नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका लाने ठगी प्रकरणसम्बन्धी मुद्दामा थुनामा रहेका पूर्व गृहमन्त्री एवं कांग्रेस नेता बालकृष्ण खाँणलाई भेट्न जानेको लर्को लागेको छ । 

जिल्ला अदालत काठमाडौंले १ असारमा खाँणसहित १६ जनालाई पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाएको थियो । त्यसयता खाँण पूर्व उपप्रधानमन्त्री टोपबहादुर रायमाझीसँगै केन्द्रीय कारागारमा छन् । गृहसहित पटक–पटक मन्त्री, कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य, सांसद, तरुण दल र नेविसंघको अध्यक्ष समेत भइसकेका खाँणलाई भेट्न कारागारमा नेता, कार्यकर्ता र कर्मचारीको भीड लाग्ने गरेको हो । 

बिहीवारमात्रै परराष्ट्र मन्त्री एनपी साउद खाँणलाई भेट्न कारागार पुगेका थिए । साउदले साढे ९ बजेपछि झण्डै आधा घण्टा खाँणसँग कुराकानी गरेका थिए ।

साउद र खाँण दुवै कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा निकटका नेता हुन् । यी दुई नेताबीच पनि उत्तिकै निकटता रहेको बताइन्छ । खाँण पक्राउ परेदेखि नै उनलाई पार्टी केन्द्रीय सदस्यबाट निलम्बन गर्न माग हुँदै आएको छ । तर, सभापति देउवाले खाँणप्रति नरम व्यवहार देखाएका छन् । बरु खाँणलाई नचिढ्याउने देउवाको मनसाय देखिन्छ । 

मुख्य गरी खाँणलाई पार्टीबाट निलम्बन गर्नुपर्नेमा महामन्त्रीद्वय गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्माले दबाब बढाएका छन् । आफ्नो राजनीतिक भविष्यलाई सुनिश्चत गर्नका लागि देउवा खेमाकै कतिपय नेता पनि खाँणको निलम्बन चाहन्छन् । 

यसअघि भ्रष्टाचारको गम्भीर मुद्दा लाग्दा र प्रमाणित हुँदा पनि कांग्रेसले खुमबहादुर खड्कालाई निलम्बन गरेको थिएन । भ्रष्टाचार प्रमाणित भएपछि जेल बसेर निस्किएका खड्काले १३औं महाधिवेशनमा केन्द्रीय सदस्यतर्फ दोस्रो बढी मत ल्याएका थिए । सबैभन्दा बढी शेखर कोइरालाको पक्षमा १८४८ मत पर्दा खुमबहादुरले १६४६ मत पाएका थिए ।

बिहीबार साउद र खाँणबीच समसामयिक राजनीतिका विषयमा पनि कुराकानी भएको बताइन्छ । खाँणलाई लागेको मुद्दाप्रति साउदले सहानुभूति राखेको स्रोतले बतायो । साथै बसाइको अवस्था कस्तो छ भनेर सोध्दा खाँणले जेल सुधारिएको रहेछ भन्ने जवाफ दिएका थिए । ‘पहिले राजनीतिक बन्दीका रूपमा बस्दाभन्दा अहिले जेल धेरै नै सुध्रिएको रहेछ । निकै व्यवस्थित लाग्यो, कर्मचारी पनि सहयोगी रहेको उहाँको भनाइ छ,’ खाँणनिकट स्रोतले भन्यो । 

बिहीवार नै खाँणलाई भेट्न लुम्बिनी प्रदेशका मुख्यमन्त्री डिल्ली चौधरी र कांग्रेसका सहमहामन्त्रीद्वय महेन्द्र यादव र भीष्मराज आङदेम्बे पनि कारागार पुगेका थिए । सहमहामन्त्री यादवले बिहीवार आफूहरू खाँणलाई भेट्न कारागार पुगेको जानकारी दिए । 

‘नेता कार्यकर्ता, सांसदसहितका दर्जनौं नेता कार्यकर्ता दिनहुँ बालकृष्ण दाइलाई भेट्न कारागार पुग्ने गरेका छन्,’ यादवले भने, ‘बिहीवार पनि परराष्ट्रमन्त्री, सहमहामन्त्री भीष्म दाइ, लुम्बिनीका मुख्यमन्त्री डिल्ली चौधरी कारागार पुग्नु भएको थियो । उहाँलाई भेट्नेको भीड लागेको छ ।’

यादव खाँणलाई फसाइएको र अन्याय भएको भन्दै खुला रूपमा बोल्ने प्रभावशाली नेतामध्येका हुन् । 

खाँण पनि अन्य कैदीबन्दीजस्तै गरी बसिरहेको केन्द्रीय कारागारका जेलर ललित बस्नेत बताउँछन् ।

‘उहाँ अरू कैदीबन्दी जसरी नै बसिरहनुभएको छ । उहाँले कैदीबन्दीकै मेसमा अरूले पकाएको खाने सुविधा छ र आफैं पकाएर पनि खान पाउनहुन्छ । उहाँलाई दिनको ८० रुपैयाँ सिदा र ७०० ग्राम चामल दिने गरेका छौं,’ जेलर ललित बस्नेतले लोकान्तरसँग भने, ‘उहाँलाई भेट्न नेता कार्यकर्ता, कर्मचारी र शुभेच्छुकहरू आइरहन्छन् । त्यसैले उहाँलाई भेटघाटका लागि अलि सहजीकरण होस् भनेर ठूलो ठाउँ दिइएको छ ।’

