रमा नाम कमाएपछि भविष्यमा नर्स बन्ने सपना त्यागिन् । देखेको सपना पूरा गर्न मेहनत नै गर्न पाइनन् । लक्ष्य नर्स अनि दैनिकी खेलकुद हुन थालेपछि उनले खेलकुदमै जम्ने निधो गरिन् र सफल पनि भइन् । मन भारी हुँदा बेलबेला उनलाई आफ्नो पुरानो सपनाको झल्को आउँछ । ‘खेलाडी नभई नर्स भई दिएको भए भन्ने पनि सोच्थें । तर भलिबलबाट मैले नाम कमाएँ । आवश्यकताहरू परिपूर्ति पनि भइरहेको छ । अहिलेको अवस्थामा म सन्तुष्ट छु,’ उनले भनिन् । खेलकुदबाट सोचेजस्तो आम्दानी भने नहुने गरेको उनी बताउँछिन् । ‘खान बस्न र सामान्य आवश्यकता परिपूर्ति गर्न सकिन्छ । खेलेरै गाडी,घर,जग्गा जोड्न भने मुस्किल नै पर्छ,’ उनले भनिन् ।

सरकारले हेरेन, धेरै खेलाडी पलायन भए
नेपालमा खेल र खेलाडीको अवस्था दयनीय रहेकाे उनी बताउँछिन् । क्रिकेट र फुटबलमा राज्यले केही लगानी गरेको देखिन्छ तर, भलिबलका लागि भने राज्यले नहेरेको उनको गुनासो छ । ‘खेलेर दैनिकी चलाउन मुस्किल परेपछि धेरैजसो पुराना अब्बल खेलाडी पलायन भइसकेका छन् । अहिले राष्ट्रिय टिममा प्रायः नयाँ खेलाडीहरू छन् । उनीहरू पनि कुन दिन विदेशिन बाध्य हुन्छन् थाह छैन । हामीले देशका लागि आफ्ना सबै सपना त्यागेर खेलिरहेका छौँ तर, सरकारले खेलाडीहरूका लागि उचित पारिश्रमिकसम्म दिन सकेका छैन । खेलकुद र खेलाडीहरूको क्षमता अभिवृद्धिका लागि सरकारले लगानी गर्न नसक्दा हामीले सोचेजस्तो नतिजा दिन सकिरहेका छैनौँ,’ उनले भनिन् ।

अब उनको एउटै लक्ष्य छ । जबसम्म सकिन्छ नेपालकै लागि भलिबल खेल्ने । खेलका अलावा उनलाई नाच्न र गाउनमा रुचि छ । ‘मेरो पहिलो प्यार भलिबल नै हो । अब अन्तिम को हुन्छ थाह छैन । भलिबलमै फोकस भएकाले लभसम्म सोचेको छैन । तत्काल बिहे गर्ने प्लान पनि छैन । मन मिल्ने र भावना बुझ्ने जीवन साथी भेटे बिहे गरौला,’ मुस्कुराउँदै उनले कुराकानी टुंग्याइन् ।