पश्चिम नेपालको प्रमुख व्यापारिक केन्द्र तथा लुम्बिनी प्रदेशको अस्थायी राजधानी बुटवललाई जोड्ने गरी दुईवटा केबलकार परियोजना एक साथ अगाडि बढेका छन् । 

बुटवलमाथिको ऐतिहासिक नुवाकोटगढी र वसन्तपुर डाँडामा दुवैतर्फ निजी क्षेत्रको लगानीमा केबलकारका परियोजना अगाडि बढेका हुन् । 

एक हप्ता अगाडि गएको फागुन १ गते प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बुटवल उपमहानगरपालिका– ३ देखि पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिकाको वसन्तपुरसम्म पुग्ने लुम्बिनी केबलकारको बुटवलमा शिलान्यास गरेका थिए । 

बुटवलबाटै पाल्पाको नुवाकोट पुग्ने सिद्धार्थ केबलकार आइतवार अर्थमन्त्री एवं नेकपा महासचिव विष्णु पौडेलले शिलान्यास गरेर शुरू हुँदैछ । 

दुवै केबलकार परियोजनाको ‘बेस’ (आधार) बुटवल र अन्तिम स्टेसन पाल्पा रहेको छ । दुईवटा ठूला विकासका ‘प्रोजेक्ट’ ले बुटवललाई पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा विकास गर्ने ठूलो अपेक्षा लिइएको छ ।

दुवै परियोजना ५० प्रतिशत भारतीय पर्यटकलाई लक्षित गरेर बनाउन थालिएको हो । 

लुम्बिनी केबलकार प्रालिले बुटवलका चिडियाखोलादेखि पूर्व पाल्पाको वसन्तपुर जोड्ने केबलकार निर्माण थालिएको छ भने सिद्धार्थ केबलकार प्रालिले बुटवल पश्चिम फूलबारी क्षेत्र नजिकैबाट पाल्पाको नुवाकोट गढीसम्मलाई जोड्ने छ । लुम्बिनी केबलकार परियोजना ३ अर्ब ५० करोडको हो । सिद्धार्थ केबलकारको ७० करोड रुपैयाँभन्दा माथि छ । 

नुवाकोटमा कालभैरवको मन्दिर, सेनकालीन दरबार, सेनकालीन इनार, काठे दरबार, सेनकालीन भग्नावशेष दरबार नुवाकोट किल्ला र ग्रामीण परिवेश पर्यटकले अवलोकन गर्न पाउनेछन् । 

केबलकारले नुवाकोटगढी पर्यटकीय गन्तव्यको रूपमा अगाडि बढ्नेछ । ऐतिहासिकसँगै, धार्मिक, प्राकृतिक, सांस्कृतिक महत्त्वको ठाउँ नुवाकोटमा पूर्वाधारहरू बनिरहेका छन् । 

नुवाकोटबाट मनोरम हिम श्रृंखलाका साथै तराईका फाँट र भारतको नौतुनासम्मको दृष्यावलोकन गर्न सकिन्छ । 

अर्थमन्त्री पौडेलले बुटवलमा बन्ने दुई केबलकारले यस क्षेत्रलाई नै ‘रोलमोडल’ बनाउने बताए । पौडेलले यस क्षेत्रको विकासका लागि आफूले कुनै कसर बाँकी नराख्ने प्रतिबद्धता जनाए । बुटवल पहाडी जिल्लाहरूसँग सहज पहुँच भएको शहर हो । 

बुटवल मानव अस्तित्वको एक करोड वर्ष पुरानो आदिमानव रामापिथेकसको दाँत फेला परेको वैज्ञानिक तथ्यले पुष्टि गरेको  मानव सभ्यताको उद्गमस्थल पनि हो । 

ऐतिहासिक ठाउँमा यस्ता विकासका पूर्वाधारले पर्यटन क्षेत्रको विकासमा थप मद्दत पुग्ने यस क्षेत्रका जानकार दलबहादुर गुरुङ बताउँछन् । बुटवल क्षेत्र ज्ञानमूभि, ध्यान भूमि र तपोभूमि रहेकाले यस्ता ठूला विकासका परियोजनाहरू अगाडि बढाउँदा यस क्षेत्रको महत्त्व झनै बढ्दै गएको गुरुङले बताए ।  

