काठमाडौँ -नेपाली लोक संगीतको क्षेत्रमा कुनै बेला चर्चाको चुचुरोमा पुगेका लोकगायक राजु परियार पछिल्ला केही वर्ष एकाएक हराए । केही पारिवारिक कारण र लोकसंगीतप्रतिको वितृष्णाले हराएको बताउने परियारको अहिले पुनरागमन भएको छ ।

आफ्नो स्वर आफैंलाई त्यति राम्रो नलागेको बताउने परियारको स्वर मन पराउने लोक पारखी भने लाखौं छन् । कुनै बेला यस्तो थियो राजु परियारले स्वर दिएपछि त्यो दोहोरी गीत चलिहाल्थ्यो । लोकदोहोरी गीतका पर्याय जस्तै बनेका राजु परियारको भित्री कथा भने फरक छ ।

बाल्यकालको आधा समय रोधीमा बितेको बताउने परियार सानो छँदा कार्यक्रममा भाग लिन्थे । त्यस्ता कार्यक्रममा सहभागी भएर प्रायः पुरस्कार पनि जित्थे । भन्छन्, ‘हामीलाई संस्कृतिले पनि गीत गाउन सिकाएको थियो ।’

उनी यस क्षेत्रमा बिना कुनै योजना प्रवेश गरेको बताउँछन् । लोकगीत भनेपछि हुरुक्क त हुन्थे तर यसरी चर्चित हुन्छु भन्ने उनलाई लागेको थिएन । ‘त्यतिबेला काठमाडौंको सुन्धारामा रहेको ‘पुकार दोहोरी साँझ’बाट आफ्नो औपचारिक गायनयात्रा शुरूआत गरेका परियारले गाएका गीत जसले सुन्थे, ती सबैले रुचाइदिन्थे,’ उनी भन्छन् ।

शुरूशुरूमा उनलाई केही व्यक्तिहरूले गाउन नसक्ने भन्दै हतोत्साही गर्न खोजेको उनी सम्झन्छन् । उनी भन्छन्, ‘तर उहाँहरूले हतोत्साही नगरेको भए यो क्षेत्रमा नलाग्न पनि सक्थें ।’

प्रशंसकले उनलाई अति रक्सी पिउने लोक गायकका रूपमा हेरेपनि आफू त्यस्तो स्वभावको नभएको र अहिले धेरै सुध्रिएको बताउँछन् ।

‘म त्यस्तै समाजमा हुर्केको मान्छे हुँ,’ उनी स्पष्टीकरण दिन्छन्, ‘हामीलाई न्वारन गर्ने बेलामै रक्सी चखाउने चलन छ । यस हिसाबले मैले थाहा नपाउने बेलादेखि नै रक्सी पिउन थालें । पिउँछु, तर अचेल अचेत हुने गरी पिउँदिन ।’

उनी थप्छन्, ‘बरू बीचमा केही समय म तनावमा थिएँ । त्यो समयमा अलि बढी नै पिएँ होला ।’

तपाईंलाई रक्सीले सक्यो भन्छन् नि भन्ने प्रश्नमा उनले हाँस्दै जवाफ दिए, ‘यो सबै रक्सी खानेले भनेका हुन्, भन्नेले त मैले रक्सी नखाइकन गीत गाउन सक्दिनँ पनि भन्छन् ।’

कमाएको पैसाको सदुपयोग भएको भए उनलाई यतिबेला काठमाडौंमा घर र गाडी जोड्न समस्या पर्ने थिएन ।

के तनाव थियो ? उनी भन्छन्, ‘मेरो पारिवारिक जीवनमा केही समस्या आयो । श्रीमतीसँग विविध कारणले राम्रो सम्बन्ध रहन सकेन ।’

उनी विस्तृतमा कारण खोल्न चाहन्नन् । भन्छन्, ‘सबैले भाग्यमा लेखेको भोग्ने रहेछ । मेरो भाग्यमा शायद यस्तै लेखेको थियो ।’

उनलाई तनाव हुनुको अर्को कारण नेपाली लोकक्षेत्रमा राम्रा गीत सृजना हुन छोड्नु पनि हो । भन्छन्, ‘पहिले मेहेनत गरेर गीत बजारमा ल्याइन्थ्यो । अहिले जस्ता गीत पनि बजारमा आउन थाले ।’

लोकगीत संगीत क्षेत्रका अन्य कलाकार राजु परियारले ईश्वरबाट स्वरको वरदान पाएपनि उनले त्यसको सदुपयोग गर्न नसकेको बताउँछन् ।

