काठमाडौं, १ माघ– आइतबार राति वीरगञ्जको अमरपट्टी स्वास्थ्यचौकीका इन्चार्ज जयमोद ठाकुर स्वास्थ्यचौकीबाट घर फर्कदै थिए । घर फर्कने क्रममा सडकपेटीको दुवै तर्फ लामबद्ध भएर केही मानिस पुसको चिसोकाबीच सडकपेटीमा सुतिरहेका थिए । लामवद्ध भएर सुतिरहेका मानिसको समूहमा एक महिला चिच्याएपछि ठाकुर एक छिन रोकिए र त्यस तर्फ गए । 

त्यहाँ पुगेपछि उनले थाहा पाए, एक महिला सुत्केरी व्यथाको पीडामा रोइरहकी थिइन् । 

सडकपेटीमा रहेकाहरु भारतको विहार मोतिहारीबाट माघे संक्रान्तिको अवसरमा नेपालमा माग्न आएकाहरुको समूह थियो । 

‘म स्वास्थ्यचौकीबाट फर्कर्दै थिए । सडकको दुबैपट्टि एउटै परिवारका आठ,दश जना गरी ५० जना जति कडोरियाहरु सुतिरहेका थिए । नजिकै सडकपेटीमा प्रसव पिडामा एकजना महिला चिच्याउदै थिइन् ।’ ठाकुरले लोकान्तरसँगको कुराकानीमा भने, ‘मैले नजिकै रहेको एडभान्स अस्पतालको नर्सलाई बोलाए । हामीले अस्पतालमा लैजान खोज्दा उनीहरुले अस्पताल जान मानेनन् । अस्पताल जान नमानेपछि  एडभान्स अस्पतालकी नर्स रञ्जु झा र सहायक मेनुका घिमिरे बहिनीले सडक पेटी मैं सुत्केरी गराउनुभयो ।’

अस्पतालबाट नर्स रञ्जु आएपछि महिलाहरुको समूहले उनलाई प्रशव वेदनाबाट छटपटाइरहेकी महिलालाई छुन समेत दिएनन् । तर पछि आफूहरु अस्पतालबाट आएको भनेपछि मात्र उनीहरुले नर्सलाई त्यहाँ जान दिएका थिए ।

‘उनीहरुको समुदाय नै त्यहा भएपनि सुत्केरो लाग्छ भनेर अरु महिलाहरुलाई छुन नदिएका रैछन् । हामी पुग्दा दुईजना महिला छुइन्छ भनेर पुरै कपडा खोलेर ती महिलालाई सुत्केरी गराउन लागेका थिए ।’  स्वास्थ्यकर्मी ठाकुरले भने,‘ ती महिलाले अस्पताल जान नमानेपनि औषधि र सुइ भने लागाउन मानिन् ।’२४ वर्षीया श्रीदेवी कडोरियाले लामो प्रशव पीडापछि जुम्ल्याहा शिशुलाई जन्म दिइन् । 

सडकमै सुत्केरी भएकी कडोरिया चिसो सडकपेटीमा बस्नुपर्ने भएपछि स्वास्थ्यकर्मी ठाकुरले उनीहरलाई आफै घरबाट सिरक र आमा बच्चालाई चाहिने कपडा ल्याएर दिएका थिए । 

विहान नवजात शिशु र सुत्केरीको अवस्था बुझ्न ठाकुर पुगे । उनी त्यसबेला अचम्ममा परे राति सुत्केरी भएकी महिला दुई नवजात शिशुलाई च्यापेर माग्न हिड्ने तयारी गर्दै थिइन् । ठाकूरले उनलाई शिशुको अवस्था विग्रिएको भन्दै माग्न नहिड्न धेरै आग्रह गरेपछि मात्र उनीहरु अस्पताल जान तयार भए । 

‘बच्चाको स्वास्वास्थ्य अवस्था राम्रो नभएकोले हामीले निशुल्क उपचार गरिदिन्छौं भनेपछि बल्लबल्ल अस्पतालमा बच्चालाई लैजान दिए । आमा विहान पनि सडकपेटीमा उनकै समुदायसँग थिइन् ।’ ठाकुरले लोकान्तरसँग भने, ‘सुत्केरी हुँदा पोसिलो खाना न्यानो कपडा लगाउँनुपर्छ भन्ने नै थाहा रहेनछ, मैले नै तेल र केही कपडाहरु विहान पनि लगिदिए । तेल त सासुले पो लगाइन् । सुत्केरी महिलाको अवस्था कस्तो छ भनेर मैले बुझ्न खोजे उनले त अब आफु माग्न जाने बताइन । म त अचम्मित भए ।’

नेपालमा संक्रान्ती पर्व शुरु भएकाले ती सुत्केरी महिलासहित उनका समुदायका करिव ५० जना कडोरिया जातीका मानिहरु  माग्नका लागि नेपाल थिए । भारत सरकाले आवास सुविधा दिएको भएपनि उनीहरू मागेर जीवन विताउने  गर्कछन् । कडोरिया जाती नेपालमा दशै, तिहार र माघी पर्वमा माग्न आउने गरेका छन् ।