वसन्तपुरमा सिद्धबाबाको मन्दिर रहेको थियो । त्यहाँ दर्शन गर्न मानिसहरू जान अप्ठ्यारो भएपछि सिद्धार्थ राजमार्गको नजिकै तिनाउ नदीको किनारामा ल्याइएको इतिहासका जानकार बताउँछन् । निर्माण शुरू भइसकेको लुम्बिनी केबलकार दुई वर्षभित्र सम्पन्न गरिसक्ने प्रालिका प्रमुख रमेश शर्मा बताउँछन् । 

त्यहाँ राजा माणिमुकुन्द सेनको गृष्मकालीन दरबार, तोपहान क्षेत्र, खरखजनाघर, रानीकुवा समेत रहेको छ । नुवाकोटगढी पुग्न सडक निर्माण सम्पन्न भएपछि पर्यटकीय पूर्वाधारहरू निर्माणको कामले पनि गति लिएको छ । नुवाकोट भ्यु टावर बनिसकेको छ । त्यस्तै सांस्कृतिक डबली दरबार क्षेत्रमा पार्क निर्माण लगायतका संरचना बनिरहेका छन् । 

यस्तै निजी क्षेत्रबाट पनि नुवाकोटमा ठूलो मात्रामा लगानी भइरहेको छ । नुवाकोटमा हिलसाइड भिलेज रिसोर्टदेखि केबलकार सञ्चालनको प्रक्रिया शुरू भएको हो । बुटवलका परिचित होटल व्यवसायी माधव नेपालसहित झण्डै ५० जना उद्यमीहरूले लगानी गरी रिसोर्ट तथा केबलकार निर्माणको काम अगाडि बढाएका हुन् । 

नुवाकोट विकास समितिका अध्यक्ष समेत रहेका नेपालले लुम्बिनी आउने पर्यटकलाई आकर्षित गर्न नुवाकोटको पर्यटकीय विकासमा लागेको बताए । नेपालले नुवाकोटमा बन्दै गरेको संरचनाले यस क्षेत्रको पर्यटकीय मुहारमा ठूलो टेवा पुग्ने दाबी गरे । 

यो ठाउँमा पहाडबाट नुन ल्याउन बुटवल झर्ने पुरानो बाटो पनि पर्छ । नुन खेपेको ठाउँ कस्तो रहेछ भनेर पनि एकपटक केबलकार चढ्न त्यहाँ नेपाली पुग्ने लगानीकर्ताको अपेक्षा छ ।

आजभन्दा ५० वर्ष अगाडि पहाडी जिल्लाबाट घिउ ल्याएर बुटवलमा नुनसँग साटेर नुवाकोट हुँदै मानिसहरू पहाडतर्फ फर्किन्थे । सडकमार्ग हुँदै नुवाकोट जान बेलबास शान्तिचोकबाट ११ किलोमिटरको दुरी पार गर्नुपर्दछ । 

पैदल जानका लागि फूलबारीबाट उजिरसिंह सिँडीमार्ग रहेको छ । सिँडीमार्गबाट पैदल २ घण्टामा नुवाकोट पुग्न सकिन्छ । 

सिद्धार्थ केबलकार प्रालिका अध्यक्ष राजेन्द्रसिंह गुरुङले नुवाकोटमा केबलकार सञ्चालनका लागि यस अगाडि नै सरकारबाट वन क्षेत्र उपयोग गर्ने स्वीकृति लिएर केही काम अगाडि बढाइसकेको बताए । केबलकारका लागि रुख कटानको काम भइरहेको प्रालिका अध्यक्ष गुरुङले जानकारी दिए ।

‘केही काम शुरू भइसकेको छ । अब शिलान्यास गरेर औपचारिक रूपमा काम अगाडि बढाउँछौं,’ उनले भने, ‘अबको १८ महिनाभित्र केबलकार सञ्चालनमा ल्याउने योजना छ ।’

करीब २ किलोमिटर लामो केबलकारका लागि ७५ करोडको लागत अनुमान गरिएको गुरुङले बताए । वसन्तपुरतर्फ बन्ने लुम्बिनी केबलकारका लागि पनि झुम्सा चरंगेतर्फ गाडीका लागि सिद्धबाबाको वैकल्पिक सडक रहेको छ ।