कुनै बेला दिनमै पाँचवटासम्म गीतमा स्वर दिएका परियारको निजी जीवन भने भद्रगोल रहेको उनलाई नजिकबाट चिनेकाहरू बताउँछन् ।

यतिसम्म अस्तव्यस्त कि दिनमै दशौं हजार कमाउने उनको कोठामा धेरै वर्षसम्म खाना पकाउने ग्यास चुल्हो पनि थिएन, स्टोभमै खाना पकाउँथे । तर उनले यी कुरा खुलेर स्वीकार गर्न चाहेनन् ।

उनको प्रेमको किस्सा पनि गजबको छ । उनी आफ्नो पहिलो प्रेम युवावस्थामा भएको कुरा सम्झन्छन् । ‘लगभग चार वर्षजति एक युवतीसँग प्रेम भयो । त्यसबेलामा मेरो कमाइ थिएन । हामीले जूनतारा साक्षी राखेर सँगै जिउने मर्ने कसम खाएका थियौं ।’

उनी हाँस्दै भन्छन्, ‘तर लाहुरे माग्न आएपछि उनले बिहे गरिन् । पछि जूनतारा साक्षी राखेर नै हाम्रो बिछोड भयो ।’

के जिन्दगीमा प्रेम एकपटक मात्र हुन्छ ? उनलाई प्रेम पटक—पटक हुन्छ भन्ने लाग्छ । केही समयपछि उनी फेरि प्रेममा परे ।

उनीसँग भागी विवाह गरे । त्यो बिहे भने सफल हुन सकेन । त्यसपछि उनले अर्को बिहे गरे । उनी भन्छन्, ‘पहिले म सुकेको डाली भइसकेको थिएँ । अहिले म हरियो डाली भएको छु ।’

उनी अहिले जिन्दगीको लयमा फर्किसकेका छन् ।

उनलाई अहिले पनि नेपाली संगीतको स्थिति राम्रो छ भन्ने लाग्छ । नवगायकलाई इच्छाशक्ति भयो भने सदाबहार गायक हुन गाह्रो छैन । आज आएर भोलि जाने कलाकारलाई भने यो क्षेत्रमा नआउनका लागि उनी आग्रह गर्छन् ।

परियार लोकगायक नभएको भए कुनै न कुनै तरिकाले राष्ट्रसेवक बन्थें भन्छन् । उनलाई गीतियात्रा शुरू गरेपछि पछाडि फर्केर भने हेर्नुपरेन । जिन्दगीको अन्तिम समयसम्म गीत संगीतमा लागिरहने उनको योजना छ ।

‘भोलि म काम नपाएर भोकै बस्नुपर्छ भन्ने लाग्दैन । कलाकारको रिटायर जिन्दगी पनि हुँदैन । अन्तिम समयसम्म म यही क्षेत्रमा लागिरहनेछु ।’

उनी थप्छन्, ‘लोकसंगीत साहित्यको एउटा भाग हो । मैले केही कविता, कथा, मुक्तक पनि लेखेको छु । पाँच महिनादेखि मैले आफ्नो जिन्दगीका भोगाइलाई समेटेर आत्मकथा लेख्दैछु ।’

उनले यो सृजनाको पूरा अंश आफ्नो आत्मकथामा समेटिने बताउँछन् तर उनी आफैंलाई आत्मकथा प्रकाशन कहिले हुन्छ भन्नै थाहा छैन । उनी सुनाउँछन्, ‘लेख्दैछु । अग्रजले राम्रो छ भनेको दिन प्रकाशन गर्छु ।’

उनी कार्यक्रमका दौरानमा देश तथा विदेशका थुप्रै ठाउँ घुमिसकेका छन् । उनलाई आफैंले कति गीत गाएँ भन्ने थाहा छैन । ‘कतिपय गीत त बजारमा आएपछि मात्र मैले गाएको गीतको बोल यो रहेछ भन्ने थाहा हुन्छ,’ उनी सुनाउँछन् ।

कुनै जमानामा उनले दिनमा आधा दर्जनभन्दा धेरै गीत पनि रेकर्ड गर्थे तर आजभोलि भने आफूलाई मन पर्ने गीत पाए मात्र स्वर दिने उनी बताउँछन् । भन्छन्, ‘मलाई समाजका मुद्दा बोकेका गीतहरू गाउन मन लाग्छ । जातीय र चेतनामूलक गीत मेरो रोजाइमा पर्छन् ।’

