राजधानीको मुटुमै रहेको खोलाको जग्गा व्यक्तिको नाममा रहेको पाइएको हो । त्यो पनि कुनै एक ठाउँ विशेषमा मात्र होइन, तीन किलोमिटरभन्दा बढी ।

काठमाडौंको गैरीधाराबाट गायब भएको टुकुचा खोला खोज्दै जाँदा कमलादीमा पुगेपछि बल्ल भेटिन्छ । हुन पनि खोलालाई पुरेर बडेमानका घर ठडाइएका छन्, कम्पाउण्ड घेरिएको छ । विभिन्न भौतिक संरचनाहरू निर्माण गरिएको छ ।

त्यसो त यो समस्या अहिले सृजना भएको भने होइन । पाँच दशकअघिदेखि खोला मिचिएको छ । यसरी दशकौंदेखि टुकुचा मिचिँदा पनि नियमनकारी निकाय भने मौन छन् ।

काठमाडौं महानगरपालिकाका प्रवक्ता ज्ञानेन्द्र कार्की खोला मिचिएको कुरा स्वीकार्छन् । तर कति स्थानमा खोला मिचिएको छ, खोलाको कति जमिन व्यक्तिले प्रयोग गरिरहेका छन् भन्ने यकिन तथ्याङ्क भने महानगरपालिकास“ग छैन ।

नक्सामै गायब टुकुचा खोला

गैरीधारा, हात्तीसारदेखि कमलादीसम्म टुकुचा खोलो नक्सामै गायब छ । नापी कार्यालय काठमाडौंका प्रमुख मग्नु दत्त २०३३ सालामा नापी भएको र यस क्षेत्रमा नापीभन्दा पहिला नै भवनहरू भएकोले टुकुचा नक्सामा देखाउन नसकेको दाबी गर्छन् ।

मिचिएको खोला खोज्ने काममा सरकारी निकाय मौन छ । महानगरपालिका भने नक्सा देखाउने काम नापी विभागको बताउँछ । नापी विभाग आँखाले देखेको मात्र नक्सा बनाउने बताउँछ । एक अर्कालाई दोषारोपण गरेर
नियमनकारी सरकारी निकाय मूकदर्शक बनेका छन् ।

नियमानुसार खोलाको दायाँबायाँ चार मिटर वरपर संरचना बनाउन पाइँदैन । तर चार मिटरको मापदण्ड त धेरै परको कुरा हो । कतिपय ठाउँमा खोला पूरै नै गायब छ । नियमअनुसार पनि यदि कसैले हडपेको, छोपेको वा मिचेको भए खोला पहिलेकै अवस्थामा फर्काइनुपर्छ ।

खोला मिचिएको नियमनकारी निकाय काठमाडौं महानगरपालिका लगायत अन्य सरोकारवाला निकायहरूलाई राम्रैस“ग थाहा छ । तैपनि अहिलेसम्म सबै तैं चुप मै चुप बसेका छन् । ‘नियम मिचेर बनाइएका संरचना भत्काउने पहलकदमी लिन्छौ,’ महानगरपालिकाका प्रवक्ता ज्ञानेन्द्र कार्कीले भने ।

काठमाडौं उपत्यकाको मध्यभाग भएर बग्ने टुकुचा प्रदूषणको नमूना बनेको छ । नजिकका घरले ढलदेखि फोहोरसम्म टुकुचामा फाल्ने गरेका छन् । विकसित देशका राजधानी शहरहरूमा यस्ता नदीलाई सफा र हराभरा बनाइएको हुन्छ । नेपालमा भने टुकुचा अतिक्रमणको शिकार बनेको छ ।

---

---