बिहान साढे ९ बजेदेखि अपराह्न ४ चार बजेसम्म खाँणलाई नेता कार्यकर्ताले भेट्न पाउने सुविधा उपलब्ध रहेको बस्नेतको भनाइ छ ।

खाँणनिकट नेताहरूका अनुसार उनलाई भेट्न लुम्बिनी प्रदेशको रुपन्देही र गण्डकी प्रदेशबाट सबैभन्दा धेरै नेता/कार्यकर्ता पुग्ने गरेका छन् ।

बस्नेतका अनुसार खाँणसँगै टोपबहादुर रायमाझीसहितका पाँचजना बस्छन् । 

भेटघाटमा आउनेसँग के भन्छन् खाँण ?

कांग्रेस सहमहामन्त्री एवं खाँणका विश्वासपात्र महेन्द्र यादव खाँणले आफूलाई भेट्न आउनेहरूसँग केही अनियमितता नगरेको गुनासो गर्ने गरेको बताउँछन् ।

‘उहाँको स्वास्थ्य राम्रो छ । तर, हामी भेट्न जाँदा भने केही गुनासो गर्नुभयो । मेरोविरुद्ध कसैले पोलेको छैन । आर्थिक लेनदेन मेरो खातामा छैन । त्यस्तो कुनै काम गरेको छैन भन्ने उहाँको कुरा थियो,’ यादव भन्छन्, ‘मन्त्रीको नाताले पहिलेको मन्त्रिपरिषद्ले गरेका नीतिगत निर्णय आगडि बढाएको हो, तर अरू लेनदेनमा मलाई सरोकार थिएन । मलाई फसाइएको हो भन्नुभएको छ ।’ 

जिल्ला अदालतले थुनामा पठाए पनि उच्च अदालतमा अपिल गरेपछि आफूले न्याय पाउने आशामा खाँण रहेको यादवले खुलाए ।

खाँणले गृहमन्त्री भएका बेला अमेरिका पठाउने ठगी गिरोहलाई सहयोग गरेको आरोप लगाइएको छ । उनी २०७८ असारदेखि २०७९ माघसम्म गृहमन्त्री भएका थिए । 

गृहमन्त्री भएकै बेला स्वार्थमा टेकनारायण पाण्डेलाई गृहमा ल्याएको दाबी गरिएको छ । यो ठगी प्रकरणका गिरोहसँग मिलेर बालकृष्ण पन्थी नेतृत्वको कार्यदलको प्रतिवेदनलाई तोडमोड गर्नका लागि उपसमिति बनाएकोजस्ता आरोप पनि खाँणमाथि लागेको छ ।

पन्थी नेतृत्वको कार्यदलले बुझाएको प्रतिवेदनलाई तोडमोड गरेर अमेरिका पठाउने भन्दै नक्कली शरणार्थीको नाम हालिएको आरोप छ । गत वैशाख २७ गते खाँण र उनका स्वकीय सचिव नरेन्द्र केसी चाबहिलस्थित खाँणको निवासबाटै पक्राउ परेका थिए । 

देशभर नेटवर्क हुने गृहमन्त्रालयको नेतृत्व, कांग्रेसको युवामा प्रभाव राख्न सक्ने तरुण दल र नेविसंघको नेतृत्व गरेकाले पनि कांग्रेसको संगठनमा खाँणको राम्रो पकड रहेको बताइन्छ । 

डेढ वर्ष अगाडि भएको १४ औं महाधिवेशनमा खाँण पदाधिकारीका लागि दाबेदार थिए । तर देउवाले उपसभापतिमा पूर्णबहादुर खड्का र विजयकुमार गच्छदारलाई उम्मेदवार बनाए । महामन्त्रीका बलिया दाबेदार खाँण पनि थिए । तर, देउवाले सिटौला पक्षका प्रदीप पौडेललाई महामन्त्रीको उम्मेदवार बनाए । देउवा पक्षका डा. प्रकाशशरण महत र पौडेल दुवै महामन्त्रीमा पराजित हुन पुगेका थिए ।

खाँण देउवापछि कांग्रेसको भावी उत्तराधिकारीका दाबेदारमध्येका एक नेता हुन् । पदाधिकारीमा लोभ नगरी देउवालाई साथ दिँदा १५ औं महाधिवेशनबाट पार्टीमा स्थापित हुने चाहना खाँणको थियो । तर, शरणार्थी प्रकरणको गम्भीर मुद्दाले उनको भावी राजनीतिक जीवन अन्योलग्रस्त बनेको छ ।

१४औं महाधिवेशनमा खुला ३५ केन्द्रीय सदस्यमा डा. शशांक कोइरालाले सबैभन्दा बढी ३८३६, एनपी साउदले २९३७ मत पाउँदा बालकृष्ण खाँण २८७९ मत ल्याएर तेस्रो भएका थिए ।