आजभोलि पनि आफूलाई दिनको एउटाजसो गीतमा स्वर दिनका लागि प्रस्ताव आइरहने उनी बताउँछन् ।

‘रुमाल धोको छु’, तथा ‘सुनपानीले छर्क मायालु’ लगायतका छुवाछुतविरुद्धका गीत परियारका चर्चित गीत हुन् । यस्ता गीतहरू समाजका लागि आवश्यक छ भन्ने उनलाई लाग्छ । उनी भन्छन्, ‘जातीय छुवाछुत मान्छेले बनाएको कुरा हो । सभ्य मान्छेले जातको कुरा गर्दैन । हाम्रो समाज बिस्तारै सभ्य बन्दै गएको छ । यो जात भन्ने कुरा नेपाली शब्दकोशमा कसले राख्यो मलाई थाहा छैन ।’

परियारलाई लोक संगीतमा पनि स्थान विशेष गीतहरूले चर्चा नपाएको महसुस हुन्छ । देउडा, हुर्क्यौली, ठाडो भाका, लमजुङे गीतहरू, पूर्वतिरका लोकभाका ओझेलमा परेको उनको धारणा छ ।

स्रष्टाले आफ्नो संस्कृतिका गीतलाई जगेर्ना गर्न जरूरी छ भन्ने उनलाई लाग्छ । उनले नेपाली लगायत हिन्दी र मैथिली गीतमा समेत आफ्नो स्वर दिएका छन् ।

यो क्षेत्रमा अझ धेरै काम गर्न बाँकी छ भन्ने परियारलाई लाग्छ । उनलाई ठाउँ अनुसारका फरक भाका गाउन पाए हुन्थ्यो भन्ने लाग्छ । भन्छन्, ‘म एकैछिनमा गीतको भाव बुझेर गाउन सक्छु । जस्ता खाले गीत गाउन पनि मलाई सजिलो हुन्छ ।’

त्यसो त यस्ता ओझेलमा परेका गीतलाई स्थान नदिँदैमा गीत नै लोप भएर जान्छन् भन्ने पनि उनलाई लाग्दैन । ‘लोकगीत मर्दै मर्दैन । हामी अग्रजहरूले सिकाएको बाटोमा हिँडेका छौं । भोलिका पुस्ताले अग्रजबाट लोकभाका गाउन सिक्छन्,’ उनी भन्छन् ।

अन्त्यमा,

सयौं लोकदोहोरी गीतमा स्वर दिएका गायक राजु परियारलाई भेटन कैयौं दिन कुर्नुप—यो । बल्लतल्ल एक दिन भेट्ने मौका जु—यो । फोनवार्तामा भएको कुराकानी अनुसार गायक परियारलाई भेट्नका लागि उनी बस्ने ठाउँमा म गएँ । तोकिएको समयमा त्यहाँ पुग्दा उनी थिएनन् ।

मोबाइल स्विच अफ गरिएको थियो । म उनलाई खोज्दै उनको एरियामा जाँदै थिएँ । चोकमा बसेका एक व्यक्तिले उनको सम्भावित भाडामा बस्ने घर बताइदिए । म उनको घर पछ्याउँदै थिएँ । उनीसँग एउटा चोकको भट्टीमा भेट भयो ।

हामीले एक घण्टाभन्दा लामो कुराकानीपछि धेरै कुराहरू उनले साटे । होटलकी दिदीका अनुसार उनी पहिले अलि बढी नै रक्सी पिउँथे । अहिले भने उनी सुधारको बाटोमा छन् ।

अन्तर्वार्ताकै अर्की एकजना महिला आइन् । उनी गायक परियारको सानैदेखिको फ्यान रहिछन् । राजु परियारका अगाडि उनले भनिन् – ‘मैले तपार्इंलाई म १३ वर्षकी हुँदा आमालाई टिभीमा देखाउँदै मलाई यही केटासँग बिहे गर्दिनुस् भन्थें । अहिले मेरो १३ वर्षको छोरो भएपछि तपार्इंसँग भेट भयो ।’

कुराकानीका क्रममा आफूले रक्सी खान छाडेको बताएपनि अन्तिममा एक गिलास लगाइहाले । कुनैबेला सिनेमा खेल्ने बताएका परियारले यसपटक भने आत्मकथा लेख्न लागेको बताए ।